Şeyh Said
Şeyh Said[a] (d. 1865/1866; Palu, Elazığ[1][2] - 29 Haziran 1925, Diyarbakır[3]), Zaza asıllı[4][5] Kürt[6] Nakşibendi tarikatı lideri.[4] Şeyh Said İsyanı'nın elebaşıydı.[7] Cumhuriyet'in ilanına ve reformlarına karşı çıkarak şeriat isteğiyle dönemin hükûmetine karşı silahlı isyanda bulunmuş, bunun üzerine 1925 yılında yargılanmış ve ardından idam edilmiştir.[8][9][10]
Şeyh Said | |
|---|---|
.jpg) | |
| Doğum | 1865 Palu, Elazığ |
| Ölüm | 29 Haziran 1925 (60 yaşında) Diyarbakır |
| Ölüm sebebi | Asılarak idam |
| Meslek | Tarikat lideri |
| Tanınma nedeni | Şeyh Said İsyanı |
Hayatı
değiştir1865 yılında Palu'da doğmuştur. Babası Şeyh Mahmud Fevzi, annesi ise Gulê Hanım'dır.[11][12] Palu, Elazığ, Diyarbakır ve Muş'ta eğitim gördükten sonra, babasının ölümü üzerine Nakşibendi tarikatı postnişini (lideri) olmuştur.[13][14] Babasının Hınıs'a göç etmesiyle oraya yerleşmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu Bölgesi'ne ilerlemesinden dolayı Piran'a taşınmak zorunda kalmış ve savaştan sonra Hınıs Kolhisar'a yerleşmiştir.[15]
Aile geçmişi
değiştirŞeyh Said'in, Muhammed'in neslinden (seyyid) olduğu iddia edilir.[16][17][18] Şeyh Said'in dedesi Palulu Şeyh Ali Sebdi'dir. Şeyh Ali Sebdi'nin beş oğlu vardır: Şeyh Muhammed Nesih, Şeyh Mahmud Fevzi (Şeyh Said'in babası), Şeyh Hasan Naki, Şeyh Hüseyin Zeki ve Şeyh İbrahim (Kudo Efendi). Şeyh Mahmud Fevzi'nin de yedi oğlu vardır: Şeyh Said, Şeyh Bahaeddin, Şeyh Diyaeddin, Şeyh Necmeddin, Şeyh Tahir, Şeyh Mehdi ve Şeyh Abdurrahim.[19]
Şeyh Said'in beşi kız, beşi erkek olmak üzere on çocuğu olmuştur. Şeyh Said'in oğlu Ali Rıza Efendi'nin oğlu Mehmet Fuat Fırat, 1973'te Erzurum bağımsız milletvekili olarak TBMM'ye girmiştir.[20] Günümüzde Şeyh Said ailesinin temsilcisi Şeyh Said'in torunu Abdulilah Fırat'tır.[21][22]
Şeyh Said, dedesi Şeyh Ali Septi'nin halifelerinden Şeyh Ahmed-i Çani'nin kızı Amine Hanım ile evlenmiştir. Amine Hanım, aile Rus Harbinden dolayı Hınıs'tan Piran'a göç ettiği zaman rahatsızlanmış ve ölmüştür.[23] Hanımı öldükten sonra Şeyh Said, Kürt Miralayı Hamidiye Alaylarının liderlerinden Cibranlı Halit Bey'in kız kardeşi Fatma Hanım ile evlenmiştir. Yine Halit Bey'in kardeşi olan Güllü Hanım da, Binbaşı Kasım (Ataç) ile evliydi.[24] Şeyh Said'i ayaklanmanın bastırılması ardından ele veren, Binbaşı Kasım'dır.[25]
Şeyh Said'in soyağacı
değiştirŞeyh Said'in 6. göbekten dedesi olan Seyyîd Haşim İran'dan Diyarbakır'a göç edip yerleşmiştir.[26][daha iyi kaynak gerekli] 1639 yılında Sultan IV. Murad tarafından siyaseten öldürülmüştür.[27][28] Seyyid Haşim'den itibaren soy kütüğüdür:
| Şeyh Seyyid Haşim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hacı Şeyh Seyyid Hüseyin | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mevlana Haydar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mevlana Kasım | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Ali Septi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Mahmud Fevzi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Said | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Ali Rıza Efendi (1894-1970) | Şeyh Gıyaseddin (1905-1972) | Şeyh Selahaddin (1907-1979) | Şeyh Abdulhalık (1922-1944) | Şeyh Ahmet (1923-2015) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Muhammed Emin Efendi (1921-1998) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Abdulilah Fırat (1946- ) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[29][30][31][daha iyi kaynak gerekli]
