Çin dilleri
Çin dilleri[1][2] ya da Çin dil ailesi[3] (Çince (basitleştirilmiş): 中国方言; Çince (geleneksel): 中國方言; pinyin: Zhōngguó fāngyán; Çin bölgesel dilleri ya da lehçeleri[4]), Çin'de yaşayan Hanların konuştuğu dillerin tümüne verilen addır. Çin-Tibet dil ailesine dahil kollardan birini oluşturmaktadır. Bu diller ayrıca Sinitik diller olarak da adlandırılır.
| Sinitik diller | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | Çin |
| Sınıflandırma | Çin-Tibet dilleri
|
| ISO 639-5 | zhx |
 Çin dillerinin coğrafi dağılımı | |
Dünya'daki 1 milyardan fazla kişinin anadili olarak kabul edilen Çince, tamamen ayrı birer dil olarak kabul edilebilecek kadar farklı "diyalektlerden" oluşmuştur. Çinliler, bu dilleri diyalekt teriminin karşılığı olarak kullandıkları fangyan (方言, bölgesel konuşma) terimi ile adlandırsa da genelde dil bilimciler tarafından konuşma dili olarak Çincenin bir dil değil, bir dil ailesi olduğu kabul edilir. Çoğu Çin dili, bir lehçe sürekliliği oluşturmaktadır.[5]
Bu aileye dahil 14 temel dilden en çok kullanıcısı olanlar Mandarin, Kantonca, Min ve Hakka'dır.[6] Buna rağmen, bu temel diller içerisinde bile farklı lehçeleri arasında karşılıklı anlaşılabilirlik oranı çok düşüktür ve birbirleriyle karşılıklı anlaşılabilirlik göstermeyen yüzlerce Çin dilinin var olduğu düşünülmektedir.[7]
Konuşma ve yazı
değiştirÇinliler yazı dili (Wen, 文) ile konuşma dili (Yu, 语) arasında kesin bir ayrım yaparlar. Konuşulan değişik Çin dillerini de fangyan, bölgesel lehçeler olarak tanımlarlar. Ancak dilbilimde kullanılan karşılıklı anlaşılabilirlik[8] kriterleri açısından yaklaşıldığında bu lehçeler arasındaki farklar her birinin farklı diller olarak değerlendirmelerine yeterlidir.[9]
Tüm bu farklılıklara rağmen yazı dili (漢字-Hanzi) neredeyse ortaktır.[kaynak belirtilmeli]M.Ö. 3. yüzyılda ortaya çıkan ortak yazı dili, 20. yüzyılda Mandarin dili esas alınarak yapılandırılmıştır. Hong Kong ve Tayvan'da kullanılan Çince karakterler, geleneksel Çince karakterler esas alınarak yazılır.
Sinitik dillerin kolları
değiştirMandarin (guan, 官话/官話), Kuzey dili (北方話/北方话) olarak da adlandırılır. Yaklaşık 836 milyon konuşanı bulunmaktadır. Bu gruba dahil lehçeler Çin'in kuzey ve güneybatı bölgelerinde konuşulur. Günlük dilde Mandarin ya da Çince olarak adlandırılan resmi dil Putonghua (Standart Çince) ile karıştırılmamalıdır.
Wu (吴语/吳語), Jiangsu ve Zhejiang bölgelerinde 77 milyon kişi tarafından konuşulur. En yaygın lehçesi Şangayca'dır.
Min dilleri (闽语/閩語), Fujian ve Tayvan ile birlikte Güneydoğu Asya'nın çeşitli bölgelerinde 60 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Bu lehçeler arasında Min Nan (güney Min), Min Dong (Doğu Min), Min Bei (kuzey) ve Min Zhong (orta) ayrı birer dil olarak değerlendirilir.
Kantonca (Yue 粤语/粵語), Guangdong, Guangxi, Hong Kong, Makao, Güneydoğu Asya ve yurtdışındaki Çinli gruplar arasında 71 milyon kişi tarafından yaygın olarak konuşulur.
Genellikle Sinitik dil ailesine dahil 14 dil grubu bulunduğu kabul edilir,[10] bunlar:
- Gan
- Hakka
- Huizhou (ya da "Hui")
- Jin
- Mandarin
- Min Bei (Kuzey)
- Min Dong (Doğu)
- Min Nan (Güney)
- Min Zhong (Merkez)
- Pu-Xian
- Wu
- Xiang
- Yue
- Dunganca
Çin dil ailesine dahil tüm diller tonlu dillerdir. Ancak kullanılan ton sayısı diller arasında büyük farklılıklar gösterir. Kuzey Çin'de kimi diller 3 ton kullanırken, Güney Çin'de konuşulan kimi dillerde 8 ya da 10 ton kullanılır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Gruyter Walter de, Problems in Comparative Chinese Dialectology: The Classification of Miin 2000, p.3
- ^ The New Encyclopaedia Britannica, p.577
- ^ Li Charles N.,Thompson Sandra A., Mandarin Chinese: A Functional Reference Grammar, University of California Press, 1981, p. 2
- ^ Gruyter Walter de, Problems in Comparative Chinese Dialectology: The Classification of Miin 2000, p.4
- ^ Norman, Jerry (1988), Chinese, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-29653-3. s 189-90
- ^ "Chinois parle". 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008.
- ^ Norman, Jerry (2003), "The Chinese dialects: phonology", Graham Thurgood; Randy LaPolla (Ed.), The Sino-Tibetan languages, Routledge, ss. 72-83, ISBN 978-0-7007-1129-1 s.72
- ^ Aikhenvald A. Y., Dixon Robert M. W. Areal Diffusion and Genetic Inheritance: Problems in Comparative, 2001, Oxford University Press, p.330 The spoken forms of Chinese languages are not muttually intelligible: a speaker of Suzhouese, a Wu dialect, will not understand a compatriot from Quanzhou, who speaks a Southern Min dialect.
- ^ "Glossika: Within Chinese, several languages can be distinguished. Often these are confused with dialects, but these languages are not mutually intelligible and some differ more than the European languages that neighbor each other.". 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2008.
- ^ "Ethnologue report for Chinese". 18 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2008.
Dış bağlantılar
değiştir- Ethnologue Çin raporu18 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.