Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nin Öncüleri

Millerciler olarak da bilinen Yedinci Gün Adventist Kilisesi öncüleri, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Büyük Hayal Kırıklığı’ndan sonra bir araya gelerek Yedinci Gün Adventist Kilisesini kuran kurucu üyelerdir. 1860 yılında yeni gelişmekte olan hareketin öncüleri kilisenin ayırt edici inançlarını temsil eden Yedinci Gün Adventist adında karar kıldılar. Üç yıl sonra, 21 Mayıs 1863 tarihinde Yedinci Gün Adventistleri Genel Konferansı kuruldu ve hareket resmi bir teşkilat halini aldı.

Genel bakış

Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nin kökenleri 1830’lar ve 1940’lardaki Millerciler hareketine dayanır, İkinci Büyük Uyanış sırasında gelişmiş ve 1963 yılında resmen kurulmuştur. İlk kilisedeki önde gelen kişiler arasında Hiram Edson, James Springer White ile eşi Ellen G. White, Joseph Bates ve J. N. Andrews bulunuyordu.

Adventist öncülerin çoğu çalışmalarına henüz yirmi yaşından gençken başlamıştır. Yedinci Gün Adventist Kilisesi yeni kurulurken, önderlik konumlarında bulunan ve kilisenin gelişimine yardımcı olanların çoğu yirmi yaşın altındakiler ve genç yetişkinlerdi. Ellen Harmon White, John Loughborough, J. N. Andrews ve Uriah Smith Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nde etkili olmaya başladıklarında genç yaşlardaydılar, hatta pek çoğu daha önce William Miller’in Advent hareketinde başlamıştı.

William Miller çiftçi ve Baptist bir vaizdi, 1831 ile 1844 yılları arasında Mesih’in çok yakında geri döneceğini vaaz ederek Millerciler hareketini başlatmıştı. 1812 Savaşından sonra ihtida etmiş ve Kitabı Mukaddes’i sistematik bir şekilde inceleyerek bu süreçte Daniel ve Vahiy kitapçıklarının peygamberlik sözlerini keşfetmişti; bilhassa Daniel 8. bölüm Mesih’in yakın zamanda yeryüzüne döneceğini öngörüyor gibiydi. Din görevlisi sınıfından ve dışından yüzlerce kişi mesajın vaazına katıldı. Mesih’in dönüşünün beklendiği tarihe gelindiğinde Miller’in 50000 ile 100000 arası izleyicisi vardı, bunlara çoğunlukla Millerciler deniyordu. 22 Ekim 1944’teki hayal kırıklığının ardından bazı Millerci gruplar daha sonra Yedinci Gün Adventist Kilisesi olacak topluluğu meydana getirdiler. Öncü Ellen White, Büyük Mücadele adlı eserinde ve başka yerlerde Miller hakkında olumlu yönde yazdı. Onun vaazlarını dinlemiş ve öğretilerini kabul etmiş, hayal kırıklığını 16 yaşındayken yaşamıştı. Vaazlarında Kutsal Yazı’nın peygamberlik sözlerinin yerine geldiğine inanmış ve onun Rab tarafından yönlendirildiğini görmüştü.

John Nevins Andrews

J.N. Andrews

John Nevins Andrews (22 Temmuz 1829, Poland, Maine – 21 Ekim 1883, Basel, İsviçre) Yedinci Gün Adventist vaiz, müjdeci, yazar, editör ve akademisyendi. J. N. Andrews Kuzey Amerika dışındaki ülkelere gönderilen ilk Yedinci Gün Adventist müjdeciydi. Adventist kilisesinde zamanının en önde gelen yazar ve akademisyeniydi.

Andrews 1843 yılının Şubat ayında Millercilere katıldı ve 1845 yılında yedinci gün Sebt’ini tutmaya başladı. 1849 yılının Eylül ayında James White ve Ellen G. White ile tanıştı. White’lar daha sonra Andrews ailesinin evinde kaldılar.