Şeyh Said'den devam eden Nakşibendi Tarikatı Silsile-i Sâdât'ı şu şekildedir:
- Muhammed bin Abdullah
- Ebu Bekri’s-Sıddiyk
- Selman-ı Farisî
- Kâsım bin Muhammed
- Cafer-i Sadık
- Bayezid-î Bistamî
- Hâce Ebû’l Hasan Kharakânî
- Şeyh Ebû Aliyyini'l Fârmedî
- Hace Yûsuf Hemedânî
- Hace Abdülhâlık-ı Gucdüvânî
- Hace Ârif-i Rivgerî
- Hace Mahmûd İncir-i Fağnevî
- Hace Ali-i Râmitenî
- Hace Muhammed Baba es-Semmâsî
- Hace Şeyh Emir Külâl
- Şâh-ı Nakşibend Muhammed Behâeddîn-i Buhârî
- Şeyh Alâeddîn Attâr
- Şeyh Yâkûb-u Çerhî
- Hace Ubeydullah-ı Ahrâr
- Şeyh Muhammed Zâhid
- Şeyh Derviş Muhammed es-Semerkandi
- Şeyh Hâce Muhammed Emkenekî
- Şeyh Muhammed Bâki Billah
- İmâm-ı Rabbânî Şeyh Ahmed Fâruk Serhendî
- Şeyh Muhammed Ma’sûm Serhendî
- Şeyh Muhammed Seyfüddîn-i Farukî
- Şeyh Nur Muhammed Bedvânî
- Şemseddin Cân-ı Cânân Mazhâr
- Şeyh Abdullah ed-Dehlevî
- Mevlânâ Hàlid-î Bağdâdî
- Şeyh-ul Meşayih Seyyidina Ali Es-Sebdi Palevi Diyarbekiri
- Şeyh Mahmud Fevzi Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Said Efendi Palevi
- Şeyh Ali Rıza Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Emin Efendi Palevi
Şeyh Said İsyanı
değiştir
Birinci Meclisin Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafından aşiretler arasındaki tanınmışlığı ve sözünün geçmesi nedeniyle gizli Kürt İstiklal Komitesine ("Azadî" örgütü) üye yapıldı. 1924 yılında Yusuf Ziya tutuklandı. Örgütlenmeyi itiraf eden Yusuf Ziya Bey, Cibranlı Halit, Hasananlı Halit, Hacı Musa ile birlikte Şeyh Said'in de adını verdi. Doğu illerindeki aşiretleri dolaşan Şeyh Said, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal'in dinsiz olduğundan, çıkarılan yasalar ile İslamiyet'in, nikâh, ırz ve namusun, Kuran'ın ortadan kalkacağından, ağaların ve hocaların idam edileceği veya sürüleceğinden bahseden propagandalar yaptı. Kayınbiraderi Albay Cibranlı Halit'in adamları Cemiyet-i Akvam'a haber vereceklerini, bölgede devletin askerî güçlerinin bulunmadığını ve kolayca bölgeyi ele geçirebileceklerini söyledi. Cumhuriyete ve devrimlere karşı bir ayaklanma fetvası hazırlayarak devrimlere destek verenlerin canları ve mallarının helal olduğunu yazdı. Fetvayı aşiretlerin ileri gelenlerine gönderdi. Varto'daki Hormek aşireti devlet yanlısı olduğu için ayaklanmaya uymayacaklarını açıkladı. Şeyh Said ifade vermek için Bitlis Harp Divanı'na davet edildiğinde yaşlı ve hasta olduğu için ifade vermeye gitmeyince ifadesi Hınıs'ta alındı. Diyarbakır, Çapakçur, Ergani ve Genç illerinde bir ay kadar dolaştıktan sonra 13 Şubat 1925 tarihinde Piran'daki kardeşinin evine yerleşti. Piran'da jandarmanın 5 suçluyu tutuklama girişimi üzerine çıkan çatışma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan önce başladı.[36] 1924 Ekim ayından yakalanacakları güne kadar hükûmetle haberleşmekte olan bacanağı Kasım Bey (Kasım Ataç) tarafından ihbar edilmiştir.[37] Genç Hâdisesinin (Şeyh Said İsyanı) bastırılmasından sonra "Şark İstiklal Mahkemesi"nde yargılanıp idama mahkûm edildi.
