Yıldızeli
Yıldızeli, Sivas ilinin bir ilçesidir. Eski adı Yenihan olup 1930'lu yıllarda ismi, kuzeyindeki Yıldız Dağı'ndan esinlenilerek Yıldızeli olmuştur. Sivas'ın 47 km batısında yer alan ilçesidir.Yıldızeli, Batlamyus'a göre Sargarausena ilçesinde bulunan Phiara (Yunanca: Φίαρα) kasabası olarak tanımlanmıştır.[3]
| Yıldızeli | |
|---|---|
 Yıldızeli'nin Sivas'taki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Sivas |
| Coğrafi bölge | İç Anadolu Bölgesi |
| Belde sayısı | 1 |
| Köy sayısı | 118 |
| İdare | |
| • Kaymakam | Ahmet Can Pınar[1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Sabit Karakaş (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 3049 km² |
| Rakım | 1400 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 31.748 |
| • Yoğunluk | 11/km² |
| • Kır | 24,918 |
| • Şehir | 6.830 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 346 |
| İl plaka kodu | 58 |
Coğrafi konum
değiştir1400 metre rakımıyla, İç Anadolu Bölgesi'nin en yüksek ilçelerinden biri olarak bilinen Yıldızeli, 2645 km²'lik yüzölçümüne sahiptir.
Yıldızeli Sivas il merkezine 47 km uzaklıkta olup Sivas-Ankara ve Sivas-Tokat yolu üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda ilçede, Sivas-Samsun demiryolu ulaşım ağı da mevcuttur.
Yüzey şekilleri
değiştirİç Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusunda yer alan Yıldızeli, yüksek ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzeyi ve doğusu dağlıktır. Güneye doğru dağların alçalmasıyla geniş ve hafif engebeli araziler oluşmaktadır. Kuzeyi, doğusu ve orta kesimleri akarsularla yarılarak derin vadilerle parçalanmıştır. Topraklarının çoğu, 3. zamana (tersier) ait rüsubi (tortul) arazilerdir. Bu zamanda meydana gelmiş organik kalker, kil, marn, gre, kum, mermer gibi çeşitli yapıyı arazide bulmak mümkündür. İlçenin ve Direkli Nahiyesi'nin bazı kısımlarındaki topraklar Miyosen tabakalarından oluşmuştur.
İlçenin batı kesimlerinde rakımın düşük olması nedeniyle bitki örtüsü zengin ve tarıma elverişli araziler de fazladır. Yıldızeli yerleşim itibarıyla Çal Dağı'nın kuzeye bakan eteklerinde yer almaktadır.
Dağlar ve ovalar
değiştirYıldızeli güneyde Çal Dağı, kuzeybatıda Çamlıbel dağları ile çevrilidir. İlçenin kuzeydoğusunda bulunan ve sönmüş volkanik dağı olan Yıldız Dağı, 2537 m yükseklikle önemli yükseltilerindendir. İlçenin diğer yükseltilerini Tura, Gürcü ve Akdağlar oluşturmaktadır.
Yıldızeli (Bedehdun) Ovası, Yıldızeli Çayı vadisinin genişleyen tabanında ve Sivas-Tokat karayolunun iki yanında uzanan bu ova pek geniş değildir. Ovanın ortasından geçen Yıldızeli Çayı'nın suları yazın azalır. Bu nedenle Yıldızeli Çayı'ndan, sulamada pek fazla yararlanılamaz. Bir ovadan çok, yüksek bir düzlük durumundaki bu tarım alanın sulanabilen yerlerinde şeker pancarı, ayçiçeği, patates gibi ürünler yetiştirilirken sulanamayan yerlerinde ise tahıl ürünleri yetiştirilmektedir.
Akarsu ve göletler
değiştirİlçe topraklarından kaynağını alan sular, Kızılırmak ve Yeşilırmak aracılığıyla Karadeniz'e ulaşır. Yıldızeli Çayı (eski adı Kalın Irmağı) ile Yıldız Dağı'nın yamaçlarından doğan Yıldız Çayı (eski adı Cebirırmak), güneyde doğal sınır oluşturan Kızılırmak'a katılan başlıca akarsulardır.
