2024 Avusturya yasama seçimleri

Avusturya'da iki meclisli parlamentonun alt kanadı olan 28. Ulusal Konseyi seçmek üzere yapılan yasama organı seçimleri, 29 Eylül 2024 tarihinde gerçekleşti.

Seçim sonucunda aşırı sağcı çizgideki Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) oyların yaklaşık yüzde 29'unu alıp 57 sandalye kazanarak birinci oldu ve tarihindeki en iyi sonucu elde etti. Bu sonuçla, İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Avusturya'da ilk kez aşırı sağcı bir parti yasama seçimlerinde en fazla sandalyeyi kazanmış oldu. İktidardaki Avusturya Halk Partisi (ÖVP) 20 sandalye kaybederken, koalisyon ortağı Yeşiller de 10 sandalye kaybetti. Merkez sol Sosyal Demokrat Parti (SPÖ) yüzde 21,1 oy alarak hem oran hem de sıralama açısından şimdiye kadarki en kötü sonucunu elde edip üçüncü oldu, ancak bir önceki seçime kıyasla bir sandalye kazandı. Yeni Avusturya ve Liberal Forum, 2019'a göre biraz iyileşerek 15'ten 18 sandalyeye yükseldi. Başka hiçbir parti sandalye kazanmak için yüzde 4 barajını aşamadı.

Arka plan

Bir önceki genel seçim, 2019 yılında Şansölye Sebastian Kurz liderliğindeki ÖVP ile FPÖ arasındaki koalisyon hükûmetinin çöküşünü tetikleyen ve "Ibiza olayı" ya da Ibiza skandalı olarak adlandırılan krizden sonra gerçekleşmişti. Bu olay, FPÖ lideri Stache ile kendini bir Rus oligarkın yeğeni olarak tanıtan kadın arasında geçen konuşmanın kaydedildiği videonun ortaya çıkması ile gelişmişti. Videoda Avusturyalı siyasetçiler ve üst düzey politikacılar hakkındaki çeşitli iddialar ve suçlamalar ifade edilmekteydi. Olay sonrası gelişen tartışmalar içinde koalisyon gensoru önergesiyle düşürüldü ve yerine partiler üstü geçici bir hükûmet kuruldu.

2019 yılında yapılan seçimlerde ÖVP yüzde 37,5'e yükselerek güçlü bir zafer elde ederken, FPÖ yüzde 16'ya gerileyerek 2006'dan bu yana en kötü sonucunu aldı. Muhalefetteki SPÖ ise yüzde 21 ile yüzyılı aşkın bir süredir en kötü performansını sergiledi. Yeşiller 2017'de sandalye kazanamadıktan sonra Ulusal Konsey'e geri döndü ve yüzde 14 ile şimdiye kadarki en iyi sonuçlarını elde etti. NEOS yüzde 8'e yükseldi.

ÖVP, Avusturya'da federal düzeyde bir ilk olarak Yeşiller ile koalisyon kurdu. Yeni hükûmet Ocak 2020'de göreve başladı ve Sebastian Kurz Şansölye olarak geri döndü.

Ancak bir diğer kriz de bu kez Kurz hakkındaki yolsuzluk iddiaları üzerine patladı. 6 Ekim 2021 tarihinde Yolsuzluk ve Ekonomik İşler Merkezi Savcılık Ajansı görevlileri, Kurz ve yakın çevresini hedef alan bir soruşturmanın parçası olarak Federal Başbakanlık ve ÖVP genel merkezine baskın düzenledi. Savcılar, Kurz'un 2016 yılında haber kuruluşlarına rüşvet vererek kendi lehine haber ve kamuoyu yoklamaları yayınlattığını iddia etti. Yeşiller, Kurz'un başbakanlıktan istifa etmemesi halinde gensoruyu destekleyecekleri tehdidinde bulundu. Bunun üzerine Kurz 9 Ekim'de istifasını açıkladı ve yerine Dışişleri Bakanı Alexander Schallenberg getirildi. 2 Aralık'ta Kurz, ailesiyle ilgilenme isteğini gerekçe göstererek tüm görevlerinden istifa edeceğini ve siyasetten çekileceğini açıkladı. Kısa bir süre sonra Schallenberg, yeni ÖVP lideri seçildiğinde onun lehine Şansölyelikten istifa edeceğini açıkladı. 3 Aralık'ta İçişleri Bakanı Karl Nehammer, ÖVP lideri olarak atandı ve 6 Aralık'ta Şansölye olarak atandı.

Muhalefetteki SPÖ ise uzun süren iç tartışmaların ve krizlerin ardından 3 Haziran 2023 tarihinde yeni liderini seçti. Parti kongresinden önce yapılan, bağlayıcı olmayan ön seçimleri Hans Peter Doskozil az farkla Andreas Babler'in önünde bitirerek kazandı. O dönemki lider Pamela Rendi-Wagner bu durum karşısında siyasetten çekildiğini açıkladı. 3 Haziran 2023'teki yarışta Hans Peter Doskozil yeni başkan olarak seçildi. Ancak iki gün sonra SPÖ, sonuçların karıştırıldığını ve Babler'in yüzde 53 ile gerçek kazanan olduğunu duyurdu.