Şeyh Said’in, Kürt Teali Cemiyeti üyesi olduğuna dair bugüne kadar hiçbir belge ortaya konulamamıştır. Kürdistan Teali Cemiyetinin tespit edilebilen üyelerinin listesi bilinmektedir ve bu listede Şeyh Said'in ismi yoktur.[38] Ayrıca, Şeyh Said'de, Şark İstiklal Mahkemesi'nde 'Kürdistan Teali Cemiyeti' ile ilişkisinin olmadığını kendisi açıklamıştır. Ayaklanmayı organize ettiği iddia edilen 'Azadî Örgütü' üyelerinin isimlerini içeren listede de Şeyh Said'in ismine rastlanmamıştır. Mevcut belgeler, Azadî Örgütü’nün, ayaklanmanın hiçbir safhasında, hiçbir rolünün olmadığını da kanıtlamaktadır.[39] Naci Kutlay'ın, Fehmi Efendi’nin anılarından alındığını kaydettiği bilgilere göre "Şeyh Said’in isyan haberini duyan Diyarbakır'daki 'Azadî üyeleri' şaşkına dönerler. Hiç kimsenin bundan haberi yok. Azadî üyesi Dr. Fuat, Liceli Fehmi Efendi'den Şeyh Said'i isyandan vazgeçirmesini, kabul etmediği takdirde onu öldürmesini ister. Ancak isyan durdurulamayınca, Azadî örgütü harekete ulusal bir renk vermek için Kürtler ve Kürdistan adına bildiriler bastırılıp dağıtırlar."[40]
Mezarı
değiştir29 Haziran 1925'te Şark İstiklal Mahkemesi tarafından Diyarbakır Dağkapı Meydanında idam edilen Şeyh Said, idam sehpasında iken son isteği sorulduğunda, kâğıt kalem ister ve kâğıda Arapça olarak, "Benim bu değersiz dallarda asılmama pervam yoktur. Muhakkak ki mücadelem Allah ve dini içindir," yazar ve kelime-i şehadet getirerek idam edilir.[41][42][43] Şeyh Said, idamından önce başsavcı Ahmet Süreyya Örgeevren’i vasi tayin ettiği ve vasiyetnamesini hazırladığını yazmış: "Nitekim; Şeyh Said Efendi idamından biraz önce tevkifhanede yazdığı bir vasiyetname ile beni bu vasiyetin icrası için vasi nasb ve tayin etmiş bu vasiyetnamesi asılmasından sonra bana verilmişti. Bu vasiyet; üzerinde bulunan ve maliye veznesine verilmiş olan parasından veresesinden kimlere verilmesine ve kendisi için mezar yaptırılmasına dairdi... Mahkemenin müddeiumumîsi bulunduğum için, şeyhin vasisi sıfatıyla bu vesayeti kabul ve icra edemezdim. Onun için resmî ve itimat edilir bir el ile vasiyetinin yerine getirilmesi için vasiyetnameyi Ankara’da İçişleri Bakanlığına göndermiştim."[44][45]
Yayımlanmış kitapları
değiştir- Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça yazmış olduğu kütüphanesinde bulunan kitaplar hakkında yazdığı açıklamalı kitaplar kataloğu, bibliyografik, biyografik risâle, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Kütüphane Risalesi adıyla ilk kez 2021 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.
- Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça yazmış olduğu bazı içtimai meseleler hakkında açıklamalı fetvaları, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Fetvâlar Mecmûası adıyla ilk kez 2022 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.
Cibranlı aşiretiyle ilişkisi
değiştir| Cıbranlı Mahmud Bey | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Said | Fatma Hanım | Cibranlı Halit | Güllü Hanım | Binbaşı Kasım | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
"Şeyh Said Meydanı" ve tepkiler
değiştir2014 yılında Diyarbakır'daki "Dağkapı Meydanı"nın adı, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından "Şeyh Said Meydanı" olarak değiştirildi. Karar, DBP ve AKP'li üyelerin oylarıyla alındı.[46] Kamuoyunun bir kesimi bu karara tepki gösterdi, Şeyh Said adının kaldırılması için başvurularda bulunuldu.[47] Girişimler sonuç vermedi.
Notlar
değiştir- ^ Şeyh Said Palevi, Şeyh Said Pirani, Şeyh Muhammed Said Nakşibendi ve Şeyh Said Efendi olarak da tanınır.