1850 yılında New England bölgesinde gezgin vaizlik görevine başladı ve 1853 yılında törenle önder olarak atandı. Andrews Adventist teolojisinin kurulmasında kilit bir rol oynamıştır. Adventist öğretisine göre peygamberlik sözü yorumlama alanındaki akılda kalıcı başarılarından biri, Vahiy bölümünde sözü edilen iki boynuzlu canavarın Amerika Birleşik Devletleri olduğunu belirlemesidir.

Andrews 29 Ekim 1856 tarihinde Iowa eyaletinin Waukon kentinde Angeline Stevens (1824-1872) ile evlendi; Andrews ve Stevens aileleri buraya kısa bir süre önce taşınmışlardı. 1859 Haziran ayında Battle Creek’te bulunan konferans Andrews’un Michigan’daki çadır müjdeciliği faaliyetinde J. N. Loughborough’a yardımcı olmasını kararlaştırdı. 1860 sonbaharında Iowa’ya döndü. Bu yıllarda ilk iki çocukları, Charles (d. 1857) ile Mary (d. 1861) doğdu ve ünlü kitabı The History of the Sabbath and the First Day of the Week’in (Sebt Gününün ve Haftanın İlk Gününün Tarihçesi – Battle Creek Steam Press, 1959) ilk edisyonunu yazdı.

Haziran 1862’de John Waukon’dan ayrılarak New York’taki müjdeleme çadırında çalışmaya gitti ve New York Konferansının kurulmasına yardımcı oldu. Şubat 1863’te Angeline iki çocuklarıyla birlikte Iowa’dan ayrılarak New York’ta onun yanına geldiler. New York’tayken John ile Angelina’nın iki çocukları daha doğdu, her ikisi de henüz bebekken tüberkülozdan öldüler. 1864 yılında John kilisenin, üyelerinin savaşta geri hizmetlerde görevlendirilecek şekilde tanınması için Washington D. C.’de genel inzibat amirine kilise temsilcisi olmak üzere seçildi. 1867 yılında Genel Konferansın üçüncü başkanı oldu, 18 Mayıs 1869’a kadar yürüttüğü bu görevin ardından şimdiki adı Adventist Review olan Review and Herald dergisinin editörlüğüne getirildi.

1874 yılında eşi Angeline’in felç geçirerek ölmesinden sonra John yaşayan iki çocuğu Charles ve Mary ile ilk resmî Yedinci Gün Adventist müjdecileri olarak Avrupa’ya gönderildi. Andrews İsviçre’de bir yayınevi açılmasına ve Fransızca bir Adventist süreli yayını olan Les Signes des Temps’in çıkarılmasına yardımcı oldu (1876).

Andrews bir teolog olarak SDA (Yedinci Gün Adventist) mezhebinin çeşitli doktrinlerinin gelişimine önemli katkılarda bulundu. Andrews’un tarihte yedinci gün Sebt’i hakkındaki kapsamlı yazıları “History of the Sabbath and the First Day of the Week (Sebt Gününün ve Haftanın İlk Gününün Tarihçesi)” adlı kitapta yayınlandı.

Andrews ayrıca kilise örgütünün gelişimine de etkin bir şekilde yardımda bulundu. Kiliseye ait yayınevi için bir organizasyon planı hazırlayan üç kişilik kurulun ve kilisenin merkezi yapılanması için nizamname ve yönetmelikler hazırlayan kurulun başkanıydı. Andrews Amerikan İç Savaşı sırasında Washington D. C.’de kiliseyi temsil ederek, Yedinci Gün Adventistlerinin savaşta cephe görevi almalarının neden Hristiyan ilkelerine aykırı olduğuna inandıklarını ve bunun sonucunda askere alındıklarında ancak cephe gerisi hizmetlerinde görevlendirilebileceklerini açıkladı.

