Atina Politeknik Ayaklanması

Atina Politeknik Ayaklanması ; Εξέγερση του Πολυτεχνείου
	; Politeknik dışındaki protestocular.
Tarih	17 Kasım 1973
Bölge	Politeknik, Yunanistan
Sonuç	Ayaklanma bastırıldı: Cunta iktidarda kaldı; Pek çok öğrenci öldürüldü;

Atina Politeknik Ayaklanması 1973 yılında Yunanistan'da 1967 yılından beri sürmekte olan askerî cuntaya karşı gerçekleştirilen büyük çaplı ayaklanma. 14 Kasım 1973'te başlayan olaylar cunta karşıtı geniş çaplı bir ayaklanmaya dönüşmüş ve 17 Kasım sabahı Politeknik kapısından giren tankla birlikte kanlı bir hal almıştır.

Nedenleri

21 Nisan 1967'den beri süren askeri dikta dönemi kişisel özgürlüklerin askıya alındığı, siyasi partilerin kapatıldığı, politikacıların ve vatandaşların politik görüşleri nedeniyle sürgüne gönderildiği, tutuklandığı ve işkence gördüğü bir dönem olarak tarihe geçmiştir.

1973 yılında askerî cunta lideri Yorgo Papadopulos bir "liberalizasyon" dönemi başlatmış ve bu kapsamda siyasi tutuklular özgür bırakılmış, sansür kısmen kaldırılmış, yeni bir anayasa ve sivil yönetime dönüş için seçim yapılması sözü verilmiştir. Buna karşın muhalefet ve özellikle sosyalistler cuntaya karşı siyasi bir hareket başlatmışlardır.

Birleşik Devletler sosyalistleri baskılamaya karşı gizli bir operasyon başlatmış ve buna yönelik John Maury önderliğinde bir CIA operasyonuyla cunta liderlerine destek vermiştir. Amerikan başkan yardımcısı Spiro Agnew cunta için "Perikles'in antik Atina'yı yönetmesinden beri Yunanistan'ın başına gelen en iyi şey" demiştir.

Politik yaşamın her alanını kontrol etmeye çalışan cuntacılar 1967'den beri öğrenci birliklerini öğrenci seçimlerini yasaklayarak ele geçirmiş, öğrencileri zorla askere almış ve ulusal öğrenci birliğinin başına seçilmemişleri getirmiştir. Bu olaylar öğrenciler arasında darbecilere karşı bir hoşnutsuzluk yaratmış ve jeoloji öğrencisi Kostas Georgakis 1970 yılında Cenova'da darbeyi protesto için intihar etmiştir. Bu olay dışında ilk toplu halk hareketi 21 Şubat 1973'te meydana gelmiştir.

Bu tarihte hukuk öğrencileri grev yapmış, kent merkezindeki Atina Üniversitesi Hukuk Fakültesi binalarında barikat kurmuş ve 88 arkadaşlarının zorla askere alınması üzerine gençlerin zorla askere alınmasıyla ilgili yasanın iptalini istemişlerdir.^[1] Buna karşı polis müdahalesi yaşanmış ve birçok öğrenci polisin orantısız güç kullanımına maruz kalmıştır. Hukuk Fakültesinde yaşanan olaylar bazen Politeknik Ayaklanmasının ilk aşaması olarak kabul görür.

Olaylar

14 Kasım 1973 tarihinde Politeknik olarak da bilinen Atina Ulusal Teknik Üniversitesi öğrencileri greve gitmiş ve askerî darbe rejimini protesto etmiştir. Kendilerini Osmanlı İmparatorluğu'nun Mesalongi Kuşatması hakkında Yunan ulusal şairi Dionisios Solomos tarafından yazılan şiire referansla "Kuşatılmış Özgürler" (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι) olarak adlandıran öğrenciler barikatlar kurmuş, laboratuvar gereçleriyle bir radyo istasyonu kurmuş ve tüm Atina'da yayın yapmıştır:

Politeknik burada! Yunanistan Halkı, Politeknik diktatörlüğe karşı ve demokrasi için ortak mücadelenin, bizim ve sizin mücadelenizin bayrak taşıyıcısıdır!^[2]"

Sonradan politikaya atılan Maria Damanaki, mücadelenin sözcülerinden olmuştur. Ardından binlerce işçi ve genç Politeknik içinde ve dışında ayaklananlara katılmıştır.