Kaynakça
değiştir- Genel
- Halil Şimşek (2001), Geçmişten günümüze Bingöl ve Doğu ayaklanmaları, T. C. Kültür Bakanlığı, ISBN 9789751728029
- Mehmet Kemal Işık (Kasım 2000), Ünlü Kürt bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul, ISBN 975-431-111-0
- Uğur Ümit Üngör (2012), The Making of Modern Turkey, Oxford University Press, ISBN 9780199655229
- Hamit Bozarslan (2002), "Kürd Milliyetçiliği ve Kürd Hareketi (1898-2000)", (Haz.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, Milliyetçilik, İletişim ISBN 975050088
- Uğur Mumcu (1991), Kürt - İslam Ayaklanması 1919-1925, Tekin Yayınları, İstanbul, ISBN 975-478-088-9
- Özel
- ^ 1865'te Elazığ ilinin Palu ilçesinde doğdu. Erzurum'un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde ikamet ederdi. (Şimşek 2001, s. 112)
- ^ Işık (2000), s. 102
- ^ İnce, Özdemir (1 Temmuz 2005). "Şeyh Said kimdir neden isyan etmiştir?". Hürriyet Gazetesi. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2008.
- ^ a b ...Sheikih Mehmed Said (1865-1925), member of a Zaza family originally from Piran and revered sheikh of the Naqshbandi Sufi order, ...Üngör (2012), s. 123. 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Şeyh Said Zaza ve Sünnî idi, Nuri Dersimi Zaza ve Alevi idi. Bedirhani ve Cemilpaşazade kardeşler Sünnî ve Kurmanc idiler 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Bozarslan (2002), s. 843
- ^ * Hugh Evelyn Wortham, Mustapha Kemal of Turkey, Little, Brown, 1931, s.188 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve s.250 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mehmed S. Kaya, The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society, Tauris Academic Studies, London 2011, s. 61 "However, the legendary Kurdish leader Sheikh Said had this to say about the Nakshibendi Order..."
- Nelida Fuccaro, [www.kovarabir.com/nelida-fuccaro-somurge-yonetimi-altindaki-suriye%e2%80%99de-kurtler-ve-kurt-milliyetciligi/ Sömürge Yönetimi Altındaki Suriye’de Kürtler Ve Kürt Milliyetçiliği: Siyaset, Kültür ve Kimlik], BÎR dergisi, Sayı 1 (Orijinal makale: Fuccaro, Nelida (2002) 'Kurds and Kurdish Nationalism in Mandatory Syria: Politics, Culture and Identity.' In: Vali, A., (ed.), Essays on the Origins of Kurdish Nationalism. Costa Mesa, US: Mazda, pp. 191-217) "Kürt ve Nakşibendi bir dini lider olan Palu’lu Şeyh Said’in önderliğinde Türkiye’nin doğusunda ortaya çıkan 1925’teki Kürt isyanı"
- Kürşat Ekrem Uykucu, 1919 dan 1973'e kadar Cumhuriyet tarihi ansiklopedisi, Kervan Yayinlar, 1973, s.18 ve s.241 "Şeyh Sait (Kürt Sait)"
- Abdulkerim Yahya el Zebari, 'Kürtler... Türkiye'nin kanayan yarası' 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Londra'da Arapça yayımlanan el Zaman gazetesi, 13 Ağustos 2007 tarihli yazının tercümesi
- Ramazan YAVUZ, "Davet üzerine eyleme gelmiş" (haber) DHA[ölü/kırık bağlantı]: "İsyancı Kürt lider Şeyh Said’in sarıklı fotoğrafı"
- Ahmet Kahraman, Kürt isyanları: Tedip ve tenkil, Evrensel Basım Yayın, 2003, s.411 "isyancı Kürt lider Şeyh Said"
- "Şeyh Sait'in torunu İstanbul'da yarışıyor" (haber), Taraf: "Kürt lider Şeyh Sait" 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.executedtoday.com/2011/06/29/1925-sheikh-said-piran-kurdish-rebel/ 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.taraf.com.tr/oral-calislar/makale-seyh-said-in-gizlenen-vasiyeti.htm 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://books.google.com.tr/books?hl=tr&id=P6lpAAAAMAAJ&q=kurd#search_anchor 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi, Ahmet Süreyya Örgeevren, Temel Yayınları
- ^ Uğur Mumcu (1991). Kürt-İslam Ayaklanması 1919-1925. Şeyh Sait: Amacım Şeriat!. um:ag Vakfı Yayınları. ss. 140-142. ISBN 978-605-4274-65-9.