FPÖ ise Herbert Kickl liderliğinde, kriz içindeki siyasi atmosfer ve zayıf koalisyon partileri karşısında yaklaşan yeni seçimin favorisi arasında görünüyordu. Bunun dışında pek çok küçük parti ve yeni kurulan partiler 2019 sonrasında yapılan federal seçimler ve cumhurbaşkanlığı seçiminde kendinden söz ettirmeyi başardı.

Hükûmetin popüler olmaması nedeniyle medyada sık sık 2024 baharında erken seçime gidileceği spekülasyonları yapıldı, ancak ÖVP-Yeşiller hükûmeti defalarca 23 Ekim'de dolacak olan görev sürelerini tamamlamak istediklerini ve seçimin Eylül 2024'te yapılacağını söyledi. 28 Haziran 2024'te seçimlerin 2019 yılında olduğu gibi 29 Eylül'de yapılacağı açıklandı. Avusturya'da genel seçimler, geleneksel olarak yaz tatiline denk gelen Temmuz ve Eylül-ortası arasında yapılmamaktadır.

Seçim sistemi

Avusturya'da Ulusal Konsey'deki 183 temsilci, açık liste nispi temsil yöntemi ile seçilmektedir. Bir ulusal seçim bölgesi, federal eyaletlere dayalı dokuz seçim bölgesi ve 39 bölgesel seçim bölgesi olmak üzere üç düzey seçim bölgesi vardır. Temsilci sayısı, en son nüfus sayımı sonuçlarına göre bölgesel seçim bölgelerine paylaştırılır. Partilerin Ulusal Konsey'de temsil edilebilmeleri için ya bir seçim bölgesinde doğrudan en az bir sandalye kazanmaları ya da yüzde 4'lük ulusal seçim barajını aşmaları gerekmektedir.

Seçimlerin ardından koltuklar, bölgesel seçim bölgelerinden başlayarak üç aşamalı bir süreçte başarılı parti ve listelerin adaylarına tahsis edilir. Koltuklar bölgesel seçim bölgelerinde Hare kotasına göre dağıtılır ve kalan koltuklar eyalet seçim bölgesi düzeyinde dağıtılır. Kalan koltuklar daha sonra federal düzeyde D'Hondt yöntemi kullanılarak, bir partinin ulusal oy oranı ile parlamentodaki koltuk payı arasında genel bir orantı sağlamak üzere tahsis edilir.

Bir siyasi partiye oy vermenin yanı sıra, zorunlu olmamakla beraber, seçmenler o partinin belirli adayları için üç tercihli oy kullanabilir. Bu ek oylar, partiye veya listeye verilen oylara dayalı orantılı dağılımı etkilemez, ancak federal, eyalet ve bölgesel düzeyde bir partinin listelerindeki adayların sıralamasını değiştirebilir. Bir adayın federal parti listesindeki konumunu yükseltme eşiği yüzde 7 iken, bu oran eyalet düzeyinde yüzde 10, bölgesel düzeyde ise yüzde 14'tür. Bölgesel parti listelerindeki adayların isimleri oy pusulasına basılır ve seçmenin tercihini belirtmek için “x” ile işaretlenebilir. Ancak eyalet ve federal düzeydeki parti listelerinde yer alan adaylar için tercih oylarının seçmen tarafından, adayın adını ya da sıra numarasını bunun için ayrılmış boş bir yere yazarak vermesi gerekmektedir.

Seçim reformu

2023 yılının başlarında ÖVP-Yeşiller hükûmeti oy verme yasasında reform yapmaya karar verdi. Reformlar arasında, seçim gününden 3 hafta önce başlayan ve seçmenlerin her belediyede posta yoluyla oy kullanmasını sağlayan erken oy verme döneminin başlatılması da vardı. Seçmenler ya oy pusulasını belediyede doldurarak oylarını erken kullanabilecekler ya da oy pusulasını yanlarında götürerek daha sonra posta yoluyla veya seçim gününden önce veya seçim günü şahsen kullanabileceklerdir. Daha önce bu sadece büyük şehirlerde mümkündü. Bir başka reform da posta ile gönderilen oy pusulalarının seçim günü sayılması olacaktı. Daha önce posta ile gönderilen oyların çoğu seçim gününden sonraki Pazartesi ve Perşembe günleri sayılıyordu. Yeni değişikliklere göre oyların çoğu seçim günü sayılırken, sadece çok daha az sayıda geç gelen posta oy pusulaları ve seçmenin kendi bölgesi dışındaki seçim bölgelerinden gelen posta oy pusulaları seçim gününden sonraki Pazartesi günü sayıldı. 2024 Avrupa Parlamentosu seçimleri, Avusturya'da yeni yasanın yürürlüğe girdiği ilk ulusal seçim oldu.