Orta ve batı kesimlerinden kaynaklanan dereler, ilçe sınırları dışında Yeşilırmak'ın kollarından Çekerek Çayı'na katılır. Han ve Kümbet Deresi, ilçenin diğer önemli akarsularını oluşturur.
İlçenin 16 adet sulama göleti bulunmaktadır. Bunlar; Sarıçal, Tat, Altınoluk, Kerimümin, Karacaören, Çağlar(Kurt Boğazı), Aşağı Çakmak, Ilıca, Avcıpınar, Kaman, Küçükhöyük (Etyemez), Kıldır, Aslandoğmuş, Demirözü Yusufoğlan ve Topulyurdu'dur
İklim
değiştirKarasal iklim karakterine sahip olan Yıldızeli'nde, yağışlar sonbahar, kış ve ilkbahar aylarına rastlamaktadır. Yaz mevsimi kısa süreli olup, kışları sert ve soğuktur. Kışları sıcaklığın çok düşük olması nedeniyle kar bazen aylarca kalkmaz. Yağmur, genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür.
İlkbaharda görülen yağışlar, öğleden sonra yağan kırkikindi yağışları şeklindedir. Yaz ve kış mevsimi arasında sıcaklık farkı fazla olduğu gibi, gece ve gündüz arasında da sıcaklık farklılıkları görülmektedir.
Bitki örtüsü
değiştirYıldızeli ve çevresinde bitki örtüsü olarak çoğunlukla bozkır bitki topluluğu hakimdir. Tarla arazisi dışında çayır ve otlak araziler geniş yer tutar. Sulanabilen yerler ile ırmak ve dere kenarlarında söğüt ve kavak yetiştirilmektedir.
Yavu Beldesi ve çevresi ormanlık alanlarla kaplıdır. Belcik çevresinde meşelikler geniş alanlar kaplar. Orman, iç kesimlerde ve eteklerde genellikle meşe, mazı, ardıç ve kısa boylu çalılıklardan oluşurken; yükseklerde ve dağ yamaçlarında çam, mazı, meşe, gürgen, ardıç ve kavaktan oluşmaktadır. Ormanların çoğu bozuk ormanlardır. Az bir bölümü koruluk ve çamlık alanlardır. Ayrıca son yıllarda İlçe Kaymakamlığı'nın destekleriyle meyve ağaçları dikimi de hız kazanmıştır.
İlçe nüfusu
değiştirŞarkışla'nın ardından Sivas'ın en kalabalık ikinci ilçesidir.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[4] | 36.666 | 2.057 | 34.609 |
| 1935[5] | 47.319 | 2.584 | 44.735 |
| 1940[6] | 51.063 | 2.966 | 48.097 |
| 1945[7] | 53.790 | 3.636 | 50.154 |
| 1950[8] | 54.551 | 4.207 | 50.344 |
| 1955[9] | 57.432 | 4.549 | 52.883 |
| 1960[10] | 62.104 | 5.312 | 56.792 |
| 1965[11] | 65.536 | 5.921 | 59.615 |
| 1970[12] | 69.397 | 9.863 | 59.534 |
| 1975[13] | 65.800 | 7.043 | 58.757 |
| 1980[14] | 73.235 | 11.115 | 62.120 |
| 1985[15] | 72.664 | 12.044 | 60.620 |
| 1990[16] | 74.902 | 15.249 | 59.653 |
| 2000[17] | 76.232 | 16.070 | 60.162 |
| 2007[18] | 52.710 | 9.867 | 42.843 |
| 2008[19] | 51.031 | 9.430 | 41.601 |
| 2009[20] | 47.228 | 8.905 | 38.323 |
| 2010[21] | 45.041 | 8.573 | 36.468 |
| 2011[22] | 43.639 | 9.034 | 34.605 |
| 2012[23] | 42.723 | 8.758 | 33.965 |
| 2013[24] | 40.540 | 8.875 | 31.665 |
| 2014[25] | 38.735 | 11.298 | 27.437 |
| 2015[26] | 35.980 | 8.173 | 27.807 |
| 2016[26] | 34.860 | 7.848 | 27.012 |
| 2017[26] | 33.486 | 7.446 | 26.040 |
| 2018[26] | 33.986 | 7.341 | 26.645 |
| 2019[26] | 32.797 | 7.096 | 25.701 |
| 2020[26] | 31.748 | 6.830 | 24.918 |
| 2021[26] | 30.313 | 6.536 | 23.777 |
Eğitim Düzeyi
değiştirİlçede nüfusun %54'i ilkokul, %27'i ortaöğretim, %12'i yüksekokul mezunudur. Geri kalan nüfusun %5'i okur-yazar, %2'si okur-yazar değildir.[kaynak belirtilmeli]
Okullar
değiştirYıldızeli Meslek Yüksek Okulu
değiştir14.12.1994 tarihinde kurulan yüksekokul, ilk olarak 1998-1999 eğitim öğretim yılında Bahçe Ziraatı ile Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı programlarına öğrenci alarak eğitim ve öğretime başlamıştır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılında İşletme, Muhasebe, Pazarlama, Sigortacılık, Büro Yönetimi ve Sekreterlik ve Bahçe Ziraatı programlarında 680 öğrenci ile öğrenime devam etmektedir.
