Filistin Mandası

Filistin Mandası
Birleşik Krallık Filistin Mandası
الانتداب البريطاني على فلسطين
המנדט הבריטי על פלשתינה א"י
Filistin Mandası; Birleşik Krallık Filistin Mandası; الانتداب البريطاني على فلسطين; המנדט הבריטי על פלשתינה א"י
1920-1948
	Bayrak Arma
	Birleşik Krallık Filistin Mandası
Başkent	Kudüs
Yaygın dil(ler)	İngilizce, Arapça, İbranice
Yüksek Komiser
• 1920-1925 (ilk)
• 1920-1925 (ilk)	Sir Herbert Samuel
• 1945-1948 (son)	Sir Alan Cunningham
Tarihçe
• Kuruluşu
• Kuruluşu	1920
• Birleşik Krallık'ın resmen kontrolü devralması	29 Eylül 1923
• İsrail'in bağımsızlığını ilan etmesi	14 Mayıs 1948
• Filistin'in bağımsızlığını ilan etmesi	15 Kasım 1988
• Dağılışı	1948
Para birimi	Mısır poundu (1927'ye kadar); Filistin poundu (1927'den itibaren)
Öncüller	Ardıllar
	Osmanlı İmparatorluğu
Mavera-i Ürdün Emirliği
İsrail
Filistin Devleti
Günümüzdeki durumu	Filistin ; İsrail

Birleşik Krallık Filistin Mandası, Birleşik Krallık'ın Filistin'deki Osmanlı Devleti hakimiyetine son vermesiyle İtilaf Devletleri tarafından kararlaştırılan ve Milletler Cemiyeti tarafından Haziran 1922'de resmen onaylanarak kurulan manda cumhuriyeti.

I. Dünya Savaşı sırasında General Edmund Allenby komutasındaki Mısır Seferi Kuvvetleri, Türk kuvvetlerini yenerek Filistin'i ele geçirdi.^[1] Birleşik Krallık, savaş öncesinde bölgenin Arap önderlerinden olan Şerif Hüseyin ile anlaşarak Osmanlı İmparatorluğu'na isyan etmeleri karşılığında bağımsız bir Arap devleti vaadinde bulundu (McMahon-Hüseyin Yazışmaları). Birleşik Krallık ayrıca Sykes-Picot Antlaşması ile bölgeyi Fransa ile paylaşmıştı. Savaş bittikten sonra Birleşik Krallık Başbakanı Arthur James Balfour'un Filistin'de bir Yahudi yurdu kurulması hakkında yayınlamış olduğu deklarasyon işleri daha da karıştırmış, bölgede günümüze kadar devam eden kaos, şiddet ve savaş gibi olayların önünü açmıştır. Savaş bittikten sonra Birleşik Krallık İşgal Yönetimi, Filistin'de Suriye'den ayrı bir yönetim olarak kurdu. İngilizler, bölgenin sürekli kontrolü sağlamak için meşruiyet aradı ve bunu Haziran 1922'de Milletler Cemiyeti'nden verilen bir görev alarak elde etti. Esasen Milletler Cemiyeti'nin manda sistemi, Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılan Arap topraklarını Birleşik Krallık'ın elinde tutması için paravan görevini görmüştü.^[2] 1923 yılında bu statünün resmîleşmesiyle birlikte bölgede sivil manda yönetimi kuruldu. İlk Yüksek Komiser Sir Herbert Samuel 20 Haziran 1920'de Filistin'e geldi. Filistin mandası 1940 yılında İtalyanlar tarafından bombalanmıştır.

Filistin Mandası 1946 yılına kadar Mavera-i Ürdün Emirliği'ne bağlı bir özerk bölge iken, bu tarihten sonra bağımsızlığını kazanarak Ürdün'den ayrıldı. Ancak Filistin'deki Birleşik Krallık hakimiyeti 1948 yılına kadar devam etti. Bu hakimiyet İsrail'in 1948 yılında kurulması sonucunda Filistin Mandası'nın yıkılması ile son buldu.^[3]

İngiliz Mandası döneminde Yahudi ve Arap milliyetçileri arasında ilk çatışmalar başladı. 1936-1939 Arap İsyanı ve 1947-1948 İç Savaşı ile Filistin'de Yahudi varlığı büyümeye devam etti. 1948 yılında İsrail'in bağımsızlığını ilan etmesi, akabinde 1948 Arap-İsrail Savaşı'nın başlamasıyla Ürdün, Batı Şeria'yı, Mısır ise Gazze Şeridi'ni işgal ederek bu bölgelerin İsrail'in eline geçmesini engelledi. Tüm bu olaylardan sonra manda yönetimi 1948'de resmen ve fiilen sona erdi.

Galeri

İngilizlere karşı savaşan Filistinli Arap direnişçiler
Kahire Konferansı'na gelen Herbert Samuel'i karşılayan T.E. Lawrence, Emir Abdullah, Geoffrey Salmond ve Wyndham Deedes (1920)
Filistin Poundu
1927 yılında basılmış Filistin madeni parası
Filistin İngiliz mandası pasaportu
1928 yılına ait bir Filistin pulu

Kaynakça

^ Hughes, Matthew, (Ed.) (2004). Allenby in Palestine: The Middle East Correspondence of Field Marshal Viscount Allenby June 1917 – October 1919. Army Records Society. 22. Phoenix Mill, Thrupp, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing Ltd. ISBN 978-0-7509-3841-9. Allenby to Robertson 25 January 1918 in Hughes 2004, p. 128
^ Article 22, The Covenant of the League of Nations 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and "Mandate for Palestine," Encyclopedia Judaica, Vol. 11, p. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972
^ Marjorie M. Whiteman, Digest of International Law, vol. 1, US State Department (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1963) pp 650–652

[1] Hughes, Matthew, (Ed.) (2004). Allenby in Palestine: The Middle East Correspondence of Field Marshal Viscount Allenby June 1917 – October 1919. Army Records Society. 22. Phoenix Mill, Thrupp, Stroud, Gloucestershire: Sutton Publishing Ltd. ISBN 978-0-7509-3841-9. Allenby to Robertson 25 January 1918 in Hughes 2004, p. 128

[2] Article 22, The Covenant of the League of Nations 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. and "Mandate for Palestine," Encyclopedia Judaica, Vol. 11, p. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972

[3] Marjorie M. Whiteman, Digest of International Law, vol. 1, US State Department (Washington, DC: U.S. Government Printing Office, 1963) pp 650–652

[1]

[2]

[3]