Vikipedi:Biçem el kitabı/Giriş bölümü

Giriş bölümü (giriş veya girizgâh olarak da bilinir), bir Vikipedi maddesinde içindekiler tablosu ve ilk başlıktan önce gelen, maddenin konusunun ilk tanıtımının ve içerik özetinin yapıldığı bölümdür. Ancak bu bölümü, okuyucunun ilgisini çekmeyi amaç edinen haber yazımındaki giriş paragraflarıyla karıştırmamak gerekir.

Bir okuyucunun Vikipedi'de ortalama bulunma süresi birkaç dakikadır. Giriş bölümü, bir maddeye ulaşan çoğu okuyucunun ilk okuyacağı kısımdır. Maddenin konusuna ilişkin temel yönleri özetler ve maddenin geri kalanında neler olduğu konusunda okuyucuyu kandırmadan ya da okuyucuya vaat sunmadan bir ilgi yaratır. Bu bölümün tarafsız bir bakış açısı gözetilerek, açık ve anlaşılır bir biçem ile yazılması gerekir.

Giriş bölümü, tek başına maddenin konusunun kısa bir genel görünümünü sunabilmelidir. Konuyu tanıtmalı, bağlamı oluşturmalı, konunun neden kayda değer olduğunu açıklamalı ve tartışmalı hususlar da dahil olmak üzere en önemli noktaları özetlemelidir. Maddenin konusunun kayda değerliği, genellikle ilk birkaç cümlede ortaya konur. Maddenin genelinde olduğu gibi girişte yer verilecek bilgiler de yayımlanmış ve güvenilir kaynaklar uyarınca maddenin konusu açısından önemine göre dengeli olarak verilmelidir. Maddenin kalan bölümlerinde yer almayan bilgiler girişte de bulunmamalıdır. Genel bir kural olarak giriş bölümünün uzunluk üst sınırının bütünlüklü olarak yazılmış dört paragraf olması gerekmektedir.

Bileşenler

Giriş bölümündeki bileşenler, tamamı isteğe bağlı olmak üzere şu sırayla yer almalıdır: İlknot şablonları, bakım etiketleri, bilgi kutuları, yabancı karakter uyarı kutuları, resimler, kenar şablonları, giriş metni, içindekiler tablosu ve ardından birinci bölümün başlığı.

“	Giriş bölümünün yapısı: {{İlknot}} {{Silinmeye aday sayfa}} {{Düzenle}} {{Roket bilgi kutusu|ad=...}} {{Özel karakterler içerir}} [[Dosya:TipikBirRoketResmi.jpg|...|Tipik bir roket]] {{Roket kenar şablonu}} '''Roket'''... <!--Özel sözdizim yoluyla baskılanmadığı veya değiştirilmediği müddetçe ve maddede en az dört bölüm olduğu sürece, içindekiler tablosu bu noktada otomatik olarak oluşturulur.--> == Birinci bölüm başlığı ==	„

• İlknot şablonları, sayfanın ilk görünür bileşeni olmalıdır. Eğer okuyucu yanlış bir sayfaya ulaşmışsa, bunu bir an önce bilmek isteyecektir. Metin tabanlı tarayıcılar ve ekran okuyucuları sayfayı kullanıcılarına sıralı olarak sunarlar. Bazı durumlarda madde adının başka anlamlara gelebileceğini göstererek başka bir maddeye bağlantı vermek için madde başına Başlığın diğer anlamları için... biçimindeki anlam ayrımı sayfası şablonlarının yerleştirilmesi mümkündür. Söz konusu ifade, bu şablonların kullanıldığı yerlerde eğik yazıyla ve içeri girintili olarak görünür. Bu kısımda, madde içerisindeki başlıklara bağlantı verilmemelidir.
• Silme etiketleri; sayfanın silinme olasılığının olduğunu bildiren bekletmeli silme, hızlı silme ve silinmeye aday sayfa etiketleridir.
• Bakım etiketleri, okuyucuyu maddenin genel kalitesi hakkında bilgilendirmektedir ve kullanıcıya maddeden daha önce sunulmalıdır.
• Bilgi kutuları, maddenin konusuyla ilgili genel bir görünüm veya özet bilgiler içerir ve bu nedenle metinlerin üzerinde yer almaları gerekir (ancak girişteki metinle yan yana, metnin sağında görüntülenirler).
• Yabancı karakter uyarı kutuları, maddelerde Türkçenin temel aldığı Latin alfabesi dışındaki yazı sistemlerinin parçası olan yabancı karakterlerin yer aldığını okuyucuya bildirir. Eğer yabancı karakterler tarayıcı ekranını aşağıya sürüklemeden görülecek kadar yukarıdaysa, uyarı etiketinin mümkün olduğu ölçüde karakterlere yakın bir noktaya yerleştirilmesi yararlı olabilir.
• Resimler, konuyla ilgili ve teknik anlamda yeterli olmalıdır. Bir giriş resminin madde ile görsel ilişkiye sahip olması ve bu sayede okuyuculara doğru sayfaya ulaşmış olduklarını anlama olanağı sunması sıklıkla rastlanan bir durumdur. Resimlerin altyazıları madde metnin bir parçasıdır. Maddede anlam ayrımı bağlantıları yer alıyorsa, giriş resmi giriş metninden hemen önce görünmelidir. Aksi takdirde ekran okuyucular öncelikle madde içeriğinin zaten parçası olan resim altyazısını okuyacak; ardından anlam ayrımı bağlantısını okumaya "atlayacak" ve en sonunda da giriş bölümü metnine dönecektir. Bu da mantık dışı bir sıralamaya neden olacaktır.
• Kenar şablonları, birbiriyle ilişkili olan birden fazla madde arasında dolaşımı kolaylaştırmak için kullanılan bağlantı derlemeleridir. Kenar kutuları özellikle bilgi kutusunun olmadığı durumlarda girişe yerleştirilebilir. Bir bilgi kutusu varsa, kenar kutusu maddenin herhangi bir diğer bölümünün üst veya alt kısmına da taşınabilir. Bu, kutunun erişilebilirliğini artıracaktır.
• Giriş metni ("giriş"), maddelerin hemen hepsinde yer alan; maddenin konusunun önemini ortaya koyan, önemli eleştiri ve tartışmalara da değinen ve okuyucuların daha fazlasını öğrenmek istemesini sağlayan bölümdür. Giriş metninin başlığı yoktur. Uzunluğu madde uzunluğuyla doğru orantılıdır, ancak genellikle dört paragrafı geçmez.
• İçindekiler, en az dört başlık içeren sayfalarda otomatik olarak görünen bir tablodur. İçindekiler tablolarına şablonlar yardımıyla çeşitli biçimlendirmeler uygulanabilir, ancak sayfaların standart görünümünü koruma amacıyla bundan mümkün olduğu ölçüde kaçınılmalıdır. Özel ayarlı bir içindekiler tablosu kullanılacaksa, tutarlılık sağlamak adına kaynak kodda bu ayarların kodunun giriş bölümünün sonrasına yerleştirilmesi gerekir. Ekran okuyucuları kullananlar içindekiler tablosunun giriş metninden hemen sonra gelmesini bekler. İçindekiler tablosuyla ilk başlık arasına herhangi bir metin eklemesi yapılması durumunda ise bunu kaçıracaklardır.

