İshaklı Kervansarayı
İshaklı Hanı, Sâhib Ata Hanı veya Sâhip Ata Hanı, 1249.[1] (Hicrî 647) yılında Sahip Ata Fahrettin Ali'nin yaptırmış olduğu Afyon Konya yolu üzerinde eski ismi İshaklı olan şimdiki Sultandağı ilçesinde bulunan bir kervansaraydır. Türkiye Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus yönetim dönemi zamanında yapılmıştır. 11 - 13. yüzyıllarında Anadolu'da, alışılmadık bir siyasi dönem, ticaret ve sanat çok hızlı bir şekilde gelişmiştir. Bu kısa ama altın çağ, Haçlı Seferleri ve Moğol istilâları ile zayıflamış, Selçuk Sultanları başkentleri olan Konya'dan bu savaşları denet ve yönetmişlerdir.
Sâhip Ata Hanı | |
 Sâhip Ata Hanı'nın eski durumu | |
 | |
| Eski ad(lar) | Sâhip Ata Hanı |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Tür | Kervansaray veya Han |
| Mimari tarz | Selçuklu Mimarlık Dönemi |
| Konum |  Sultandağı, Türkiye |
| Koordinatlar | 38°31′58″K 31°13′42″D / 38.53278°K 31.22833°D |
| Tamamlanma | 1249 |
| Sahip | Sahip Ata Fahrettin Ali |
| Ölçüler | |
| Diğer ölçüler | Kapalı bölümü 440 m² ve avlu 1.100 m² |
| Teknik ayrıntılar | |
| Zemin alanı | 1800 m² |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Kölük bin Abdullah ve Kaluyan El-Konevi |
| Baş müteahhit | Sahip Ata Fahrettin Ali |
Mimarı ve yapı tipi
değiştirMimarı o zamanın en ünlü mimarları olan Kölük bin Abdullah (Arapça: ك؛لُك بِن اَبدُلَّه) ve Kaluyan El-Konevi (Arapça: خاَلُياَن آل كْنءڤِ)'dir
Yapı tipi, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı bölümlü, kapalı bölümü avludan küçüktür. Kapalı bölüm iki taraflıdır ve her taraf beş kubbelidir. Hanın yüzü batıya doğru bakıp ve yol kenarında bulunur. Avlunun ortasında yükseltilmiş köşk mescit yer almaktadır. Mescit, kare planlı dört kemer ayağı üzerine oturtulmuş ve ibadet mekânı, zeminden yükseltilmiştir, doğu ve batı cephesinde yer alan pencere açıklıkları da silmelerle vurgulanmıştır. Köşk Mescid dış duvara 20 derece eksende, yönü kıbleye doğru yapılmıştır. Girişi kıbleye bakan tarafın tam öbür yönünde olup, merdivenleri iki taraftadır. Ayrıca avlunun tam ortasında bir kuyu bulunur. Kervansarayın kuzeydoğu cephesi, Anakapının yer aldığı 37,70 m uzunluğundaki giriş cephesidir. Önyüzün ortasında bulunan anakapı, 7,30 m genişliktedir. Önyüzde, ikisi köşede olmak üzere dört payanda[2] yer almaktadır. Kuzeybatı ve güneydoğuda yer alan kare planlı payandalar 0,90 m duvardan öne doğru gelmektedir. Kare planlı payandalar ile anakapı arasında, çapı 1,88 m olan yarım daire planlı payandalar yer almaktadır. Kuzeybatı yönünden güneydoğu yönüne doğru kare planlı payanda ile yarım daire planlı payanda arası 6,24 m, yarım daire payanda ile portal arası 5,16 m dir. Ana kapı güneydoğu yönünde ana kapı ile yarım daire planlı payanda arası 5,14 m, yarım daire planlı payanda ile kare planlı köşe payanda arası mesafe 6,11 m'dir. Dış duvarların kalınlığı 1.60 metredir.
Toplam alanı 1800 m², Kapalı bölümü 440 m² ve avlu 1.100 m² büyüklüğündedir. Selçuklu dönemi yapılarından İshaklı Hanı içindeki köşk mescit duvarlarında, Roma ve Bizans dönemlerine ait devşirme malzemenin kullanıldığı görülür.
Kervansarayın bulunduğu bölgenin deprem bölgesi olmasından dolayı, yıpranmaya etki eden diğer bir faktör de depremler olmuştur. Afyon Sultandağı 1. derece deprem bölgesinde bulunmaktadır. 03.02.2002 tarihinde 6,0 şiddetinde yaşanan Sultandağı - Çay depreminde açık bölümde yer alan köşk mescit ağır hasar görmüş, çatı örtüsünde ve döşemede çökme oluşmuş, duvar yüzeylerinde çatlamalar ve zeminde oturmalar meydana gelmiştir. Barınakta da zeminde oturmalar olduğu, çalışmalar sırasında tespit edilmiştir
Sahip Ata Kervansarayına yapılan rölöve projesi, Eskişehir Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulunun 15.08.2003 tarih ve 2056 sayılı kararı ile onaylanmıştır[3]
Kitabesi
değiştirAna kapı yazıtı şöyle okunur: "Izzeddin al-Dunya zamanında yapıldı, Keyhüsrev oğlu, Alaeddin Keykubad oğlu, onun alçak gönüllü kölesi Ali ibn Husain."
Kapalı bölümün kapı yazıtı şöyle okunur: Sâhip Ata "onun alçak gönüllü, günahkar kölesi"
Notlar
değiştir- ^ Akok, M. "İshaklı Kervan Sarayı", Türk Arkeoloji Dergisi, Doktora Tezi, Yıl:2007. URL:http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/30741/208062.pdf?show 4 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-03-04
- ^ Payandalar uzun duvarlarda duvarın direncini artırmak için kare, dikdörtgen, daire, çokgen gibi farklı biçimlenmelerde uygulanmış duvarlardır.
- ^ Sahip Ata Kervansarayının rölöve, restitüsyon ve restorasyon projelerinin hazırlanması, Afyon İl Daimi Komisyonunun 18.12.2002 tarih ve 903/903 sayılı kararı ve düzenlenen protokolle Selçuk Üniversitesi Müh. Mim. Fakültesi Döner Sermayesi işletmesine verilmiştir. Projeler, bu çalışmayı gerçekleştiren ekip tarafından yürütülmüş ve tamamlanmıştır. Proje müellifi Prof. Dr. Kerim Çınar’dır.
Kaynakça
değiştir
- Uysal, Mehmet, Aydın, Dicle, Çınar, Kerim and Arat, Yavuz. "Afyon Sultandağı Sahip Ata Kervansarayı." Turk-Islam Medeniyeti Akademik Araştirmalar Dergisi 2, March 2006, sayfa 77-11230 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- FERİT, M., MESUT, M., (1934), Selçuk Veziri Sahip Ata ile Oğullarının Hayat ve Eserleri, Türkiye Matbaası, İstanbul.
- BAYRAM, S. and KARABACAK, A. H. (1981), Sahib Ata Fahrü’d-din Ali’nin Konya, İmaret ve Sivas Gök Medrese Vakfiyeleri, Vakıflar Dergisi, (vol.13) sayfa 31-69.
Dış bağlantılar
değiştir- Sahipata Han28 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- İshaklı Kervansarayı için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft