Ad Decimum Muharebesi

Ad Decimum Muharebesi
	Vandallar Savaşı
Tarih	13 Eylül 533
Bölge	Ad Decimum, Kartaca güneyinde 10 mil uzakta (modern Tunus)
Sonuç	Katî Bizans zaferi
Taraflar
Bizans İmparatorluğu	Vandal Krallığı
Komutanlar ve liderler
Belisarius	Gelimer
Güçler
15,000	11,000
Kayıplar
Bilinmiyor.	Bilinmiyor.

Ad Decimum Muharebesi 13 Eylül 533'te Vandal Kralı Gelimer komutasındaki Vandallar ordusu ile general Belisarius komutasındaki Bizans İmparatorluğu sefer ordusu arasında yapılan bir muharebedir. Bu muharebe olayına ve ertesi yıl ortaya çıkan askeri çatışmalara Vandallar Savaşı veya bazı tarihçiler tarafından "Kartaca Savaşı" adı da verilmektedir. Bizanslıların kazandığı bu muharebe, Vandal Krallığı'nın ortadan kalkacağının ve Bizans İmparatorluğu'nun ve imparator I. Justinianus'un tekrar Antik Roma İmparatorluğu'nun eski arazilerini geri alacağının müjdecisi olmuştur.

Arka plan

Vandallar Krallığı'nın 5. Kralı Hilderik hükümdarlık döneminde Vandal Kralı ile Bizans İmparatorluğu arasındaki ilişkiler gayet iyi idi. Dönemin Bizans tarihçisi Prokopius'un yazdığına göre, Bizans imparatorluk tahtına henüz geçmemiş olan Justinianus, Hilderik'i bir özel şahsi arkadaş ve misafir arkadaş olarak görmekte idi. Bu iki kişi birbirine büyük para hediyeleri vermişlerdi. Hilderik, Vandal başkenti olan Kartaca'da yeni bir Katolik Hristiyan piskoposu tayin edilmesine izin vermişti. Gayet koyu Aryanizm mezhebi bağlısı Vandal asillerinin kuşkularına rağmen, çok sayıda Aryanizm mezhepli Vandal, Katolik Hristiyan mezhebine katılmışlardı. Kral Hilderik de annesinin Hristiyan mezhebi olan Katolik Hristiyan mezhebine bağlanmıştı. Bununla beraber gayet çok sayıda Vandal asıllı hala Aryanizim mezhebine gayet sıkı bağlıydılar.

533'te Kral Hilderik bir ayaklanma ile tahttan atıldı. Yeni Vandal Krallığı kralı olarak tahta geçen Gelimer kuzeninin öldürülmesine emir verdi. Gelimer Aryanizm mezhebinden olmayan Vandallara dinsel baskı yapmaya başladı. Bunlardan birçoğu Bizans İmparatorluğu arazilerine kaçtılar.

Bizans İmparatoru olan I. Justinianus bunu Vandal Krallığı'na müdahale etmek için bir fırsat olarak gördü. İmparator I. Justinianus'un sekreteri olan ünlü Bizans tarihçisi Prokopius, Savaşlar hakkında adlı bu zamanda hazırladığı Bizans İmparatorluk Tarihi kitabında bundan sonraki gelişmeleri gayet detaylı olarak Kitap III-IV'de vermiştir.

532'de Justinianus doğuda Sasaniler'e karşı Bizans imparatorluk sınırlarını güvenceye alabilmişti. Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı'na saldırıda bulunmak ve onların yönetimi altında bulunan eski Roma arazilerini tekrar Doğu Roma idaresi altına almak hedefi idi. Bunun için birçok yeni ticari asker kaydederek bir sefer ordusu hazırlamaya başladı. Bu ordu komutanlığına kendine yakın olan general Belisarius'u getirdi. Bu sırada Justınianos teşviki ve hatta direkt desteği ile Vandal Krallığı'nın uçlarında bulunan Trablusgarp Eyaleti ve Sardinya Adası Kartaca'daki halk merkezi idareye karşı isyana başladılar. Bu isyanlarla uğraşıp bunları bastırmak için yeni kral Gelimer Vandal donanmasının büyük bir filosunu ve ordunun büyük bir kısmını kardeşi Tzazon komutasına vererek bu eyaletlere gönderdi. Bu ayaklanmalarla uğraşmakta olan Vandal kralının Bizanslıların savaş hazırlıklarından dikkatini ayıramamasına neden olduğu gibi, ayaklanmayı bastırmak için gönderilen deniz filosu ve ordu kısmı Vandal Krallığı'nın Bizans ordu ve donanmasına karşı savunma gücünü epeyce zayıflattı.

Bizans İmparatorluğu'nun Vandal Krallığı'nı istila etme sefer ordusu ve donanması Konstantinopolis'ten Haziran 533 sonlarında ayrıldı. Bu sefer donanması ve ordusu Yunan yarımadası kıyılarından güney İtalya sahillerinden dolanarak Kartaca'ya yakın Kuzey Afrika sahilinde "Kaputvada" mevkine Eylül başında erişip karaya çıkmaya başladı. Bu çıkartma Vandal Kralı Gelimer'e büyük bir sürpriz oldu. Bizans ordusu karaya çıktıktan sonra sahilden Vandal Krallığı başkenti olan Kartaca üzerine yürüyüşe başladı.

Ad Decimum (Latice gerçek anlamı "Onuncu Mil mesafe gösterme taşı") Kartaca'nın güneyinde bulunan Akdeniz sahilini takip eden karayolunda o mevkii Kartaca'ya 10 mil (16 km) mesafede olduğunu gösteren bir mesafe taşı idi. Vandal Kralı Gelimer 15.000 kişilik Bizans ordusunun başında yürüyen General Belisarius'un yürüyüş yönü ve düzeninden daha önceden haberdar olmuştu. Emri altında bulunan 11.000 kişilik Vandal ordusunu bu mesafe taşının hemen ilerisinde iyi savunulabilecek mevzilere yerleştirmeye karar vermişti.

Yaptığı plana göre, Gelimer ordusundan 2.000 kişilik bir birliği ayırıp bu birliği yeğeni olan Gibamund komutanlığında yol kenarında bulunan bir sığ tuz göletinin ilerisine yerleşti. Bu ayrı birliğe, yol üzerinde gayet dar ende olarak yakın düzende ilerlemekte olan Bizans ordusunun bir kanadının kenarına girip böylece bu kanattan Bizans ordusunu kuşatmaya almaya çalışma emri verilmişti. Gelimer diğer bir birlik kurup bunu kardeşi Ammatas emri altına vermişti. Bu ikinci Vandal birliğine ise Ad Decimum yakında bulunan bir vadide Bizans gücünü durdurma harekâtı yapma emri verilmişti. Gelimer'in yaptığı plana göre kendi emrinde olan 7,000 kişilik ana Vandal ordusu Gibamund'un kuşatma için giriştiği Bizans sol kanadının kenarından yapacağı ilerlemeyi takip edecek, onların arkasına düşecek ve böylece Bizanslıların geriye kaçmasını önleyecekti.

Muharebe

Gibamund birliği ile sığ tuz göletini geçip Bizans ordusunun kanadına ilerlemeye başlayınca karşısında Bizanslı ve Hun asıllı ticari askerlerden oluşan bir Bizans birliği buldu. Bu Bizans birliği Gibamund'un ilermesini dururdu ve karşı taarruza geçip Vandal birliğini imha etti. Bu arada bu birliğin Komutanı Gibamund öldürüldü. Böylece Gibamund'un tümüyle başarısız kalması dolayısıyla Gelimer'in sağ kanat kuşatma planı suya düşmüş oldu.

Diğer kanatta güya bir vadiyi tutacak olan Ammatas da başarısız kaldı. Bizanslıların İoannes Ermeni adlı komutanı altında bulunan öncü birlikleri bu vadiye Vandallardan daha önce girip dar düzenle Kartaca'dan yol kenarından sıra halinde ilerlemekte olan Vandal birliğine saldırıya geçtiler. Bu saldırıda Vandal birliği komutanı ve kralın oğlu olan Ammatas da öldürüldü. Gibamund ve Ammatas'ın birliklerini imha eden Bizanslı birlikler Kartaca üzerine gitmeye başladılar.