Kaynaklar

Ayrıca bakınız: Vikipedi:Doğrulanabilirlik ve Vikipedi:Kaynak gösterme

Giriş bölümü doğrulanabilirlik, yaşayan insanların biyografileri ve diğer Vikipedi politikalarına uymak zorundadır. Doğrulanabilirlik politikası, itiraz edilen veya edilmesi muhtemel olan içeriğin ve yapılan doğrudan alıntıların bir metin içi kaynak ile desteklenmesini önerir.

Giriş bölümü genellikle madde metnindeki bilgileri tekrar edeceği için, kullanıcıların itiraza konu içeriğin kaynaklarına kolay erişim konusunda okuyucuya yardımcı olma isteği ile fazla kaynak kullanımı arasında bir denge kurması gerekir. Girişler çoğu zaman madde metnine göre daha genel ifadeler barındırır ve tartışmaların odağında olmayan konuya sahip maddelerin giriş bölümündeki bilgilere itiraz edilme ve bunların kaynak gerektirme olasılığı da bu nedenle düşük olsa da, giriş bölümündeki içeriğin kaynak gerekliliği konusunda herhangi bir istisna söz konusu değildir. Alt başlıklar içermeyen ve dolayısıyla yalnızca giriş metninden oluşan maddelerin bu kısımlarında ise kaynak kullanımı doğal olarak gereklidir. Karmaşık, gündemde olan veya tartışmalı konular çok sayıda kaynak gerektirebilirken, bu özellikleri taşımayan konuların ise daha az kaynak gerektirmesi söz konusu olabilir. Dolayısıyla maddenin girişinde kaynak bulunması konusu, maddenin tamamındaki içeriğe bağlı olarak ne zorunlu kılınmış ne de yasaklanmış bir uygulamadır.

İçerik

Erişilebilir bir genel görünüm

Ayrıca bakınız: Vikipedi:Özet biçemi

Giriş bölümü, bir maddede ele alınan en önemli hususları maddenin kısa ve tek başına varlığını sürdürebilecek bir sürümüymüşçesine özetlemelidir. Bu bölümde bir konunun neden kayda değer olduğu ortaya konulmalı ya da en azından sakınılması gereken "başarılı", "ödüllü" ve "popüler" gibi öznel ifadelerden kaçınılarak konuya bir giriş yapılmalıdır. Buradaki metnin erişilebilir olması maddenin geri kalanında olduğundan çok daha önemlidir. Kullanıcılar uzun paragraflardan, aşırı spesifik betimlemelerden kaçınmalı ve ayrıntıları maddenin geri kalan bölümlerine bırakmalıdır. Okuyucunun maddeye ilgi duymasını sağlamaya özen gösterilmeli, ancak henüz açıklaması yapılmamış şaşırtıcı olabilecek nitelikteki bilgilerin sezdirimi yapılmamalıdır.

Genel olarak yararlı olabilecek kısaltmalar burada yer bulmalı; anlaşılması güç terminoloji ve sembollerden ise kaçınılmalıdır. Giriş bölümünü mümkün olduğunca geniş bir kitlenin anlayabileceği bir düzeyde tutmak için matematik denklem ve formüllerinden çok gerekli olmadıkça kaçınılmalıdır. Yaygın olmayan terimlerin olmazsa olmaz nitelikte olduğu durumlarda, bunların bağlam içinde uygun bir yere yerleştirilmesi, iç bağlantıyla desteklenmesi ve kısaca tanımlanması gerekir. Maddenin konusu, normal bir okuyucunun anlayabileceği bir bağlama oturtulmalıdır. Örneğin bir şehrin konumunu koordinatlarla vermek yerine bir bölgeye ya da daha büyük bir yere göre betimlemek daha yararlı bir yöntemdir. Okuyucular ilk kelimeden itibaren konunun tam ortasına düşer durumda bırakılmamalı, konuya adım adım giriş yapmaları sağlanmalıdır.