Joseph Bates

Joseph Bates

Joseph Bates (8 Temmuz 1792 – 19 Mart 1872) Amerikalı bir denizci ve uyanışçı vaizdi. Sonradan Yedinci Gün Adventist Kilisesi’ne dönüşen dinsel düşünce tarzı Sebtî Adventizm’in kurucusu ve geliştiricisiydi. Bates aynı zamanda James White ile Ellen G. White’ı yedinci gün Sebt’inin geçerliliğine ikna eden kişi olarak tanınır.

Joseph Bates 8 Temmuz 1792’de Massachusetts eyaletinin Rochester kentinde doğdu. (İkinci adı yoktu.) Adı yine Joseph olan babası Amerika Bağımsızlık Savaşı’nda gönüllü olmuştu, annesi ise Sandwich, Massachusetts’li Barnabas Rye’ın kızıydı.

Haziran 1807’de, New York üzerinden Londra’ya giden, Elias Terry yönetimindeki yeni gemi Fanny’de kamarot olarak çalıştı. Böylece Bates’in denizcilik kariyeri başladı ve takip eden yolculuklardan sonra bir geminin kaptanı ve başka gemilerin sahibi olarak ortaya çıktı. Bir yolculuğunda eşinin kendisi için çantasına koyduğu Kitabı Mukaddes’i okudu. İhtida deneyimi geçirdi ve çeşitli reformlara dâhil oldu, bunlar arasında erken dönem bir itidal derneğinin kuruluşuna yardımcı olmak da vardı.

Bates 1845 ilkbaharında T. M. Preble tarafından yazılmış bir broşürü okuduktan sonra yedinci gün Sebt’ini kabul etti. Bates çok geçmeden “Sebt elçisi” olarak tanınmaya başladı ve konu hakkında birkaç kitap yazdı. 1846 yılında yayınlanan ilklerden biri The Seventh Day Sabbath, a Perpetual Sign (Daimî İşaret, Yedinci Gün Sebti) adlı olanıydı. Bates’in en önemli katkılarından biri, Sebt konusunu göksel mabede ilişkin benzersiz bir anlayışla teolojik olarak birleştirebilmesiydi. Bu apokaliptik teoloji anlayışı sonradan Büyük Mücadele teması adıyla bilinecekti.

Joseph Bates James White’ı ve genç Ellen G. White’ın gördüğü görümlerde tezahür ettiğine inandığı peygamberlik armağanını güçlü bir şekilde destekliyordu. A Word to the “Little Flock” (“Küçük Sürüye” Bir Söz) gibi ilk dönem yayınlara katkıda bulundu. Bates 1848 – 1850 arasında düzenlenen ve sonradan Sebt ve Mabet Konferansları olarak bilinen bir dizi Kitabı Mukaddes konferansında White’lar ile birlikte etkin bir şekilde rol aldı. Bates 1850’lerde kilise örgütünün daha resmî bir şekilde geliştirilmesini destekledi, bu gelişmeler 1863 yılında Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nin kuruluşuyla sonuçlandı.

Joseph Bates 19 Mart 1872’de Michigan eyaletinin Battle Creek kentinde öldü ve aynı eyaletin Monterey kentinde Poplar Hill mezarlığına gömüldü.

Uriah Smith

Uriah Smith

Uriah Smith (3 Mayıs 1832 – 6 Mart 1903) Yedinci Gün Adventist yazar ve editör, şimdiki adı Adventist Review olan Review and Herald dergisinde 50 yıl süreyle çalışmıştır. Daniel and Revelation (Daniel ve Vahiy) adlı kitabı son zamana dair Adventist inançlarının klasik metni olmuştur.