Yıldızeli Çok Programlı Lisesi
değiştirYıldızeli ÇPL 1952 yılında halk tarafından yapılan binada 1953-1954 öğretim yılında Yıldızeli Ortaokulu olarak zamanın Sivas Valisi Necati İLTER tarafından eğitim öğretime açılmış, 1975-1976 öğretim yılında bünyesinde lise açılarak adı Yıldızeli Lisesi olarak değiştirilmiştir. 1995-1996 öğretim yılında Kız Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü'ne bağlanarak Yıldızeli ÇPL olmuş, bünyesindeki ortaokul, Atatürk İlköğretim Okulu ile birleştirilmiştir.
Hâlen Genel Lise ve Kız Meslek Lisesi programlarında karma eğitim-öğretim devam etmektedir. Yıldızeli Çok Programlı Lisesi 16 derslik, 2 fizik ve 1 kimya laboratuvar, 2 Bilgisayar laboratuvarı 1 Mikroişlemci laboratuvarı 1 Elektronik Atölyesi, vardır. Bünyesinde Bilişim Teknolojileri Alanı, Çocuk Gelişimi Alanı, Metal Teknolojisi Alanı ve Yaşlı Bakımı Alanı bulunmaktadır.
Yıldızeli İmam Hatip Lisesi
değiştirOkul 1970 yılında İmam Hatip Lisesi yaptırmak amacı ile kurulan İmam Hatip Lisesi Yaptırma ve Yaşatma Derneği ‘nin çalışmaları sonucunda 1976-1977 öğretim yılında tamamlanarak eğitim-öğretime açılmıştır. 115 öğrenci ile eğitime başlayan okulun öğrenci sayısı hızla artmaya devam edince 1981-1982 yılında ek bina hizmete girmiştir. Daha önce dernek mülkiyetinde iken 25.08.1977 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'na devredilmiştir. 1984-1985 yılından itibaren DPY öğrenci almaya başlamış okul binasının üst katı pansiyon olarak kullanılmıştır. 1996 yılında mevcut pansiyon binası hizmete girmiş ve hâlen 200 öğrenci kapasitesi ile hizmet vermektedir.
Toplam 20 dersliği bulunan okulun, 10 dersliği dershane, 4 dersliği fizik, kimya, biyoloji ve bilgisayar laboratuvarı olarak kullanılmaktadır. 2000-2001 yılından itibaren bilgisayar destekli eğitime geçilmiş olup, fizik, kimya, biyoloji laboratuvarında dersler uygulamalı olarak işlenmektedir. Okul, 2007-2008 öğretim yılında 253 öğrenci, 21 öğretmen, 4 idareci ile eğitim-öğretime devam etmektedir.
Yavu Fahrettin Arar Çok Programlı Lisesi
değiştirİş insanı Fahrettin Arar tarafından yaptırılarak 1997 yılında eğitim ve öğretime açılan okulda, genel lise ve elektrik bölümleri mevcuttur.