Görece önem

Yersiz önem vermeyi konu alan politika uyarınca, içeriğin üzerinde durulan her bir yönünün maddenin konusu için görece önemini yayımlanmış güvenilir kaynaklar doğrultusunda yansıtması gerekir. Bu durum, maddenin tamamında olduğu gibi giriş bölümü için de geçerlidir. Maddenin girişinde üzerinde özellikle durulan kısımla maddenin geri kalanında üzerinde özellikle durulan kısım arasında bir tutarsızlık olması durumunda, kullanıcıların bu tutarsızlığı gidermek için çalışması gerekir. Madde metninde yer almayan önemli bilgilerin yalnızca giriş bölümünde yer bulması uygunsuzdur; ancak giriş bölümündeki her şeyin madde metninde yinelenmesi de zorunlu değildir. Bu duruma istisna olan içeriklere örnek olarak alıntılar, örnekler, doğum tarihleri, taksonomik adlar, dava numaraları ve unvanlar verilebilir. Madde girişindeki önemli bilgilerin maddenin kalanında da işlenmesine ilişkin bu yönelim, içeriği giriş bölümünden bilgi çıkarma gerekçesi olarak kullanılmamalı, bunun yerine girişteki içerikle maddenin geri kalanındaki içeriğin uyumlu hâle getirilmesine çalışılmalıdır.

Açılış paragrafı

İlk paragraf, tarafsız bakış açısı gözeterek ve çok spesifikleşmeden maddenin konusunu tanımlamalıdır. İyi bir tanım; döngüsel olmayan, eşanlamlı ya da yakın eşanlamlı kelime içermeyen, çok dar veya çok geniş kapsamlı olmayan, bulanıklık barındırmayan, mecazî olmayan ve belirsizlik taşımayan tanımdır. Konuya ilişkin bilgi ve olguları sunarak maddenin konusunun içinde yer aldığı bağlamı ortaya koymalıdır. Uygunsa yer ve zaman bilgisi de içermelidir. Ayrıca konunun sınırlarını da ortaya koymalıdır. Örneğin "Kaptan-ı deryalar listesi" gibi bir maddede listenin kapsamının "1401-1867 yılları arasında Osmanlı donanmasının en üst düzey sorumlusu olan ve 16. yüzyılın ortalarına kadar deryabeyi olarak da anılan Kaptan-ı Deryalar" olduğu belirtilmelidir.

İlk cümle

İlk cümle, konunun uzmanı olmayan okuyucuya konunun ne veya kim olduğunu anlatıcı nitelikte, yalın bir Türkçe ile yazılmış olmalıdır. İlk cümlede; alternatif yazım ve telaffuz gibi ögeleri içeren parantezin çok uzayarak cümlenin okunmasını zorlaştırması konusunda dikkatli olunmalıdır. Bu durumun gerçekleşme olasılığı olduğunda bu bilgilere maddenin ilerleyen kısımlarda yer verilmelidir.

• Mümkünse maddenin adı ilk cümlenin de dilbilgisel öznesi olmalıdır. Diğer yandan, madde adı zaten Adolf Hitler'in son dileği ve vasiyeti örneğindeki gibi betimleyici nitelikteyse, madde adının tamamının metinde aynen geçmesi gerekmez.
• İlk cümlede yüklem -DIr biçimbirimini taşımalı (örn: Alman futbolcudur); yalın (örn: Alman futbolcu) veya geçmiş zaman (örn: Alman futbolcuydu) kullanımından kaçınılmalıdır.
• Benzer şekilde eğer madde bir liste ise, listenin "Bu, X'lerin listesidir" ya da "X'lerin listelendiği" biçiminde tanımlanmaya çalışılmasından kaçınılmalıdır. Listenin daha açık ve daha bilgilendirici bir biçimde açıklanması adın olduğu gibi yinelenmesinden daha yararlıdır (konuyla ilgili olarak aşağıdaki ilk cümlenin biçimi bölümüne de bakınız).
• Sayfanın adı, ilk cümlenin öznesi olarak kullanıldığında biraz farklılaşmış bir biçimde görünebilir ya da çoğul çekim veya eşanlamlı kelimeler gibi çeşitlemeler içerebilir.
  Benzer şekilde, madde adında "Dil (organ) örneğindeki gibi parantezli bir anlam ayrımı ibaresi varsa, giriş cümlesinin kalın yazılı kısmında "(organ)" ibaresi yer almamalıdır.
• Konu tanımlanabilir nitelikteyse, bu durumda ilk cümle kısa bir tanım içermelidir. Bu tanım mümkünse maddenin konusunun uzman olmayan bir kişi tarafından anlaşılabilmesine olanak veren bir nitelikte olmalıdır. Benzer şekilde, madde adı özel bir teknik terim ise, terimin anlaşılmasını sağlayacak bağlamı mümkün olduğunda erken sunmak gerekir.
• İlk cümlede artıklık asgari düzeyde tutulmalıdır. Maddenin ilk cümlesi, konuyla ilgili olan ve maddenin adının vermediği bilgileri vermek için kullanılmalıdır. Maddenin adının girişte aynı biçimde geçmesi zorunlu değildir.
• "[Özne] ile ...kastedilir." veya "... için kullanılan bir kelimedir." gibi yapılardan kaçınılarak ilk cümlenin konuya odaklanması sağlanmalıdır. Madde konuya ilişkin terim hakkında değil, konunun kendisi hakkındadır. Terimleri konu alan maddelerde, kullanma-sözetme ayrımını ortaya koymak için terim eğik yazıyla verilmelidir.
• İlk cümle de, maddenin geri kalanı gibi Türkçe yazım ve noktalama işareti kurallarına uygun olmalıdır.
• Yalnızca tek bir nedenden dolayı kayda değer olan konuya sahip maddelerde bu nedenin, genellikle maddenin ilk cümlesinde verilmesi gerekir.
• Maddenin konusuyla ilgili kayda değer olan her şeyi sıkıştırmaya çalışarak giriş cümlesini şişirmekten kaçınılması gerekir. Bunun yerine konuya giriş olması için bir giriş cümlesi kullanıldıktan sonra ilgili bilgiler giriş bölümünün geneline yayılmalıdır.
• Biyografi maddelerinin adı olarak kişilerin adının yaygın olarak tanınan biçimi kullanılır. Adın tamamı ise giriş bölümünün başında kullanılabilir. Örneğin Paul McCartney maddesindeki giriş bölümü metni şöyle başlayabilir: "Sir James Paul McCartney ...".
• Eğer madde kurgusal bir karakter veya yeri konu alıyorsa, bunun belirtilmesi gerekir.

