Çifte şah

Çifte şah, satrançta aynı anda 2 taşla birlikte şah çekmeye verilen isimdir. Satranç notasyonunda tek taşla çekilen şah ile aynı sembolle gösterilir. ("+") . Bazı durumlarda "++" şeklinde gösterilse de "++" aslında şah mat durumunun sembolüdür. Bu makalede "++" sembolü mat durumunu göstermektedir.

Çifte şah

Çifte şahın en bilinen örneği şu şekildedir: Taşlardan biri ile şah çekerken, aynı anda bir başka taş önündeki taşın başka yere çekilmesi sayesinde açarak şah çeker. (Böyle bir şah çekme Philidor' un boğmaca matının bir parçasıdır.). Şah çeken taşlar aynı anda alınamayacağı veya engellenemeyeceği için çifte şahtan kaçmanın tek yolu Şah ile hamle yapmaktır. Bazı durumlarda Şah, şah çeken taşlardan birini alıp tek hamleyle diğerinin saldırısından kaçabilir.

Beyaz hamle yaptığı taş ile şah çekmeden, geçerken alma hamlesi ile çifte şah çekiyor.

Açarak çifte şah çekme terimi kullanılmasa da, bazı özel durumlarda, hamle yapan taşın çifte şah çekme hamlesi içinde olmadığı durumlarda mevcuttur. Bu durum sadece klasik satrançta geçerken alma yoluyla gerçekleşebilir. Diyagramdaki pozisyonda Siyah 1. .. g7-g5 oynamıştır. Beyaz'ın cevabı 2.hxg6 e.p. (geçerken almadır.). Beyaz piyon doğrudan şah çekmese de bu durum çifte şah çekme durumudur. Şah çekmelerden biri beyaz piyonun siyah piyonu geçerken alıp Kale'nin önünü açması sonrasında Kale ile, diğeri ise siyah piyon oyun dışı kaldıktan sonra Fil ile gerçekleşmiştir. Bu tip durumlar gerçek oyunlarda çok enderdir, daha çok problemlerde görülmektedir.

Örnek maçlar

8. ... Axe4 ?? hamlesi sonrası pozisyon Réti vs. Tartakower, 1910

Aron Nimzowitsch'in kitabında yazdığı gibi: "En tembel Şah bile Çifte Şah görünce çılgınca kaçar". Çünkü bu durumdan kurtulmanın tek yolu Şah ile hamle yapmaktır. Çifte şah çekmek sık karşılaşılan önemli bir taktiktir. En bilinen örnek Réti - Tartakower (Viyana 1910 ) karşılaşmasıdır. 1.e4 c6 2.d4 d5 3.Ac3 dxe4 4.Axe4 Af6 5.Vd3 e5 ?! 6. dxe5 Va5+ 7.Fd2 Vxe5 8.0-0-0! Axe4?? 9. Vd8+! (Çifte Şah çekmek için Vezir fedası ) Şxd8 10. Fg5++ ve Beyaz mat eder: 10. ... Şe8 11. Kd8# veya 10. ... Şc7 11.Fd8#

19.. ... Vxf3 sonrası pozisyon Anderssen -. Dufresne, 1852

Çifte şah çekmeyi Her dem yeşil maçı olarak anılan, Anderssen - Dufresne 1852 maçında görebiliriz. Anderssen maçı şu şekilde kazanmıştır. 20.Kxe7+! Axe7 21.Vxd7+!! (ölümcül çifte şah çekme hamlesi için Vezir fedası ) Şxd7 22.Ff5++ Şe8 (or 22...Şc6 23.Fd7#) 23.Fd7+ Şf8 24.Fxe7#.

Satranç türevi oyunlar

Ters dönmüş at figürü ile gösterilen deve kuşları ve ters dönmüş Vezir figürü ile gösterilen çekirge, siyahın d5 hamlesi sonrası geçerken alma hamlesi yaparak beşli şah çekiyorlar.

Ters dönmüş at figürü ile gösterilen süvari. Siyah e5 oynadıktan sonra beyaz piyon geçerken alma kuralını uygulayarak siyah piyonu alır ve üçlü şah çeker.

Satrancın türevi olarak adlandırılan klasik satranç dışındaki çeşitli oyunlarda çifte şah çekmenin farklı yolları da mümkündür. Hatta üçlü, dörtlü, beşli şah çekmeler mümkündür. Örnekte Siyah 1. ...d5 Beyaz 2. exd6 (geçerken alma ) oynamıştır. Geçerken alma hamlesinden sonra 5 taş şah çekmektedir. Kale, Fil, Türev oyuna özel bir taş olan devekuşları ve çekirge. ( Devekuşu taş üstünden atlamadan, at gibi hareket eden taştır. Çekirge ise taşın üstünden atlayarak onu alan oyuna özel bir başka taştır.

Bibliyografi

1. Hooper, David; Whyld, Kenneth (1992), The Oxford Companion to Chess (second ed.), Oxford University Press, p. 113, ISBN 0-19-866164-9

2. Golombek, Harry (1977), Golombek's Encyclopedia of Chess, Crown Publishing, p. 88, ISBN 0-517-53146-1

3. Tim Just and Daniel Burg, 2003, U.S. Chess Federation's Official Rules of Chess, 5th ed., ISBN 0-8129-3559-4, p. 218

4. Nimzowitsch, Aron (1947), My System (second ed.), David McKay, p. 130, ISBN 0-679-14025-5

5. Chernev, Irving (1955), 1000 Best Short Games of Chess, Simon and Schuster, p. 18