2002-2003 öğretim yılında genel lise kısmında 147, elektrik bölümünde 50 olmak üzere toplam 197 öğrenci ve 14 öğretmenle eğitim ve öğretime devam etmektedir. bilgisayar bolümü de açılmıştır web tasarımı olarak eğitime devam etmektedir elektrik bolumu ise pano tasarımı yapmaktadır
İlçede 1 YİBO 32 İlköğretim okulu ve 66 Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okulu mevcut olup 406 derslikte 298 sınıf ve 138 branş öğretmeni ile eğitim öğretime devam etmektedir.
İlköğretim okulu bulunmayan yerleşim birimlerindeki öğrenciler Pamukpınar YİBO ile Çöte, Yavu, Direkli ve Atatürk İlköğretim okullarında taşımalı eğitimle öğrenimlerine devam etmektedir.
Sıcak Çermik
değiştirSivas il merkezine yaklaşık 30 km uzaklıktaki bulunan kaplıca Yıldızeli sınırları içerisindedir ve ilçe merkezine 20 km mesafede yer alır. Ancak kaplıca bölgesindeki tüm temizlik, tesis ve otel işletmeleri ve ulaşım hizmetleri Sivas Belediyesi tarafından yapılmaktadır. Kaplıca suyunun sıcaklığı 45-50 °C arasındadır ve romatizma, solunum yolları, böbrek ve idrar yolları, kan dolaşımı hastalıklarının tedavisine iyi geldiği bilinmektedir. Sivas Belediyesi'ne ait otel ve havuzlarla hem süreli hem de günübirlik konaklama imkanı sağlamaktadır. Ayrıca Sivas Cumhuriyet Üniversitesine bağlı Rehabilitasyon Merkezi de bulunmaktadır. Yakın dönemde ise geniş kapsamlı iki adet devremülk otel hizmete girmiştir.[27]
Türbeler
değiştirKevgir Baba Türbesi
değiştirKevgir Baba Türbesi, Yolkaya (Çakraz) köyünün güneyinde yaklaşık 8 km uzaklıktaki bir tepenin üzerinde bulunmaktadır.[28] İki odalı bir binanın içerisindeki mezar yaklaşık üç metreye iki metre boyutlarında üzeri toprakla kapatılmış durumdadır. Odalardan birinde mezar vardır, diğerinde ise gelenlerin oturması için minderler serilmiştir.[29]
Akkoca Türbesi
değiştirAkkoca köyü sınırları içerisinde ve Şeyhhalil köyüne de yakın bir konumda bulunur.[30] Akkoca (veya Akçakoca) adlı efsanevi kişinin yattığına inanılan mezardır. Muhammed Peygamber'in soyundan geldiğine dair Orhan Gazi tarafından verilmiş bir berat bulunduğu da kayıtlara geçmiştir. Asık suratlı karısının misafirlere saygısızlık ettiği için güvercin kılğında gelen Hacı Bektaş-ı Veli tarafından taş kesildiği anlatılır.[31]
Kaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.
- ^ "10/11. sayfa" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
- ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), PHIARA". www.perseus.tufts.edu. 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2024.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Yıldızeli Nüfusu - Sivas". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Sivas Yıldızeli Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Sıcak Çermik - Sivas". Sivas Valiliği. 14 Eylül 2020. 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2020.
- ^ Sivas Efsaneleri, Kutlu Özen, 2001, Dilek Matbaası (Sayfa: 299, "Yıldızeli Efsaneleri" bölümünde)
- ^ Sivas’ta Yatmakta Olan Horasan Merkezli Anadolu Erenleri, Yrd. Doç. Dr. Doğan KAYA
- ^ Akkoca Sultan, Musa Demirci, Sivas Folkloru, Sayı:7, Ağustos 1973, Sayfa: 6 ve 22
- ^ Sivas Efsaneleri, Kutlu Özen, 2001, Dilek Matbaası (Sayfa: 287-289, "Yıldızeli Efsaneleri" bölümünde)
Dış bağlantılar
değiştir
- Sivas İli Yüzey Araştırmaları, Merkez ve İlçeler (Höyükler ve Tarihi Yerleşim Alanları, 1992 - 1993 - 1994 - 1995, İndirilebilir PDF)
- Gelmugad Yoklama Defteri 12 Nisan 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Mahsuni Gül, Sivas Postası Gazetesi (Sosyo-kültürel ve tarihi Gelmugad Bölgesi hakkında)