İlk cümlenin biçimi

Bir maddenin adı konu için resmî veya geniş kabul gören bir ad ise, birinci cümlede mümkün olan en erken olacak şekilde kalın yazıyla gösterilmesi gerekir:

Elektron (
e-
veya
β-
sembolleri ile gösterilir), eksi bir temel elektrik yüküne sahip atomaltı parçacıktır. (Elektron)

Aksi takdirde madde adının mümkün olan en doğal şekilde cümleye entegre edilmesi için çaba harcanmalıdır:

Amerika Birleşik Devletleri başkanlığına geçme sırası, görevde olan başkanın iş göremez hâle gelmesi, ölmesi, istifa etmesi veya görevden alınması durumunda başkanlık yapacak kişileri gösterir. (Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığa geçme sırası)

Madde adı ve önemli alternatif adlar yalnızca ilk kullanımlarında kalın yazılmalıdır. Alternatif adların sayfaları ise genellikle maddeye yönlendirme hâline getirilir.

Mumbai veya diğer adıyla Bombay, Hindistan'ın Maharaştra eyaletinin başkentidir. (Mumbai)

Parantez içindeki yaygın kısaltmalar bu anlamda önemli alternatif adlar olarak kabul edilir:

International Music Score Library Project (IMSLP) veya yayıncı Ottaviano Petrucci'yi anmak için kullanılan adıyla Petrucci Müzik Kütüphanesi, bir kamu malı beste kütüphanesidir. (International Music Score Library Project)

Bir madde kendisi hakkında bir ana madde bulunmayan bir kişiyle ilgili bir olayı konu alıyorsa ve özellikle kişinin adı olay maddesine yönlendirme durumundaysa, özne kalın yazılmalıdır:

Pınar Gültekin (1993 - 16/21 Temmuz 2020), Muğla'nın Menteşe ilçesinin kırsal Yerkesik Mahallesi'ndeki ormanlık alanda cesedi bulunan Türk kadındır. (Pınar Gültekin cinayeti maddesinden alınmıştır. Pınar Gültekin sayfası ise yönlendirme durumundadır.)

Kaçınılması gereken yaygın hatalar

Girişin açılış cümlesinde madde adı kalın yazı ile yinelenirken iç veya dış bağlantı kullanılmamalıdır:

Sedat Simavi Ödülleri, Türkiye'de basılı gazetecilik, radyo ve televizyon gazeteciliğinin yanı sıra bilim, sanat ve spor alanlarındaki başarılı kişi, kurum ve eserlere yönelik yılda bir kez verilen ödüllerdir.

Sedat Simavi Ödülleri, Türkiye'de basılı gazetecilik, radyo ve televizyon gazeteciliğinin yanı sıra bilim, sanat ve spor alanlarındaki başarılı kişi, kurum ve eserlere yönelik yılda bir kez verilen ödüllerdir. Sedat Simavi anısına 1977 yılından bu yana verilmektedir.

Maddenin adı giriş cümlesinde kolay ve doğal bir biçimde kullanıma uygun değilse, yalnızca madde adını aynen kullanabilmek için cümle yapısı çok zorlama hâle getirilmemelidir. Bunun yerine düz bir Türkçe ile konu betimlenmeye çalışılmalı ve fazlalık ifadelerden kaçınılmalıdır.

2010 Pakistan selleri, Temmuz 2010 tarihinde Pakistan'da muson yağmurlarının yol açtığı sellerdir. (2010 Pakistan selleri)

Temmuz 2010'da Pakistan'da yaşanan seller, Pakistan'ın toplam yüzölçümünün yaklaşık beşte birini etkiledi. (2010 Pakistan selleri)

Genel olarak maddenin adı (veya önemli bir alternatif ad) ilk cümlede yer almıyorsa, giriş cümlesinde yer alan ilgili metni kalın yazılı olarak kullanmayın:

Ölüm cezası, Amerika Birleşik Devletleri'nde 31 eyalette ve federal sivil ve askeri yargı sistemlerinde uygulanan bir yaptırımdır. (Amerika Birleşik Devletleri'nde ölüm cezası)

Ölüm cezası, Amerika Birleşik Devletleri'nde 31 eyalette ve federal sivil ve askeri yargı sistemlerinde uygulanan bir yaptırımdır. (Amerika Birleşik Devletleri'nde ölüm cezası)

27 Ekim 1957 tarihinde Türkiye'de bir genel seçim düzenlendi. (1957 Türkiye genel seçimleri)

27 Ekim 1957 tarihinde Türkiye'de bir genel seçim düzenlendi. (1957 Türkiye genel seçimleri)

Anlam ayrımı sayfaları da eğer varsa ana konuya giden bağlantıyı kalın olarak vermelidir.

Madde adında yer alan özel adlar

Sayfa başındaki sayfa adı normalde eğik yazıyla yazımı gerektiren sanat eseri, edebiyat eseri veya müzik eseri gibi bir adsa, madde metninde ilk geçtiği yer hem kalın hem de eğik yazıyla yazılmalıdır:

Las Meninas (İspanyolca Nedimeler), Diego Velázquez'in 1656 tarihli tablosudur.

İyi, Kötü ve Çirkin (İtalyanca özgün adıyla Il buono, il brutto, il cattivo) Sergio Leone'nin yönettiği 1966 yapımı İtalyan Spagetti Western filmidir.

Madde adı tırnak işaretleriyle çevriliyse, madde adı kalın yazılmalı ama tırnak işaretleri düz yazıyla verilmelidir:

"Yesterday", The Beatles tarafından ilk defa 1965 tarihli albümleri Help! için kaydedilmiş olan bir pop şarkısıdır.

Yabancı dil

Maddenin konusu Türkçe dışındaki bir dil ile yakından ilişkiliyse, giriş cümlesinde genellikle parantez içinde olacak şekilde yabancı dilde madde adının eşdeğeri olan bir ada yer verilebilir. Örneğin Türkçenin başlıca dillerden biri olarak konuşulmadığı bir ülkedeki bir yer adını konu alan maddeler genellikle yerel dildeki eşdeğer adı da verecektir:

Çernivtsi (Ukraynaca: Чернівецька область / Çernivetska oblast), Ukrayna'da Karpat Dağları üzerinde bulunan bir yönetim birimidir.

Madde adının yabancı dillerdeki eşdeğerleri yalnızca köken bilgisini göstermek için giriş cümlesine dâhil edilmemelidir.

Türkçede normalde kullanılmayan yabancı adlar kalın yazılmamalıdır. Bazı yabancı terimler eğik yazılmalıdır.

Tucson (/ˈtuːsɒn, tuːˈsɒn/) ABD'nin güneybatısında yer alan Arizona eyaletinde Pima İlçesi'nde bulunan bir şehirdir.

Telaffuz

Maddenin adının yalnızca yazıma bakılarak doğrudan anlaşılamayan bir telaffuzu varsa, telaffuz bilgisi adın ilk geçtiği noktanın hemen sonrasında parantez içinde verilmelidir. Bu duruma örnek olarak; diğer dillerden yakın geçmişte ödünçlenmiş kelime veya söz öbekleri (single, selfie), özel adlar (Ralph Fiennes, Delaware Nehri, Tao Te Ching), veya Türkçeye uzun zaman önce girmesine rağmen önerilen telaffuzu yaygın olarak bilinmeyen kelimeler (koreografi, kâr) verilebilir. Eğer maddenin adı birden fazla kelimeden oluşuyorsa, yalnızca telaffuzunun kolay anlaşılamayacağı düşünülen kısımların telaffuzu edilebilir (örneğin Jean van Heijenoort'in yalnızca soyadının verilmesi yeterli olabilir). Telaffuzun tamamı maddenin daha sonraki bir kısmında yer alabilir.

Bağlamı oluşturan bağlantılar

Açılış cümlesi, maddenin konusu açısından önemli olan geniş ölçekli veya daha temel nitelikteki konulara bağlantı vermeli ve maddenin kayda değer olduğunu ortaya koyan bağlamı oluşturmalıdır.

Örneğin bir bina veya yer hakkındaki bir maddenin, bu bina veya yerin bulunduğu coğrafi bölgeye bir bağlantı vermesi gerekir.

Basra Körfezi, Arap Yarımadası'nın kuzeyi ile İran'ın güneybatısı arasında kalan, Hint Okyanusu'na bağlı bir körfezdir.

Teknik nitelikteki ya da alan jargonunun parçası olan bir terimi konu alan bir maddede, giriş cümlesi veya paragrafı genellikle terimin ait olduğu çalışma alanına bir bağlantı içerir.

Dilbilimde artıklık, bilgilerin bir defadan fazla verilmesidir.

Bir kişiyi konu alan bir maddenin ilk cümlesi, kişinin tanındığı alan hakkındaki sayfa veya sayfalara bağlantı vermelidir.

Harvey Lavan "Van" Cliburn Jr. (12 Temmuz 1934 - 27 Şubat 2013), 1958 yılında Moskova'da düzenlenen ilk Uluslararası Çaykovski Piyano Yarışması'nı kazanarak Soğuk Savaş döneminde dünya çapında tanınırlığa ulaşan Amerikalı piyanisttir.

Bir maddenin konusunu anlayabilmek için ihtiyaç duyulan bağlamı neyin sağladığı konudan konuya değişkenlik gösterir.

Gemara, Talmud'un Mişna ile ilgili analiz ve açıklamalar içeren bölümüdür.

Ancak madde konusunun tanımıyla ya da kayda değer olmasının nedeniyle doğrudan ilgisi olmayan bağlantıların bağlam oluşturma gerekçesiyle eklenmesinden kaçınılmalıdır. Örneğin Van Cliburn'ün açılış cümlesi Soğuk Savaş'a bağlantı verir, çünkü kişinin ünü doğrudan Çaykovski Yarışması zaferinin bir Soğuk Savaş sembolü olarak kullanılmasından gelir. 1950'li yıllarda Soğuk Savaş ile hiç ilgisi olmayan nedenlerden ötürü ünlü olan bir kişinin biyografisinde, her ne kadar Soğuk Savaş bu kişinin yaşamında tarihsel bağlamda önemli bir yer tutmuş olsa da Soğuk Savaş'a hiç değinilmemelidir. Aynı mantıkla, yılların konu için özel bir anlamı yoksa yıllara bağlantı vermekten de kaçınılması gerekir.

