Şair Evlenmesi
Şair Evlenmesi (Osmanlıca: شاعر اولنمهسی), İbrahim Şinâsî'nin 1860 yılında Tercüman-ı Ahvâl'de tefrika edilen ardından kitap olarak basılan töre komedisi tarzında tek perdelik[1] piyestir.
| Şair Evlenmesi | |
|---|---|
Şair Evlenmesi | |
 | |
| Yazar | İbrahim Şinasi |
| Karakterler | Şair Müştak Kumru Ziba Dudu Habbe Kadın Sakine Hanım Ebüllaklaka İmam Efendi Batak Ese Batak Köse Hikmet Efendi |
| İlk gösterim | 1908 |
| Ülke | Osmanlı Devleti |
| Orijinal dil | Türkçe Osmanlıca |
| Konu | Görücü usulü evlenmenin zararları |
| Tür | Komedi |
| Zaman ve mekân | 19. yüzyılda İstanbul'da bir gelin odası |
Daha önce yazılmış bazı tiyatro eserlerinin varlığından söz edilse de Şair Evlenmesi,[2] Türk edebiyatının Batılı tarzda ilk tiyatro eseri olarak kabul edilir. Belirli bir metne dayanmayan, oyuncuların doğaçlama yaptıkları tuluat tiyatrosundan, bir konunun metne dayalı olarak giriş, gelişme, sonuç biçiminde aktarıldığı yeni bir tiyatroya geçiş bu eserle olmuştur.
Görücü usulü evliliğinin sakıncalarını konu alan eser, geleneksel Türk tiyatrosunun izlerini taşır. Sade ve tabii bir konuşma diliyle yazılmıştır. Oyun kişileri dönemin toplumsal yapısını yansıtan gerçekçi karakterlerdir. Konuşma örgüsü kelime oyunları, söz komikleri ve konuşma yanlışları içerir. Eser, klasik Fransız tiyatrosunun ve özellikle Molière’in etki ve izlerini de taşımaktadır[3]
Yayımlanması ve sahnelenmesi
değiştirEserin Dolmabahçe Saray Tiyatrosu’nda sahnelenmek üzere, Sultan Abdülmecid tarafından ısmarlandığı söylenir.[4] ancak oyunun sarayda oynandığına dair bir bilgi yoktur.[3]
Şinasi'nin eseri, iki perdelik bir tiyatro eseri olarak kaleme almış; ne var ki kendi elleriyle ilk perdeyi ortadan kaldırmak zorunda kaldığından[4] ikinci perde, 1860’ta Tercüman’ı Ahval’in 2.-3.-4.-5. sayılarında tek perde olarak yayımlanmıştı. 1873’te şairin ölümünden sonra Mehmet Tayfur adında bir kitapçı tarafından Selanik’te kitap olarak basıldı.[5] Eser gerek gazetede tefrik edildiğinde, gerekse kitap olarak basıldığında fazla ilgi görmemiş ve alay konusu olmuştur.
Şair Evlenmesi, İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra, İbrahim Necmi Bey tarafından Selanik’te kurulmuş olan amatör bir tiyatro topluluğu tarafından sahnelendi.[5]
Noktalama işaretlerinin kullanımı
değiştirŞair Evlenmesi piyesi Türkçede noktalama işaretlerinin kullanıldığı ilk eserlerden biridir. Şinasi eserde üç noktalama işareti kullanmıştır: yay, kısa çizgi ve nokta. Bu işaretleri hangi amaçla kullandığını eserin başında açıklamıştır.[6]
Konu
değiştirBatılı tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle mahallede pek sevilmeyen, eğitimli olmasına rağmen saf bir yapıya sahip Şair Müştak Bey, sevdiği Kumru Hanım'la, kılavuz ve yenge hanımlar aracılığıyla evlenmiştir. Nikâh sonrasında kendisiyle evlendirilen kişinin, Kumru Hanım'ın çirkin ve yaşlı ablası Sakine Hanım olduğunu görünce önce bayılır sonra itiraz eder. Mahallelinin de işe karışmasıyla başına gelenleri kabul etme mecburiyetinde kalan Müştak Bey'in imdadına arkadaşı Hikmet Bey yetişir. Hikmet Bey'in mahalle imamı Ebulaklaka'ya verdiği rüşvetle olay çözülür, yapılan hile sonuçsuz kalır. Sonunda muradına eren Müştak bey Kumru Hanım'a kavuşur. Ancak Hikmet Efendi birbirleriyle görüşmeden evlenmeye kalkmanın sonucunun kötü olacağını söyler. Müştak Bey'in aklı başına gelir.
Kahramanlar
değiştir- Şair Müştak bey
- Kumru
- Ziba Dudu
- Habbe Kadın
- Sakine Hanım
- Ebüllaklaka İmam Efendi
- Batak Ese
- Atak Köse
- Hikmet Efendi
Ayrıca bakınız
değiştir- Türk tiyatrosu
- Osmanlı'da sahne sanatları
- Nasreddin Hoca'nın Mansıbı (18. yüzyılda yazılmış bir Türkçe anonim tiyatro eseri)
Dış bağlantılar
değiştir- Şair Evlenmesi 22 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2019
Kaynakça ve Dipnot
değiştir- ^ İki perde olarak yazılmıştır ancak ilk perdesi hiç yayımlanmamış ve sahnelenmemiş olduğundan "tek perdelik komedi" olarak bilinir
- ^ 1860’ta Şair Evlenmesi’nin tefrika edilmesinden 15 yıl kadar önce Abdülhak Hamit'in babası Hayrullah Efendi'nin "Hikaye-i İbrahim Gülşeni" adında romanla tiyatro arası bir eser meydana getirdiği ancak yayımlanmadığı iddia edilir. Ayrıca III.Selim döneminde "İskerleç" adında kimliği tam bilinmeyen birinin yazdığı, "Vakayi-i Acibe ve Havadis-i Garibe-i Kefşger Ahmed" adlı oyun kimilerince ilk Türk tiyatro eseri kabul edilir.
- ^ a b "Abdulhalim Aydın, Şinasi'nin Şair Evlenmesinde Fransız Etkisi, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 11, Sayı:1" (PDF). 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2014.
- ^ a b Nükhet Eren, Şair Evlenmesi’nden Vilyem Şekspiyer’e tiyatro, Birgun gazetesi, 08.06.2014[ölü/kırık bağlantı]
- ^ a b Şemsettin Kutlu, Şair Evlenmesi, İstanbul, 2000]
- ^ "Faysal Okan Atasoy, Noktalama İşaretlerinin Tarihi', Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Cilt: 5/2 Sayı : Bahar 2010" (PDF). 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Haziran 2014.