Bizans ordusunun ana kısmının Kartaca şehrine ana yoldan ilerlemesini nispeten küçük olan Gelimer'in komuta ettiği ana Vandal ordusu karşıladı. Bu Vandal ordusu sayı bakımından çok daha küçük kalmakta idi. bununla berber Bizanslıların ticari askerlerden oluşan süvari birliğinin buyuk taarruzunu durdurup geri püskürtmeyi başardı. Bizanslı Foederati (eyalet askeri) piyade birlikleri ile yapılan çatışmada Vandal ordusu daha üstün olmaya başladı ve Bizanslılara büyük zayiat verdiler. Bu, nispeten zayıf görünen ana Vandal ordusu bu muharebeyi kazanacak görünmeye başlamış idi.

Fakat Gelimer komutasındaki bu ana Vandal ordusu ilerleyip Ammatas'in birliğinin yenilip imha edildiği mevkiye eriştiği zaman, oğlu Ammatas'ın öldürüldüğünü öğrenen Kral Gelimer'in morali gayet bozuldu. Tarihçi Prokopius'a göre Kral o kadar kendini üzüntüye verdi ki gerilemekte olan Bizans ordusunu daha önce Ammatas ve Gibamond'a yendikten sonra Kartaca yolunda ilerlemiş olan Hun ve Bizanslı birliklerinden kesip bu ana orduyu imha edebilecek bir saldırı için ordusuna emir vermekten kaçındı. Kral Gelimer oğlunu cesedini savaş meydanında mezara gömmek için epey vakit kaybetti. Bu zaman aralığını fırsat bilen Bizanslı General Belisarius ana ordusunu Ad Decimum mevkiinin güneyinde tekrar gruplandırıp konsantre edip bir karşı taarruza geçti. Bunu beklemeyen Vandallar geri çekilmeye başladılar. Bu Vandal geri çekilmesi düzenle yapılamadı ve Vandal ordusu düzensiz bir şekilde muharebe meydanından kaçmaya başladı.

Bu büyük hezimetten sonra Vandallar Bizans ordusunun başkentleri Kartaca'ya girip bu şehri ellerine geçirmelerini önlemek için hiçbir direniş gösteremediler. Kral Galimer, elinde kalan küçük Vandal birlikleri ile Kartaca şehrinden hiç direniş göstermeden ayrılmak ve şehri Bizanslılar eline bırakmak zorunda kaldı.

Vandal planı: Bizans ordusunun tuzağa düşürülüp sarılması
Birinci evre: Bizans ordusunun öncülerinin, Vandalların çevirme birliklerini mağlup etmeleri
İkinci evre: Gelimer, Bizans foederati (eyalet askeri) birliklerini mağlup etmesi
Üçüncü evre: Gelimer ve Belisarius ana ordularının son çatışması

Sonuç

Belisarius geceleyin şehre yakın bir kamp kurmak istemediği için kampını muhabere meydanında kurup burada geceyi geçirdi. Ertesi gün şehir üzerine yürüdü. Ordusu askerlerine kati emir vererek, şehir halkının Vandallar yönetimi altında yaşayan Romalı vatandaşları olduğunu iddia ederek, (o zamanlar savaş sonuçlarında yapılanların aksine) şehri talan etmemeleri ve halktan hiç kimseyi esir olarak almamaları veya öldürmemeleri için kesin emir verdi. Bizans ordusu şehrin kapısını açık buldu ve Bizans ordusu genellikle halk tarafından iyi karşılandı. Belisarius doğrudan doğruya Vandal kralı sarayına giderek Vandal Kralı tahtına oturdu. Bundan sonra şehrin surlarının kontrol edip onarılması için emirler verdi. Bizans donanması için emniyetli bir zincir atma mevki olarak Kartaca'nın 8 km güneyinde bulunan Tunus Gölü'nü seçti.

Aralık 534'te yapılan Tricamarum Muharebesi'nde, Bizanslıların kazandıkları ikinci zafer ile efektif olarak Vandallar Krallığı sona erdirildi ve Tunus civarındaki Kuzey Afrika sahilleri Bizans İmparatorluğu yönetimine geçti.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Dış bağlantılar

Prokopius, De Bellis (Savaşlar hakkında), "Kitap III-IV De Bello Vandalico",
- Latince: [1] (Latince)
- Yunanca ve İngilizce: [2]
Bury, J. B. (1923) History of the Later Roman Empire [3]2 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (İngilizce)
http://www.roman-empire.net/articles/article-016.html23 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Canal de TheArtofBattle. YouTube1 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.