Üretici dilbilgisi

Üretici dil bilgisi (generative grammar), kuramsal dil biliminde sözdizimle ilgili belirli bir yaklaşımı ifade etmektedir. Bir dilin üretici dil bilgisi, o dildeki dilbilgisel cümle oluşturacak kelimelerin kombinasyonlarını veren dizileri tahmin etmeye çalışır. Üretici dil bilgisi yaklaşımlarının çoğu, bir cümlenin biçim bilgisel yapısını tahmin etmeye odaklanır.

Noam Chomsky, 1950'lerin sonunda gerçekleştirdiği çalışmalarla üretici dilbilgisinin ilk temellerini atmıştır. Kuram, ilk dönemlerinde "dönüşümsel dilbilgisi" olarak da adlandırılır, bu terim de dilbilimciler arasında kullanılmaktadır. Üretici dilbilgisi, şuan bile işlerliğini korumaktadır. Chomsky, sonraki yıllarda bu kuramı olgunlaştırmıştır. 1995'te "Minimalist Program"ı yayınlamıştır. Bu bağlamda baş-öbek yapısı dil bilgisi, sözlüksel işlevsel dil bilgisi, ulamsal dil bilgisi, ilişkisel dil bilgisi, ağaç-bitişik dil bilgisi diğer önemli kuramlar olarak kabul edilebilir.

Noam Chomsky, üretici dilbilgisinin pek çok özelliğinin arkasında 'doğuştan' evrensel bir dil bilgisinin yattığını savunur. Üretici dil bilgiciler, dil bilgisinin iletişimsel işlevin sonucundan orta çıkmadığını, sadece çevrenin etkisiyle dil bilgisinin öğrenilemeyeceğini iddia ederler. Bu bakımdan, bilişsel dilbilgisi işlevsel ve davranışçı kuramlardan ayrılır.

Kaynakça

CHOMSKY, Noam,, (2001), Dil ve Zihin, Ankara, Ayraç Yayınevi. (Language and Mind kitabının çevirisi)
CHOMSKY, Noam,, (2002),Dil ve Sorumluluk, Ekin Yayınları. (Language and Responsibility kitabının çevirisi)
CHOMSKY, Noam, (2009), Bilgi Sorunları ve Dil-Managua Dersleri, (Çeviren: Veysi Kılıç), BGST Yayınları, 234 s.
CHUNG, Sandra (1994), "Günümüz Sözdiziminde Üretimsel Yaklaşımlar" (Çeviren: Ahmet Kocaman), Dilbilim Araştırmaları, s.145-150.
KIRAN, Zeynel (1996), Dilbilim Akımları, Ankara, Onur Yayınları, 278 s.
RİFAT, Mehmet (1998), XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 223 s.
PESETSKY, David (1994), "Yönetme ve Bağlama Kuramı", (Çeviren: Ahmet Kocaman), Dilbilim Araştırmaları, s.141-144.
RİFAT, Mehmet (1998), XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları (2. Temel Metinler), (Çeviriler: Mehmet ve Sema RIFAT), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 341 s.
SEZER, Ayhan (2009), "Chomsky Sonrası Çağdaş Dilbilim: Yol Ayrımına Doğru", International Journal of Central Asian Studies.15 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.