Kalın yazılı ifadeden daha önce gelen bağlantılar, eğer bağlamı oluşturmak için gerekli değillerse okuyucu için kafa karıştırıcı olabilir ve bunların giriş cümlesinde yer almaması gerekir. Bir kişinin unvan veya görevi adından daha önce verilebilir. Örneğin bir orgeneralin unvanı kişinin adından önce yer alacaktır. Ancak "Orgeneral" kelimesi bağlantı olarak kullanılmamalıdır, çünkü bunu yapmak bağlamı oluşturmak için gerekli değildir. Bununla birlikte, bağlam için gerçekten ihtiyaç duyulan bir bağlantının kalın yazılı ifadeden önce gelmesini önlemek için cümle yapısı doğal olmayacak bir biçime de sokulmamalıdır.

General Anthony Clement "Nuts" McAuliffe (2 Temmuz 1898 - 10 Ağustos 1975), II. Dünya Savaşı'ndaki Ardenler Taarruzu sırasında Belçika'nın Bastogne şehrinin savunmasında Amerikan 101. Hava İndirme Tümeni'nin kumandanı olarak görev yapan kıdemli bir Amerika Birleşik Devletleri Ordusu subayıdır.

Canlılar

Ayrıca büyük/küçük harf kuralları için Vikipedi:Biçem el kitabı § Hayvanlar, bitkiler ve diğer canlılar sayfasına bakınız.

Madde adı olarak yaygın bir adın kullanılması durumunda, giriş cümlesinde kalın yazılan yaygın addan sonra parantez içinde kalın yazılı olmayan ama eğik yazılan bilimsel ad gelmelidir. Geçerli durumlarda alternatif adlar da verilmeli ve güvenilir kaynaklarla desteklenmelidir. Bu alternatif adlar yaygın olarak kullanılıyorsa girişte kalın yazılı olarak verilmeli, eğer kullanımları sınırlıysa maddenin başka bir bölümünde yer almalıdır. Maddenin başka bir bölümünde yer alan alternatif adların kalın yazılı olarak verilmesi konusundaki karar maddeler özelinde ayrı ayrı verilmelidir. Türkçe olmayan yaygın adlara yer verilmesi, Türkçede de yaygın kullanım söz konusu olmadığı sürece gerekli değildir. Bu adların kullanılması durumunda Türkçe olmadıkları için eğik yazılı olarak verilmeleri gerekir.

Koala (Phascolarctos cinereus), Avustralya'ya özgü otobur ve ağaçta yaşayan bir keseli memeli hayvan türüdür.

Madde adı bilimsel ad ise, (verilmişse) bilimsel ad ile yaygın olarak bilinen adın sırası tersine çevrilmeli ve bilimsel ad hem kalın hem de eğik yazılmalıdır. En yaygın adın parantez içinde verilmesinden kaçınılmalıdır, çünkü bu kullanım Vikipedi'nin bazı görünümlerinde bu adın görüntülenmesini önleyebilir.

Vitis vinifera veya yaygın üzüm asması, Akdeniz bölgesi, Orta Avrupa ve güneybatı Asya'da Fas ve Portekiz'den kuzey Almanya'ya ve doğudan kuzey İran'a kadar uzanan bir Vitis türüdür.

Brassica oleracea; lahana, brokoli, karnabahar, karalahana, Brüksel lahanası ve Milano lahanası gibi kültivar içeren bir bitki türüdür.

Yaşayan insanların biyografileri

Ana sayfa: Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri

Bu konudaki temel kurallar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ansiklopedik nitelikteki tartışmalı hususlara ilişkin, maddenin ilerleyen kısımlarında güvenilir kaynaklara sahip içeriğin giriş bölümü kapsamında ne gereğinden fazla öne çıkmasına ne de gereğinden fazla yer kaplamasına izin verilmelidir. Giriş bölümü, bir bütün olarak maddeyi doğru bir biçimde özetlemelidir.
• Bir kişiyi etkileyen yakın zamanda yaşanmış olaylar, tarihî perspektif içerisinde değerlendirilmelidir. En yakın zamanlı olayın en kayda değer olay olması şart değildir. Yeni bilgiler eskilerle dengelenmeli ve tüm bilgilere gerekli önem verilmelidir.
• Vikipedi kişileri anma yeri değildir: Maddeye konu kişi öldüğünde giriş bölümü radikal bir değişiklik geçirmemeli veya ölümün üzerinde gereğinden fazla durulmamalıdır.
• Yaşayan insanların doğum tarihi gibi şahsi bilgileri konusunda birincil kaynaklar kullanılmamalıdır.

Alternatif adlar

Madde adı, okuyucuların tarayıcı penceresinin en üstünde görünür ve maddenin düzenlenebilir metninin üzerinde büyük bir 1. düzey başlık gibi görüntülenir. Burada koyu kırmızı renkle çevrili olarak gösterilmiştir. İlk cümledeki ad her zaman madde adıyla aynı olmayabilir. Bu sayfa, maddenin adı konusunda değil, ilk cümleden ilk başlığa kadarki kısım konusunda önerilerde bulunmaktadır.

