Belediye zabıtası (Türkiye)
Belediye zabıtası, Türkiye'de belediyelere bağlı olarak belediye sınırları içerisinde kamusal bazı hizmetlerin yürütülmesi ve kontrolünü sağlamaktan sorumlu bir kolluk kuruluşudur. Zabıtalar aynı zamanda yeni kanunlarla birlikte büyükşehir belediyelerinde trafik zabıtası olarak yetkilerini kullanırlar. Özel bir amaç doğrultusunda güvenlik görevini yürüten zabıtalar bir özel kolluk kuvveti görevlisidirler.[1]
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Kuruluş tarihi | 4 Eylül 1826 |
| Türü | Kolluk kuvveti |
| Bağlılığı | Belediyeler |
Tarihçe
değiştir
Türkiye'de zabıta teşkilatının kökeni Türk devlet geleneğinde ve İslam kültüründe önemli bir yere sahip olan ihtisap sistemine dayanmaktadır.[2]
Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerle ilgili hizmetler, Yeniçeri Ocağı'na bağlı sadrazamlık, yeniçeri ağalığı, sekbanbaşılık, kadılık, subaşılık, Kaptan-ı Deryalık, cebecibaşılık, bostancıbaşılık, topçubaşılık ve seraskerlik gibi farklı kurumlar tarafından yürütülmekteydi. Bu kurumlar arasında günümüz belediye zabıtasına en yakın görevleri kadılar yerine getirmekteydiler. Her kadının yanına bir de icra ve infazlardan sorumlu ihtisap ağası görevlendirilmekteydi. Kadılar, ihtisap ağaları ile birlikte denetimlere çıkmaktaydılar ve çarşı ve pazardaki güvenliği, temizliği, malların fiyatlarını ve kalitesini denetlenmesini sağlamaktaydılar. İhtisap ağaları ayrıca kuloğlanları adı verilen yardımcıları ile beraber ticaret yapacak kişilerden vergi toplamaktaydılar.[2]
1826 yılında Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması sonucu ihtisap ağalığı da kaldırıldı ve yerine 4 Eylül'de Padişah II. Mahmud tarafından İhtisap Nezareti kuruldu. Kuloğlanlarının görevleri de ihtisap neferlerine devredildi. 4 Eylül 1826 tarihi günümüz zabıta teşkilatının kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.[2][3]
19. yüzyılda nüfus artışı ve şehirlerin büyümesi sonucu İhtisap Nezareti, görevlerini yerine getirmekte yetersiz kalmaya başlamıştı. Bu yetersizliği ortadan kaldırmak amacıyla 1845 yılında Polis Teşkilatı ve 1846 yılında da Zaptiye Müşirliği kuruldu.[2]
1855 yılında İhtisap Nezareti kaldırıldı ve yerine İstanbul Şehremaneti kuruldu. Belediye zabıta işleri için ise kavaslar görevlendirildi. 1869 yılında çıkarılan bir nizamname ile belediye zabıta işleri yeniden polis teşkilatına devredildi.[2]
Belediye hizmetlerinin 1930 yılında çıkarılan Belediye Kanunu ile yeniden düzenlenmesiyle zabıta, belediye hizmetlerini yürüten ve denetleyen özel bir hizmet zabıtası olarak belirlendi. Bu kanun ile günümüz belediye zabıtası tanımlanmış ve teşkilatın yapısı belirlenmiştir. Ancak, 1956 yılına kadar bu hizmetler polis tarafından yürütülmüş olup bu tarihten itibaren İstanbul başta olmak üzere belediyelerde günümüz zabıta teşkilatları kurularak zabıta hizmetleri verilmeye başlandı.[2]
Rütbeler
değiştirBelediye zabıtasının rütbeleri toplam altı rütbeden oluşmaktadır.[4]
| Daire Başkanı | Müdür | Amir | Memur | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.svg) |
.svg) |
.svg) |
.svg) |
.svg) |
.svg) | |||
| Zabıta Daire Başkanı | Zabıta Müdürü | Zabıta Şube Müdürü | Zabıta Amiri | Zabıta Komiseri | Zabıta Memuru | |||
Kaynakça
değiştir- ^ AKMAN, Elvettin; BAYRAM, Tuğçe (30 Aralık 2018). "Özel Kolluk Kuvveti Olarak Belediye Zabıtası: Zabıtaların Temel Sorunlarının Isparta Ölçeğinde Nitel Bir Analizi". Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi. 1 (3): 348-356. doi:10.33712/mana.502176. ISSN 2636-8048.
- ^ a b c d e f "Hakkımızda". Zabıta.com. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019.
- ^ "Tarihçe". İstanbul Büyükşehir Belediyesi Zabıta Daire Başkanlığı. Erişim tarihi: 27 Haziran 2019.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Belediye Zabıta Yönetmeliği" (PDF). 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.