Ailesi Millerci Adventistlerdi, böylece on iki yaşındayken 1844 hayal kırıklığını yaşadı. 1852 yılı civarında erken dönem Yedinci Gün Adventist Kilisesi’ne girerek Sebt’i tutan bir Adventist oldu; ertesi yıl Rochester, New York’taki yayıncılık çalışmasında James ve Ellen White’a katıldı. 1853 yılında ilk katkısını yayınladı: “The Warning Voice of Time Prophecy (Zamana İlişkin Peygamberlik Sözünün Uyaran Sesi)” adlı 35000 kelimelik bir şiir. Uriah 1855 yılında 23 yaşındayken şimdiki adı Adventist Review olan Review dergisinin editörü oldu ve editör veya redaksiyon personeli olarak yaklaşık 50 yıl hizmet verdi. Battle Creek Yüksekokulu’nda Kitabı Mukaddes dersleri verdi, ayrıca 1963 yılında Genel Konferans kurulduğunda sekreterliğini yürüttü. Adventist teolojisine en büyük katkısı Kitabı Mukaddes’in peygamberlik sözü ağırlıklı kitapçıkları olan Daniel ve Vahiy üzerine bir şerh çalışmasıydı, ancak şartlı ölümsüzlük ve diğer konular hakkında da kapsamlı yazılar yazdı. Din özgürlüğünü, köleliğin kaldırılmasını ve Adventistlerin askerde cephe gerisi hizmetlerde görevlendirilmelerini savundu. Smith 1903 yılında, 71 yaşındayken Review bürosuna giderken felç geçirip öldü.

Ellen Gould White

Ellen G. White

Ellen Gould White (evlilik öncesi soyadı: Harmon) (26 Kasım 1827 – 16 Temmuz 1915) üretken bir Hristiyan yazar ve Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nin ortaya çıkmasına neden olan yedinci gün Sebtî Adventist hareketinin kurulmasına hizmetiyle önayak olan Amerikan Hristiyan öncülerden biriydi.

Yedinci Gün Adventistleri kendisinde Vahiy 19:10 ayetinde özetlenen ruhsal peygamberlik armağanı olduğuna inanır. Öze dönüşçü yazıları, Hristiyanlık tarihinde Allah’ın etkinliğini sergileme çabasındadır. Büyük Mücadele teması olarak adlandırılan bu evrensel savaş, Yedinci Gün Adventist teolojisinin gelişiminde temel olmuştur. Joseph Bates ve kendi eşi James Whie gibi diğer Sebtî Adventist önderlerle ilişkileri, bugün Yedinci Gün Adventist Kilisesi adıyla bilinen kurumun ortaya çıkmasını sağlamıştır.

White, bilhassa Yedinci Gün Adventistleri arasında büyük saygı görmesine rağmen, bir ölçüde tartışmalı bir kişilik olarak kabul edilmektedir. Millercilerin Büyük Hayal Kırıklığının ardından kısa bir süre sonra bir görüm gördü. Pek çok diğer görüm gören gibi, samimî ve coşkun imanıyla tanınıyordu. Randall Ballmer onu “Amerika din hayatındaki en önemli ve renkli kişiliklerden biri” olarak tanımlamıştır. Walter Martin onu “din tarihimizin ufkunda görülmüş olan en etkileyici ve tartışmalı kişiliklerden biri” olarak tanımladı. White edebiyat tarihinde eserleri en çok tercüme edilen kadın kurgusal olmayan düzyazı yazarı, ayrıca her iki cinsiyette de en çok tercüme edilen Amerikalı kurgusal olmayan düzyazı yazarıdır. Yazıları teoloji, müjdeleme, Hristiyan yaşam tarzı, eğitim ve sağlık konularını kapsıyordu (ayrıca vejetaryenliği savunuyordu). Okullar ve tıp merkezleri kurulmasını destekledi. Hayatı boyunca 5.000’in üzerinde süreli yayın makalesi ve 40 kitap yazmıştır; fakat günümüzde, 50.000 sayfalık el yazmalarından derlenen eserler dahil olmak üzere, İngilizcede 100’ün üzerinde eseri bulunmaktadır. En yaygın kitapları arasında Steps to Christ (Mesih’e Giden Adımlar), The Desire of Ages (Çağların Arzusu) ve The Great Controversy (Büyük Mücadele) yer almaktadır. İyi Hristiyan yaşamı hakkındaki şaheseri Steps to Christ (Mesih’e Giden Adımlar), 140’tan fazla dilde yayınlanmıştır.

