Bâyezid-i Bistâmî
Bâyezid-i Bistâmî ya da Ebu Yezid Tayfur bin İsa bin Sürûşân (Farsça بايزيد بسطامى), İranlı mutasavvıf.
Tayfûr Ebû Yezîd el-Bistâmî | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 804 Bistam, Semnan Eyaleti, İran |
| Ölüm | 874 - 877/878 Bistam |
Yaşam öyküsü
değiştirGünümüzde İran'ın Semnan Eyaleti'nde bulunan Bistam şehrinde 804 yılında doğmuştur. Künyesi, Ebû Yezîd'dir. İsmi Tayfûr, babasının adı Îsâ'dır. Kabri yine Bistam'da bulunmaktadır. Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde de bir türbesi bulunmaktadır.[1][2] Dedesi İslâmiyeti sonradan kabul etmiş olan bir Zerdüşt[3] idi. Dedesinin Adem, Tayfur ve Ali isminde üç oğlu vardı. Hepsi de zühd (zâhid) hayâtı yaşamayı seçmiş kişiler olarak tanınıyorlardı. Bayezid, Tayfur'un oğlu olarak dünyaya geldi. Çocukluğunun çoğunu evde ve camiide tek başına geçirmekteydi. Yalnız bir yaşantısı olmasına rağmen evine sık sık Sufilik üzerinde tartışmak maksadıyla ziyaretçileri kabul etmekteydi. Allah ile başbaşa kalmak amacıyla tüm Dünyevî arzularını terk etmiş (Melamilik-Kalenderîlik) bir şekilde zühd hayatı sürdürmekteydi.
Sufilik'teki "Fenâ Fî’Allah" ve "Bekâ Bî’Allah" mertebeleri
değiştirNeticede bu yaşam tarzı Bayezid'in "Kendinde Yok Olma" hâli olarak ifâde edilebilecek olan bir ruh haline bürünmesiyle sonuçlandı. Bu durum sufilikte "Kişinin Allah'a en yakın olduğu ruh hâli" olan "Fenâ Fî’Allah" yâni (Allah’ta yok olma) mertebesi olarak tanımlanmaktadır. Allah'a karşı olan hislerini çok sâmîmi ve açık yüreklilikle dile getirmesinden dolayı "Beyâzıd" tarihte ilk kez "Sarhôş Sûfî" lâkabı ile anılan kişi oldu. Kendisi tarihteki en etkin mistiklerden biri olarak tanınmaktadır. Allah'a olan aşırı sevgisinden dolayı da Allah aşkından başka tüm Dünya nimetlerini terk etmek suretiyle de "Bekâ Bî’Allah" yâni (Allah’la var olma/Allah’la bir olma) kavramlarını ortaya atan sufi olarak hatırlanmaktadır.
Etkinliği
değiştirKendisinden önce sufilik sadece "sofuluk" ve "itaat" üzerine dayanmaktaydı. İlâhî Aşk’ın sufiliğe kazandırılması onun sâyesinde gerçekleşti.
On İki İmamlardan olan Musa el-Kâzım[4] ile Ali er-Rıza'ya karşı sâmimîyyet ve muhabbet beslemekteydi. Ali er-Rıza[5] tarafından talebeliğe kabul edildi. 874/878 tarihinde vefât ettiğinden, aynı devirde yaşamış olduğu İmam Muhammed el-Takî‘yyî’l Cevâd (ö.835 CE), İmam Ali Naki (ö.868 CE) ve İmam Hasan el-Askerî (ö.874 CE) ile de muhtemelen tanışmıştı. On İki İmâmlara karşı beslenen saygı ve sevginin kendisinden sonra gelen Ebû’l Hassan Harakânî, Hace Abdullah el-Ensari ve Ebû’l Kâsım Gûrganî gibi halefleri sayesinde muhafaza edilmesinde de etkin payının olduğunu bu şâhsiyetlerin yaptırmış oldukları ibâdethanelerde On İki İmamların isimlerinin de yazılmış olmasından anlaşılmaktadır.[6]
Neslinden Anadolu'ya göç edenler ve Horasan erenleri
değiştirTorunlarından İsa ve Musa, İran Horasanı'ndan Anadolu'ya göç etmişlerdir. İlk önceleri Hatay'ın Kırıkhan ilçesinde ikamet etmişler, sonraları kendilerine verilen vazife gereği Anadolu'nun iç taraflarına göç etmek istemişler ve Kırıkhan'dan iki kardeş ayrılmışlardır. Kırıkhan halkı kardeşlerin gitmelerini istemedikleri için kardeşlerden İsa'yı orada şehit etmişlerdir. Şeyh İsa Türbesi Kırıkhan'ın Alabeyli Köyünün kuzeyinde, ilçe merkezine dört kilometre uzaklıkta bir tepe üzerindedir.[7] Diğer kardeş (Şeyh Musa) Tokat'ın, Zile ilçesine gelerek burada irşadına devam etmiştir, burada yatmaktadır ve torunlarının Zile'de yaşamakta olduğu kanısı yaygındır.