17 Kasım 1973 tarihinin sabah saatlerinde geçiş hükûmeti Politeknik kapılarına çarpan bir tank göndermiştir.^[3] Bunun ardından Spiros Markezinis Papadopulos'a sıkıyönetimi tekrar devreye sokması talebinde bulunmuştur.^[3]

Sıkı tedbirlerle birlikte sokak ışıkları söndürülmüş, bölge üniversitenin jeneratörlerini kullanan kampüsün ışıklarıyla aydınlanmıştır. Halka açık olmayan Avlonas'taki bir ordu yerleşkesinde hala tutulmakta olan AMX 300 türü bir tank sabah 3 sularında Politeknik kapısına çarpmıştır. Hollandalı bir gazetecinin gizlice çektiği net olmayan görüntülerin bulunduğu anda tankın öğrencilerin yoğun bir şekilde bulunduğu kampüsün demir kapısına çarpışı görüntülenmiştir. İşgal edilmiş yerleşkede bulunan radyo istasyonunda kayıt altına alınan belgeler günümüze ulaşmıştır. Bu kayıtlarda genç bir erkeğin askeri düzene uymayan "protestocu kardeşler"e müdahale edilmemesi için askerlere umutsuzca "silahlı kardeşlerim" diye haykırması bulunmaktadır. Duygusal patlamayla Yunanistan Ulusal Marşını okuyan gencin sesinin olduğu kayıt tankın bahçeye girmesiyle sona erer.

Cuntanın devrilmesinden sonra yürütülen resmi soruşturmaya göre bu olayda hiçbir öğrenci ölmemiştir. Olaylarda Atina Politeknik dışında 24 kişi ölmüştür. Ölenler arasında polis G. Dertlidis tarafından öldürülen 19 yaşındaki Michael Mirogiannis, lise öğrencileri Diomedes Komnenos ve Aleksandros Spartidis ve Zografu'da ateş ortasında kalan 5 yaşında bir erkek çocuk vardır. Cuntanın devrilmesinin ardından görülen davalarda ayaklanmalar boyunca ayaklanmalar sırasında birçok göstericinin öldürülmüş olduğu belgelenmiş olsa da bu sayı tam olarak belli olmayıp politik bir tartışmaya yol açmaya devam etmektedir. Buna ek olarak olaylarda yüzlerce sivil de yaralanmıştır.^[4]

Cunta liderlerinden Dimitrios Yoannidis güvenlik güçlerini Atina Politeknik ayaklanmasına karşı cezalandırıcı eylemlerde bulunmaya teşvikte bulunmuş ve bu durum Yunan cunta davalarında savcı tarafından iddianameye eklenerek Yoannidis olaylarda ahlaki açıdan sorumlu bulunarak hapis cezasına çarptırılmıştır.

Sonrası

14 Kasım'da olaylar Spiros Markezinis tarafından başlatılan liberalizasyon girişimlerine ani bir son verilmesine neden olan olayları tetiklemiştir. Papadopulos bu liberalizasyon döneminde ve hatta dikta döneminde Yunan politik yaşamını tekrar manipüle etmeye çalıştıysa da başarısız olmuştur. İronik biçimde 1980'lerde destekçileri tarafından yayınlanan kitapçıkta Papadopulos'un ülkenin en önemli mühendislik okulu olan Politeknik'e başladığı ancak mezun olmadığı belirtilmiştir. Cunta mensubu Tuğgeneral Dimitrios Yoannidis^[5]^[6] 25 Kasımda ayaklanmaları kullanarak Papadopulos ve Markezinis önderliğindeki cuntaya karşı darbe örgürlemiştir. Ordu yönetimi yeniden tesis edilmiş, General Fedon Gizikis Cumhurbaşkanı, Adamantios Andruçopulos Başbakan ilan edilmişse de Yoannidis arka planda ülkeyi yöneten kişi olmuştur.

Yoannidis'in 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Başepiskopos III. Makarios'a karşı başarısız darbe girişimi Türkiye tarafından Kıbrıs Harekâtı ile sonuçlanmıştır. Olaylar ordu rejiminin sönümlenmesine ve metapolitefsi döneminin başlamasına yol açmıştır. Konstantin Karamanlis Fransa'dan çağrılmış ve Cumhurbaşkanı Fedon Giziki idaresinde Yunanistan Başbakanı olmuştur. 1974 Yunanistan genel seçimleriyle on yıllık bir aradan sonra ilk serbest seçimler gerçekleştirilmiştir.

Olaylar Yunanistan dahil birçok ülkede terörist olarak görülen 17 Kasım Devrimci Örgütü'nün adlandırılmasına ilham olmuştur.