- ^ Metin Toker (2015). Şeyh Said ve İsyanı. Ka Kitap. ss. 120-123. ISBN 9786058447417.
- ^ Tekin, Mehmet Ali (24 Haziran 2019). "Şeyh Said idama giderken haykırır: Mahşerde hesaplaşacağız!". Savcı Ahmet Süreyya Bey (Özgeevren) ‘‘Neden isyan ettiniz?’’ diye sorunca, cevabı ‘‘şeriat için’’ oldu. Sonra ‘‘Amacımız din hükümlerinin uygulanmasını rica yoluyla hükümete arz etmekti.”. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 02.07.2010
- ^ İbrahim Sediyani, Şeyh Said Qıyamı’nın Kökenleri – 1, Hira Dergisi,
- ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 09.07.2010
- ^ Feyzullah Deniz, Şeyh Said Başkaldırısı Üzerine Röportaj, Mizgin Dergisi
- ^ A.g.e., s. 36.
- ^ http://www.ilkehaberajansi.com.tr/haber/seyh-saidin-torunundan-tarihi-aciklamalar.html 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Şeyh Said'in Torunu Abdulilah Fırat'tan Tarihi Açıklamalar, Diwan Programı)
- ^ Şeyh Said Kıyamı Üzerine Abdulmelik Fırat ile röportaj, Mızgin Dergisi, Haziran 2008
- ^ Bütün Yönleriyle Şeyh Said Kıyamı, İbrahim Sediyani, Şura Yayınları, 2014, c. 1, s. 23, 70 (Kitap)
- ^ Mumcu (1991), s. 60
- ^ Mumcu (1991), dipnot 123
- ^ "Şeyh Said'in Çocukları ile Said Nursi'nin Görüşmesi (1/2)". 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ "'Şeyh Said' isyanı". 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya Sürgünü s. 17
- ^ Mumcu (1991) s. 54-55
- ^ Mumcu (1991) s. 104 ve dipnot 218
- ^ "Şehadetinin 86. yılında Şeyh Saide Palewi - 1". dogruhaber.com.tr. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ufkumuz.comisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya sürgünü: Abdülmelik Fırat'ın yaşam öyküsü, Anka Yayınları, 2003, s. 32
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;dogruhaber.com.trisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Seyyidü’l Enbiya Ve’l Mürselin Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) Ve Ehl-i Beyt’i - Abdulilah Fırat (Kitap)
- ^ Mezopotamya Sürgünü - Ferzende Kaya (Kitap)
- ^ Secere-i Nakşibendiye-i Halidi Palevi (Palevi-Nakşibendi)
- ^ “İki Ğavs’ı Enam, Seyid Ali Es-Sebti, Seyyid Ahmed El Kurdi” – Mehmet İhsan Hattatzade (Palevi-Nakşibendi)
- ^ “Tasavvuf Yolunda Manevi Cihad" - Muhammed İhsan OĞUZ - Oğuz Yayınları (Palevi-Nakşibendi)
- ^ http://www.serifbuhari.com/septi.html 9 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Palevi-Nakşibendi)
- ^ Ergün Baybars, İstiklal Mahkemeleri, s. 222,223
- ^ Mumcu (1991), s. 111
- ^ İsmail Göldaş, Kürdistan Teali Cemiyeti, Doz Yayınları, İstanbul 1991, s. 39-45.
- ^ Robert Olson, Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı, Özge Yayınları, Ankara 1992, s. 247-250.
- ^ Naci Kutlay, “Yakın Tarihten Kısa Kesitler”, Bergeh dergisi, Sayı:8/1991 (İsveç), s. 72, 77.
- ^ "Şeyh Said Ailesinden Yerel Seçim Deklarasyonu". 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Şehid Şeyh Said ve Dava Arkadaşları'nı Rahmetle Anıyoruz". hereketaazadi.org. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2015.
- ^ İlhami Aras, Adım Şeyh Said, İlke Yayıncılık, 1. Baskı Ocak 1992/İstanbul, s. 110.
- ^ "Şeyh Said'in gizlenen vasiyeti..." 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Şeyh Said'in torunundan ilginç iddia". sabah.com.tr. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Dağkapı Meydanı'nın adı Şeyh Sait Meydanı oldu". 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Cadde ve sokaklardaki 'Şeyh Sait' isimleri kaldırılsın!". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.