Vikipedi'nin yazılımı olan MediaWiki bir maddenin birden fazla ada sahip olmasına izin vermemektedir. Bu madde adı bir kişi, kuruluş, yer vb.ne verilmiş olan ad ise, maddenin konusu için kullanılan önemli alternatif adların da ilk cümle veya paragraf içinde yer alması gerekir. Bu tür kullanımlara örnek olarak alternatif yazımlar, daha uzun veya daha kısa biçimler, tarihî adlar ve diğer dillerdeki önemli adlar verilebilir. Gerçekten de alternatif adların maddeye ad olan terimden daha uygun olacağı bağlamlar olabilmektedir. Örneğin şu anda adı "Gdańsk" olan şehirden uygun tarihi bağlam içerisinde "Danzig" adıyla söz etmek mümkündür. Madde yazarının, okuyucunun edineceği bilgiyi azami düzeye çıkarma isteğiyle okunulabilirliği koruma arasında sağlıklı bir denge kurması gerekir.

Türkçe olmayan adlar

Vikipedi'nin adlandırma kuralları Türkçe kullanımını öneriyor olsa da, bir maddenin konusunun Türkçe kaynaklarda Türkçe olmayan bir adla daha iyi tanındığı durumlar olabilir. Bu tür durumlarda madde için Türkçe olmayan adın daha uygun olması mümkündür.

İlk cümlede kullanım

İlk satırda madde adından sonra parantez içerisinde bir veya iki alternatif ad yer alabilir. Aşağıdaki ad örnekleri parantez içinde verilebilir, ancak bunların yer alması konusunda fikir birliği olmalıdır.

• Türkçe yazım kurallarının standartlaştırılmasından önce kullanılan adlar gibi arkaik adlarda bu durumun belirtilmesi gerekir (örn: arkaik: ad).
• Yabancı bir dildeki geçerli ve uygun adlara da yer verilmesi önerilir. Buna örnek olarak adını Türkçe olarak yazmayan bir kişiyi konu alan maddeler gösterilebilir. Ayrı diller noktalı virgül ile, Latin alfabesi dışındaki alfabelerin romanizasyonu ise virgül ile ayrılmalıdır.

Giriş cümlesinde karmaşa yaratacak yabancı dildeki veya eski adların dipnot olarak verilmesi daha uygun olacaktır.

Biyografiler

Biyografi maddeleri için temel yönergeler aşağıda özetlenmiştir.

• Kişinin adı, eğer biliniyorsa kişinin kısaltılmış ya da madde adında yer verilmemiş olan her türlü adı da dâhil olmak üzere adı ve soyadını tam olarak sunmalıdır. Örneğin Calvin Coolidge maddesinde kişinin adı John Calvin Coolidge Jr. olarak verilmelidir.
• Bazı dillerde de yaygın olan ve samimiyet, sevgi ve yakınlık ifade eden kısa kullanımlar, kişinin tam adı verildikten önce veya sonra yeniden verilmemektedir. Örneğin Tom Hopper için Thomas Edward Hopper yazılması yeterlidir.
  • Sandro Botticelli adıyla bilinen Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi gibi ifadeler de yeri geldiğinde kullanılabilir. Bu gibi kullanımlar tırnak içine alınmaz.
• Kişinin bir takma adı varsa, bu ad kişinin ad(lar)ından sonra ve soyadından önce gelecek şekilde ve tırnak içinde verilir. Örneğin Dwight D. Eisenhower'ın girişteki adı Dwight David "Ike" Eisenhower olarak verilmelidir. Tırnak işaretleri kalın yazılmamalıdır.

Ayrı bölüm kullanımı

Alternatif adların sayısı üç veya üzeri ise ya da adlar da kendi başına kayda değer nitelikteyse, bunların "Adlar" ya da "Kökeni" gibi bir ad taşıyan ayrı bir bölüme taşınıp burada ele alınması gerekebilir. Bu tür bir bölüm veya paragraf oluşturulduğunda, alternatif veya yabancı adlar ilk satıra geri taşınmamalıdır. Ancak geniş ölçüde kabul gören Türkçe addan farklı olan yerel dildeki bir resmî adın istisnai olarak girişte tutulması mümkündür.

Taslaklar

Maddenin bir taslak olması ve başlık içermemesi durumunda, girişe gerek olmayabilir. Vikipedi her ne kadar taslakların genişletilmesi yönünde öneride bulunsa da, güvenilir kaynakların bulunamadığı durumlarda bu mümkün olmayabilir. Bir madde 400 ila 500 kelimelik yeterli bir uzunluğa getirildiğinde, kullanıcılar bölüm başlıkları eklemeyi ve taslak sınıflandırmasını kaldırmayı düşünebilirler.

Uzunluk

Giriş bölümünün uzunluğu maddenin boyutuna bağlıdır. Çok katı bir kural olmamakla birlikte, giriş genellikle dört paragraftan uzun olmamalıdır. Girişin uzunluğu okuyucuların konuya ilişkin kısa ama yararlı ve eksiksiz bir özet beklentisine uygun olmalıdır. Çok kısa olan bir giriş okuyucuyu tatmin etmeyecek, çok uzun bir giriş de göz korkutacak, okumayı güçleştirecek ve okuyucunun ilgisini yitirmesine neden olabilecektir. Giriş bölümünün uzunluğu konusunda aşağıdaki öneriler yararlı olabilir. Tabloda yer alan karakter sayısı, okuyucunun okuduğu biçimlendirilmiş nihai sürümde yer alan karakter sayısıdır.

Madde uzunluğu	Giriş uzunluğu
15.000 karakterden az	Bir veya iki paragraf
15.000 ila 30.000 karakter	İki veya üç paragraf
30.000 karakterden fazla	Üç veya dört paragraf

Maddenin uzunluğundan dolayı bağımsız bir maddeye dönüştürülmüş olan başlıklardan söz eden giriş bölümleriyle ilgili olarak Vikipedi:Özet biçemi sayfasından bilgi alınabilir.