Günümüze etkileri

17 Kasım ülkedeki tüm eğitim kurumlarında tatildir ve bu günde tüm üniversiteler kapalı olmasına rağmen öğrenciler tarafından anmalar gerçekleştirilir. Olayların merkezi Atina Politeknik öğrencilerin kampüsü ilk işgal ettiği 15 Kasımda kapalıdır. Öğrenciler ve politikacılar 1940'lardaki Yunan Direnişi'nde ölen Politeknik öğrencilerinin adlarının olduğu anıta çelenk bırakırlar. Anma günü geleneksel olarak Politeknik kampüsünde başlayıp Birleşik Devletler elçiliğinde biten bir eylemle sona erer. Birçokları tarafından askeri dikta döneme karşı kahramanca bir direniş olarak görğlüp tiranlığa karşı direnişin simgesi olan ayaklanma kimileri içinse Yoannidis'in Markezinis tarafından başlatılan liberalizasyon dönemine son vermek için kullandığı bir araç olarak görülmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Brown, Kenneth (1974). "Greece". The World Book Year Book 1974. Chicago: Field Enterprises Educational Corporation. s. 340. ISBN 0-7166-0474-4. LCCN 62-4818.
^ Etho Polytechneio through Internet archive Yunanca: Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία, transliterasyon: Etho Polytechneio! Lae tis Elladas to Polytechneio einai simaioforos tou agona mas, tou agona sas, tou koinou agona mas enantia sti diktatoria kai gia tin Dimokratia)
^ ^a ^b "Past present" alıntı:Markezinis kendini Atina Politeknik ayaklanmasının başlangıcında Papadopulos'a tekrar sıkıyönetim ilan etmesini talep ederek küçük düşürmüştür. , Athens News, 4 Ekim 2002
^ BBC: On this day 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. alıntı: It follows growing unrest in Greece, and comes eight days after student uprisings in which 13 people died and hundreds were injured..
^ "Greece marks '73 student uprising", and:the notorious Brigadier Dimitrios Ioannidis now serving a life sentence for his part in the 1967 seizure of power – immediately scrapped a programme of liberalisation introduced earlier and: His was but to do the bidding of a junta strongman who had never made a secret of his belief that Greeks were not ready for democracy. Athens News, 17 November 1999 through Internet archive
^ Ioannis Tzortzis, University of Birmingham "The Metapolitefsi that Never Was: a Re-evaluation of the 1973 ‘Markezinis Experiment’" quote 1: Thus the students ‘had been played straight into the hands of Ioannidis, who looked upon the coming elections with a jaundiced eye. quote 2: Ioannidis said to Pattakos ‘we are not playing. We shall have a dictatorship, send all our opponents to exile on the islands and stay in power for thirty years!’ through Internet Archive

[World_Book-1] Brown, Kenneth (1974). "Greece". The World Book Year Book 1974. Chicago: Field Enterprises Educational Corporation. s. 340. ISBN 0-7166-0474-4. LCCN 62-4818.

[Etho_Polytechneio-2] Etho Polytechneio through Internet archive Yunanca: Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία, transliterasyon: Etho Polytechneio! Lae tis Elladas to Polytechneio einai simaioforos tou agona mas, tou agona sas, tou koinou agona mas enantia sti diktatoria kai gia tin Dimokratia)

[Past_present,_4_October_2002-3] "Past present" alıntı:Markezinis kendini Atina Politeknik ayaklanmasının başlangıcında Papadopulos'a tekrar sıkıyönetim ilan etmesini talep ederek küçük düşürmüştür. , Athens News, 4 Ekim 2002

[BBC:_On_this_day-4] BBC: On this day 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. alıntı: It follows growing unrest in Greece, and comes eight days after student uprisings in which 13 people died and hundreds were injured..

[Greece_marks_'73_student_uprising-5] "Greece marks '73 student uprising", and:the notorious Brigadier Dimitrios Ioannidis now serving a life sentence for his part in the 1967 seizure of power – immediately scrapped a programme of liberalisation introduced earlier and: His was but to do the bidding of a junta strongman who had never made a secret of his belief that Greeks were not ready for democracy. Athens News, 17 November 1999 through Internet archive

[The_Metapolitefsi_that_never_was-6] Ioannis Tzortzis, University of Birmingham "The Metapolitefsi that Never Was: a Re-evaluation of the 1973 ‘Markezinis Experiment’" quote 1: Thus the students ‘had been played straight into the hands of Ioannidis, who looked upon the coming elections with a jaundiced eye. quote 2: Ioannidis said to Pattakos ‘we are not playing. We shall have a dictatorship, send all our opponents to exile on the islands and stay in power for thirty years!’ through Internet Archive

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]