Bayezid-i Bestami ve Mustafa Şevki Paşa'nın türbesi, Hatay'da Kırıkhan-Hassa yolunun Alabeyli Köyünün kuzey tarafında küçük bir tepe üzerinde Darb-ı Sak Kalesi içindedir.[1][8][9]
Halk arasında Beyazıbesten (Şeyh Ethem Çelebi Camii) adı ile bilinen ziyaret yeri, Zile merkezinde Ali Kadı Mahallesi'nde olup çevre halkı tarafından baş ve göz ağrıları ile çeşitli dilekler için ziyaret edilen yerlerdendir. Zile'de Şeyh Ethem Çelebi Camii'nde bulunan Muhammed'in hırka-i şerifi, Veysel Karani'den Bâyezid-î Bistâmî'ye geçmiş, Cumhuriyet'in ilk yıllarında muhafaza edilemeyeceği gerekçesi ve Zilelilerin de yeterince sahip çıkmamaları sebebiyle önce Tokat'a, 17 Eylül 1944 tarihinde ise Ankara Etnografya Müzesi'ne intikal etmiştir.
Kaynakça
değiştir- ^ a b "Beyazıd-ı Bestami Hazretleri Kırıkhan Alabeyli Köyü". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015.
- ^ "BEYAZIT-I BESTAMİ HZ. HATAY". 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015.
- ^ Abu'l-Qasim Al-Qushayri, "Al-qushayri's Epistle on Sufism: Al-risala Al-qushayriyya Fi 'ilm Al-tasawwuf", Translated by Alexander D. Knysh, Garnet & Ithaca Press, 2007. pg 32
- ^ The Heirs of the Prophet: Charisma and Religious Authority in Shi'ite Islam By Liyakat N. Takim, p.69
- ^ “Hacegan Hanedani”, by H. L. Shushud, Istanbul 1958. Originally published in “Systematics”Volume 6, No. 4 March 1969 by J. G. Bennett
- ^ Abdullah Ansari Shrine Complex, Herat, Afghanistan Abdullah Ansari Shrine Complex, Herat, Afghanistan 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Bâyezid-î Bistâmî ya da Tayfur Ebû Yezîd el-Bûstâmî". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015.
- ^ "Beyazıt-i Bestami Türbesi". 29 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015.
- ^ "Bayezid-i Bestami Hazretleri'nin türbesi restore edildi". 22 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015.
Bibliyografya
değiştir- Ritter, H. "Abū Yazīd (Bāyazīd) Tayfūr B. Īsā B. Surūshān al- Bistāmī." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2009. Brill Online. Augustana. 28 September 2009 Brill Online[ölü/kırık bağlantı]
- Quasem, Muhammad Abul. "Al-Ghazali's evaluation of Abu Yazid al-Bistami and his disapproval of the mystical concepts of..." Asian Philosophy 3.2 (Oct. 1993): 143. Academic Search Premier. EBSCO. Augustana College, Rock Island, IL. 28 Sep. 2009 EBSCO Support Site 1 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Majaddedi, Jawid A. "Getting Drunk with Abu Yazid or Staying Sober with Junayd: The Creation of Popular Typology of Sufism" bulletin of the School of Oriental and African Studies (Nov. 2003): pg 1-13.
- Sells, Michael A., ed. Early Islamic Mysticism. New Jersey: Paulist, 1996. Print.
- Böwering,Gerhard. BESṬĀMĪ BĀYAZĪD. "Encyclopædia Iranica Online, 2005, available at www.iranicaonline.org.
Dış bağlantılar
değiştir- Biography of Bayazid al-Bistami in Urdu 31 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Biography of Bayazid al-Bistami
- Bayazid's Tomb in Iran 17 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Banglapedia article of Bastami
- Bayazidian Sufism: Annihilation without Ritual - Article by Alireza Nurbakhsh in SUFI: a journal of Sufism 3 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Naqshbandiya Khalidiya Haqqaniya Tariqa in Italy 18 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.