Seçmen sayısı

Federal İçişleri Bakanlığı'nın verilerine göre seçimde toplam 6.346.059 kişi oy kullanma hakkına sahiptir. 2019 seçimlerinde bu sayı 6.396.812 kişiydi. Bu durum, seçmen sayısının 50.753 kişi azaldığı anlamına gelmektedir. Bunun nedeni, doğum oranındaki düşüş ve yurt dışına negatif göç dengesi nedeniyle Avusturya vatandaşlarının sayısının yıllardır düşmesi ve bunun vatandaşlığa kabul sayısıyla telafi edilememesidir. Nihai seçmen sayısı, itirazlar ve seçmen kütüklerinin düzeltilmesi için tanınan sürenin ardından 27 Eylül 2024 tarihinde yayınlanmıştır.

Seçim öncesinde Avusturya genelinde toplam 1.436.240 adet posta yoluyla oy pusulası hazırlandı ve 27 Eylül 2024 tarihi oy pusulası talep etmek için son gündü. Bu sayı 2019 seçimleri öncesinde verilen 1.070.933 sayısından daha yüksektir. Toplamda, 2019'daki yüzde 17'lik orana kıyasla, tüm seçmenlerin yaklaşık yüzde 23'ü devamsız oy pusulası talebinde bulunmuştur.

Kampanya dönemi

Tüm büyük partiler seçim kampanyalarına Ağustos 2024 ortalarından itibaren başladı. Özellikle Ağustos 2024'ün başlarında Amerikalı şarkıcı Taylor Swift'in konserlerini güvenlik gerekçesiyle iptal edilmesi ve konuyla ilgili gözaltına alınan kişilerin IŞİD bağlantılı çıkmasıyla kampanya büyük ölçüde güvenlik konularına, Avusturya'daki siyasi ve aşırı İslam ile nasıl mücadele edileceğine, göç ve Avusturya'daki (çoğunlukla Müslüman) göçmenlerin entegrasyonuna kaymıştır. FPÖ “Kale Avusturya” başlıklı kampanya programında Avusturya'da “sıfır sığınma” vaadini öne çıkardı. Parti, suçlu yabancıların kendi ülkelerine sınır dışı edilmelerinin artırılması ve Avusturya'da siyasi/aşırı İslam'ın yasaklanması için yeni bir yasa çağrısında bulundu. Ayrıca anayasada ikili cinsiyetlerin yasal olarak tanınması, Avrupa Birliği'nden bazı siyasi yetkilerin Avusturya'ya geri verilmesi, Rusya'ya yönelik yaptırımların sona erdirilmesi ve Avusturya'nın Avrupa Gökyüzü Kalkanı Girişimi'nden çıkması da FPÖ'nün argümanları arasında bulunuyordu bulundu.

SPÖ ve ÖVP, kampanyalarında çoğunlukla Herbert Kickl'e saldırdı ve onu “demokrasi için bir tehdit” ve “güvenlik riski” olarak tanımladı. Her iki parti de FPÖ liderliğindeki bir hükûmete katılmayacaklarını taahhüt etmelerine rağmen Karl Nehammer, Kickl'i kabine dışında bırakacak bir FPÖ koalisyonu kurmayı reddetmedi.

FPÖ'nün kampanya materyallerinde Kickl'i tanımlamak için, 1930'larda Adolf Hitler tarafından da kullanılan, Volkskanzler (Halkın Şansölyesi) terimini kullanması ve FPÖ'nün 1950'lerde eski Naziler tarafından kurulan bir parti olarak kökenlerini hatırlatması tartışmalara neden olmuştur.

Seçim sonrası

Gelen ilk sonuçların FPÖ'nün oyların çoğunu kazandığını göstermesinin ardından, partinin Genel Sekreteri Michael Schnedlitz “Avusturya'nın kadın ve erkekleri bugün tarih yazdı” derken, parti lideri Herbert Kickl diğer partilere koalisyon kurmayı yeniden düşünmeleri çağrısında bulundu. Buna karşılık Karl Nehammer, Kickl görevinden alınmadığı sürece ÖVP'nin FPÖ ile koalisyona girmeyeceğini yineledi. Nehammer partisinin kazanamamasından dolayı “kırgın” olduğunu söyledi ancak seçim öncesi anketlerdeki düşük oy oranlarına göre partinin oylarını artırdığını söyledi.

Viyana'daki Avusturya Parlamento Binası önünde 29 Eylül'de yaklaşık 300 kişi tarafından Kickl'i protesto eden ve onu “Nazi” olarak nitelendiren bir gösteri düzenlendi.

Cumhurbaşkanı Alexander Van der Bellen, “liberal demokrasimizin temellerine” saygı duyan bir hükûmetin kurulmasını sağlama sözü verdi. Ülkede Cumhurbaşkanı'nın ilk olarak en büyük partinin liderinden hükûmeti kurmayı denemesini istemesi bir gelenek olsa da, anayasa bunu yapmalarını zorunlu kılmıyor.

Fransa'daki Ulusal Ralli'den Marine Le Pen, İtalya'daki Lig'den Matteo Salvini, İspanya'daki Vox'tan Santiago Abascal, Hollanda'daki Özgürlük Partisi'nden Geert Wilders ve AfD'den Alice Weidel gibi Avrupa'daki aşırı sağ partilerin liderleri Kickl ve FPÖ'ye tebriklerini gönderdi.