Giriş bölümünde değişiklik yapma

Tüm kullanıcılar maddenin en üstünde yer alan Değiştir / Kaynağı Değiştir sekmesine tıklayarak giriş üzerinde değişiklik yapabilir. Giriş bölümü için varsayılan bir bölüm değiştirme bağlantısı bulunmamaktadır, ancak bazı JavaScript betikleri veya tercih ayarları ile giriş bölümü için de bu seçeneğin etkinleştirilmesi mümkündür.

• Tercihler → Küçük araçlar → Bilgilendirmeler → Giriş değiştirme, sayfaların sadece giriş bölümünü değiştirmek için madde adının sağ tarafına "değiştir" bağlantısı ekleyen bir araçtır.
• Tercihler → Sayfa yazma alanı → Genel seçenekler → Bölüm başlıklarına sağ tıklayarak bölüm düzenlemeyi etkinleştir

Haber metinlerindeki giriş bölümleriyle karşılaştırma

Vikipedi maddelerinin girişleri haber metinleri gibi yazılmamalıdır. Her ne kadar iki biçem arasında önemli bilgilerin öne çıkarılması ve giriş bölümünü okuyan okuyucunun yeterli bilgiyi edinmesinin amaçlanması gibi bazı benzerlikler olsa da, birçok da fark mevcuttur. Habercilikteki giriş bölümleri, yalnızca haberin en önemli unsurlarının özeti niteliğindedir. Buradaki bilgiler haberciliğin "Beş N bir K"sı olarak da anılır: ne, nasıl, neden, nerede, ne zaman ve kim. Haber metinlerindeki girişler genellikle bir veya iki cümle uzunluğundadır. Vikipedi maddelerinde ise ilk cümle genellikle bir tanımdır ve giriş çok daha uzundur. Temel işlevi, yalnızca konuya giriş yapmakla kalmayıp aynı zamanda daha fazla bilgi vermek ve maddeyi de özetlemektir.

Haber metni girişiyle ansiklopedi maddesi girişi karşılaştırması

Haber metni girişi

Ansiklopedi maddesi girişi

"Orta Hindistan'daki Amerikalı böcek ilacı şirketinde gerçekleşen zehirli gaz sızıntısına gece uykusunda yakalanan 410 kişi öldü. Yetkililerin yaptığı açıklamaya göre, Bhopal şehrindeki olayda en az 12.000 kişi rahatsızlandı ve bunların 2.000 kadarı hastaneye kaldırıldı." Hazarika, Sanjoy (3 Aralık 1984) "Bhopal şehrindeki gaz sızıntısında en az 410 ölü" The New York Times

Bhopal faciası veya diğer adıyla Bhopal gaz felaketi, Hindistan'da gerçekleşen bir gaz sızıntısıdır ve dünyanın ölü sayısı açısından en ağır endüstriyel felaketidir. 2-3 Aralık 1984 gecesi Madhya Pradeş eyaletindeki Bhopal şehrinde bulunan Union Carbide India Limited (UCIL) böcek ilacı tesisinde gerçekleşen olayda 500.000'in üzerinde insan metil izosiyanata (MIC) maruz kaldı. Zehirli madde tesisin yakınında bulunan yerleşim bölgesini de etkiledi. Ölü sayısı konusundaki tahminler değişkenlik gösterir. Resmî ölü sayısı 2.259 olarak açıklanırken, Madhya Pradeş yerel yönetimi gaz sızıntısıyla bağlantılı toplam 3.787 ölümü teyit etti. Bunun dışında 8.000 kişinin sonraki iki hafta içinde öldüğü, sonrasında da gazla ilgili hastalıklardan dolayı 8.000 ölümün daha yaşandığı kaydedildi. 2006 yılında yayımlanan resmî bir belgeye göre sızıntıdan dolayı 558.125 kişi rahatsızlandı ve bu sayının 38.478'i geçici ve kısmî rahatsızlıklar iken, yaklaşık 3.900'ü ise ağır ve kalıcı engel yaratan rahatsızlıklardı.

Meraklandırmaya yönelik girişler

Tabloid türü gazeteler, dergiler ve görsel yayıncılar bazı durumlarda okuyucu veya izleyiciyi haberin tamamını okumaya veya izlemeye teşvik etmek için önemli bilgileri kasıtlı olarak vermeyip merak uyandıran giriş bölümlerine sahip olabilir. Bu tür durumlarda haberin en can alıcı unsuru bilerek paylaşılmaz ve bunu öğrenmek isteyen okuyucu veya izleyici okumaya veya izlemeye devam etmek durumunda kalır. Vikipedi'de bu biçeme hiçbir zaman başvurulmamalıdır.

Örnek (BWV 565 maddesinin giriş bölümü için)

20. yüzyılın son çeyreğinde Peter Williams ve Rolf-Dietrich Claus gibi araştırmacılar bu parça üzerine çalışmalarını yayımladı ve gerçek olmadığını ileri sürdü. Christoph Wolff gibi Bach araştırmacıları ise eserin Bach'a ait olduğunu savundu.

Meraklandırmaya yönelik metin ise şöyle yazılır:

20. yüzyılın son çeyreğine kadar parçanın gerçek olduğu düşünülüyordu. Peki ya gerçekten de öyle mi? Ünlü Bach uzmanlarının konuyla ilgili neler yazdığını bu maddede okuyun.

Meraklandırmaya yönelik sürüm birçok açıdan sorunludur ve ansiklopedi kapsamında kullanılmamalıdır.

Temizlik

Giriş bölümlerinin temizliği için {{Giriş yok}}, {{Giriş çok kısa}} ve {{Giriş çok uzun}} gibi bakım etiketleri kullanılabilir.

Ayrıca bakınız

• Vikipedi:Vikipedi sözlük değildir#İyi tanımlar