1845 yılında Ellen gelecekte eşi olacak bir Millerci, James Springer White’la tanıştı, James Ellen’in görümlerinin hakikî olduğuna ikna oldu. James bir yıl sonra evlenme teklif etti ve 30 Ağustos 1846’da Maine eyaletinin Portland kentinde bir sulh hâkimi tarafından evlendirildiler. James daha sonra şunları yazdı:

30 Ağustos 1946’da evlendik ve o zamandan bugüne dek benim sevinç tacım oldu... Her ikimizin de Advent hareketinde derin bir tecrübe yaşamamız Allah’ın iyi takdiriyle oldu... Bu deneyime şimdi, güçlerimizi birleştirerek Atlantik Okyanusundan Pasifik Okyanusuna kadar kapsamlı bir çalışma yapmamız gerektiğinden, ihtiyaç duyulmaktadır...

James ve Ellen White’ın dört çocukları oldu: Henry Nichols, James Edson (Edson olarak tanınır), William Clarence (Willie ya da W. C. adıyla tanınır) ve John Herbert.

Yalnızca Edson ile William yetişkinliğe dek yaşadı. John Herbert üç aylıkken yılancık hastalığından, Henry ise 1863 yılında 16 yaşındayken zatürreeden öldü.

Ellen White eşi James White’ın 1881 yılındaki ölümünden sonra hayatının son yıllarını Kaliforniya eyaletinin Saint Helena kentindeki evi Elmshaven’da geçirdi. Son yıllarında kilise için son eserlerini yazmaya odaklandığı için eskisinden daha az seyahat etti. Ellen G. White 16 Temmuz 1915’te Elmshaven’daki evinde öldü, burası günümüzde bir Adventist Tarihi Mekânıdır.

James Springer White

James S. White

James Springer White (4 Ağustos 1821, Palmyra, Maine – 6 Ağustos 1881, Battle Creek, Michigan, Vaiz White olarak da tanınır), Yedinci Gün Adventist Kilisesi’nin kurucularından biri ve Ellen G. White’ın eşiydi. 1849 yılında şimdiki adı Adventist Review olan “The Present Truth” adlı ilk Sebtî Adventist süreli yayınını çıkarmaya başladı, 1855’te hareketin yönetim merkezini Battle Creek, Michigan’a taşıdı ve 1863’te mezhebin resmi organizasyonunda kilit bir rol üstlendi. Daha sonra, bugün Andrews Üniversitesi olan Battle Creek Yüksekokulu’nun kuruluşuyla 1874 yılından itibaren başlayan Adventist eğitim yapısının gelişiminde önemli bir rol oynadı.

James White’ın ilk olarak kurduğu gazete “The Present Truth” 1850’de “Advent Review” adlı başka bir süreli yayınla birleştirilerek “Second Advent Review and Sabbath Herald” adını aldı. Bu süreli yayın, doktrin ve örgütlenme konularında Sebtî Adventist hareketinin ana iletişim kaynağı oldu. Aynı zamanda James ve Ellen White’ın kendi görüşlerini benzer fikirlere sahip imanlılarla hızlı ve etkin bir biçimde paylaşabilecekleri bir mecra haline geldi. James White 1851 yılına kadar süreli yayının editörlüğünü yürüttü, bu tarihten sonra yerine geçmesi için davet ettiği Uriah Smith editör oldu. Review and Herald yayınevinin başkanı olarak kilise yayınlarının yönetiminde önemli bir rol oynadı. Ayrıca çeşitli zamanlarda Yedinci Gün Adventistleri Genel Konferansının başkanı olarak hizmet verdi. (1865–67; 1869–71; 1874–80)

White 1865 yılında felç geçirdi. White sonuçta hizmetten ayrılarak kalan günlerini huzur içinde geçirmeye karar verdi. 1880 yılında Genel Konferans başkanı olarak yerine G. I. Butler geçti. 1881 yazında White ateşlendi ve Battle Creek Sanatoryumuna kaldırıldı. Dr. Kellogg’un çabalarına rağmen White 6 Ağustos 1881’de öldü.

Kaynakça