Volkanik kış
Volkanik kış, olarak alt atmosfer tabakasının bir yanardağ patlaması sonucu soğuması fenomeni. Kül ve kükürtlü gazlardan oluşan aerosollar ve sülfürik asit, büyük patlamayla stratosfere kadar fırlayarak sis gibi bütün Dünya'yı kaplar. Güneş ışınları böylece kısmen yutulur, kısmen de uzaya yansır. Stratosferde bu durum bir ısınmaya yol açar. Yerdeyse ortalamada Dünya iklimi soğur, bölgesel ve mevsimlere bağlı olarak aynı zamanda ısınmalar da olur. Volkanik kışa benzer bir etki, (varsayılan) bir atom savaşıyla ortaya çıkan nükleer kıştır.
Atmosferin ışın geçirgenliği için puslanma indeksi kullanılır ve 1883'teki Karakatau patlamasında 1000 olarak tespît edilmiştir. Puslanma indeksi, volkan patlama indeksiyle ancak uzaktan ilgilidir. Çünkü aynı şiddetteki yanardağ patlamalarının farklı miktarlarda kükürt açığa çıkarır. Kükürt gazlarının puslanma etkinliği, stratosfere az miktarda erişen külünkinden önemli derecede fazladır.
Böylece meteorologlar, 1991'de Pinatubo'nun 6 şiddetindeki patlamasında Luzon Adası'nda 1000'lik bir puslanma tespit ederken sıcaklık ortalamada 0,5 derece santigrat azaldı. Sumbawa adasında 1815'teki patlamaysa daha vahim olup volkan patlama indeksi (VPİ) 7, puslanma indeksi 3000'di. Bu da etkisini ortalamada 2,5 santigratlık bir soğumayla gösterdi. Bundan dolayı 1816 Temmuz'unda Avrupa'da donma görülmüş ve bundan dolayı bu yıla "yazsız yıl" denmiştir. 1819'a kadar soğuk, bereketsiz hasatlara ve bunun sonucunda da Avrupa'dan ABD'ye göçlere sebep oldu.
Bir volkanik kışı şu anda getirmesi en muhtemel olan Yellowstone Millî Parkı'nda (ABD) bulunan Yellowstone süper yanardağıdır. Patlaması durumunda yıllar sürebilecek buzul çağı benzeri bir iklim, bunun sonucunda da Dünya çapında bereketsiz hasatlar ve kıtlıklar görülebilecektir. Hiç de hayâlî olmayan bu senaryo, Dünya çapında milyonlarca, belki de milyarlarca insanın yanardağ patlaması sonucunda ölmesine yol açabilecektir. Toba felâketi teorisine göre bir süper yanardağın son patlaması olan 75.000 yıl önceki Toba patlaması öyle bir iklim değişikliğine sebep oldu ki Homo sapiensin Dünya çapındaki birey sayısı 3000 ilâ 15.000 arasına düştü.
Kaynakça
değiştir- Keith Briffa et al.: Influence of volcanic eruptions on Northern Hemisphere summer temperature over the past 600 years, in: Nature 393, 1998, S. 450-455. DOI:10.1038/30943
- William J. Humphreys: Volcanic dust and other factors in the production of climatic changes, and their possible relation to ice gases, in: J Franklin Inst, 1913, S. 131-172.
- Patrick McCormick et al.: Atmospheric effects of the Mt Pinatubo eruption, in: Nature 373, 1995, S. 399-404. DOI:10.1038/373399a0
Dış bağlantılar
değiştir- Klimaveränderungen durch Vulkane 19 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Jahresbericht 2002 des Max-Planck-Institut für Meteorologie