Volapük
Volapük, 1879 yılında Alman din adamı Johann Martin Schleyer tarafından oluşturulmuş bir yapay dildir. Datuval (Büyük Kaşif) olarak da bilinen Schleyer, Volapük hareketinde uzun yıllar Cifal (Lider) olarak görev almıştır. Volapük, dil bilgisi kurallarının oldukça karmaşık olmasına rağmen yüz binlerce kişi tarafından öğrenilmiş, bu dilde kurultaylar toplanmış, dil bilgisi kitapları ve dergiler yayımlanmıştır. Volapük yerini zamanla önce Idiom Neutral, sonra İnterlingua ve Esperanto gibi yapay dillere bırakmıştır.[2]
| Volapük | |
|---|---|
| Volapük | |
| Telaffuz | [volaˈpyk] |
| Oluşturan | Johann Martin Schleyer |
| Tarih | 1879 – 1880 |
| Ayar ve kullanım | Uluslararası, daha çok Avrupa |
| Kullanıcılar | 20 (2000)[1] |
| Amaç | Yapay dil
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Kaynaklar | İngilizce, Almanca ve Fransızca |
| Resmî durumu | |
| Denetleyen | Kadäm Bevünetik Volapüka |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | vo |
| ISO 639-2 | vol |
| ISO 639-3 | vol |
| Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA. | |
Dil bilgisi
değiştirBitişimli bir yapı içeren bu yardımcı dilin sözcükleri ve söz kökleri büyük ölçüde İngilizceye ve Rumenceye[kaynak belirtilmeli] dayanmaktadır.
Alfabe
değiştirVolapük alfabesinde 27 harf vardır.[3]
Aa Ää Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Öö Pp Rr Ss Tt Uu Üü Vv Xx Yy Zz
İsmin Hâlleri
değiştirYalın Hâl = vol (dünya) vols (dünyalar)
-in Hâli = vola (dünyanın) volas (dünyaların)
-e Hâli = vole (dünyaya) voles (dünyalara)
-i Hâli = voli (dünyayı) volis (dünyaları)
Dil ismi = -in Hâli = vola (dünyanın), pük (dil) = Volapük (Dünyanın dili)
Örnek metin
değiştirValik menas labons leig e lib in dinits e dets. Givons lisäls e konsiens e mutons dunön okes in flenüg tikäl.
Bütün insanlar hür, haysiyet ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.
Volapük Hareketi Tarihi
değiştir
Schleyer, 1878 yılında altı tane dilden (Almanca, İngilizce, İspanyolca, Fransızca, İtalyanca ve Rusça) bir tane dünya dili oluşturmak için araştırmalara başladı, 1879-1880 yıllarında çalışmaları sonuç verdi ve Volapük adlı yeni bir dil ortaya çıktı.[4] Sonraki on yıl içinde dil hızlıca popülerleşti ve üç tane uluslararası konferans yapıldı (1884, 1887, 1889). Münih'teki ikinci konferansta Kadäm Bevünetik Volapüka (Uluslararası Valapük Akademisi) kuruldu ve Schleyer ilk Cifal (Lider), Auguste Kerckhoffs Dilekei (Müdür) oldu.[5] 1889 yılında, Paris'te üçüncü konferansın yapıldığı senede, neredeyse 1 milyon kişi tarafından konuşulan Volapük diliyle ilgili yüzlerce kulüp ve kitap, ayrıca 25 dergi vardı.[6][7] Volapük Paris konferansı, yapma bir dilde düzenlenmiş ilk uluslararası konferanstı.[8] Paris konferansında umulduğunun aksine Schleyer ve Kerckhoffs arasındaki fikir ayrılıkları iyice keskinleşti. Schleyer, veto yetkisinin uygulatılmaması üzerine akademiyi lağvetmeye çalıştı ve yeni bir kadäm (akademi) kurdu, ama bu akademi birkaç sene içinde kapandı, hareket Cifal'ler önderliğinde günümüze değin geldi.
Öte yandan, 1892 yılında Kerckhoffs'un yerine Waldemar Rosenberger akademide yeni Dilekei oldu. Rosenberger yönetimindeki akademide, dil gitgide Avrupa dillerine yaklaştı ve bir zaman sonra, 1898 yılında, orijinal Valapük'ten ayrı bir haline geldi. Bu yeni dile Idiom Neutral denildi. Aynı yıl akademinin de adı değişti ve Akademi Internasional de Lingu Universal (Uluslararası Evrensel Dil Akademisi) oldu. Bu akademi, Idiom Neutral'i bir on sene geliştirdikten sonra ünlü matematikçi Peano'nun geliştirdiği Latino sine flexione dilinin lehine terk etti. Peano, akademinin yeni müdürü oldu. 1912 yılında, Rosenberger Reform-Neutral dilini geliştirdi. Aynı yıl, Schleyer öldü ve yerine Albert Sleumer geçti. Sleumer 1934 yılında Cifal'lerin görevlerini tanımladı, 36 yıl Cifal olarak görev yaptıktan sonra 1948 yılında istifa etti.
Liderlik
değiştirCifal listesi
değiştir2016 yılına kadar Volapük hareketinin 7 tane Cifal'i olmuştur.
- Johann Martin Schleyer 1879 – 1912 (33 yıl)
- Albert Sleumer 1912 – 1948 (36 yıl)
- Jakob Sprenger 1948 – 1950 (2 yıl)
- Johann Schmidt 1950 – 1977 (27 yıl)
- Filippus Johann Krüger 1977 – 1983 (6 yıl)
- Brian Reynold Bishop 1984 – 2014 (20 yıl)
- Hermann Philipps 2014 – günümüz
Kadäm Bevünetik Volapüka Dilekei'leri
değiştir- Auguste Kerckhoffs 1887 – 1892
- Waldemar Rosenberger 1892 - 1898
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Paul LaFarge (Ağustos 2000). "Pük, Memory: Why I Learned a Universal Language No One Speaks". The Village Voice. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ The Loom of Language F. Bodmer and L. Hogben (eds.) Ch. XI Pioneers of Language Planning; Allen & Unwin Ltd, London (1944)
- ^ "Volapük Vifik 10 derste Volapük" (İngilizce). 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ Kniele, Rupert (1889). Das erste Jahrzehnt der Weltsprache Volapük. A. Schoy.
- ^ Schmidt, Johann. 1996. Historio de la universala lingvo Volapuko. Tradukinto: Philippe Combot. Courgenard: La Blanchetière. ISBN 2-906134-30-9
- ^ Sprague, Charles E. (1888). Hand Book of Volapük [Volapük el kitabı] (İngilizce). NYC: The Office Company. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ Baugh, Albert Croll; Cable, Thomas (2002). A History of the English Language (İngilizce) (5 bas.). Upper Saddle River, New Jersey,ABD: Prentice Hall. ISBN 9780130151667. LCCN 2001133068. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
- ^ Cherpillod, André (1995). Konciza gramatiko de Volapuko (Esperanto). Courgenard, Fransa: Memeld, Okdabükot. ss. Önsöz. ISBN 2-906134-27-9. 17 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2016.
Dış bağlantılar
değiştir- Volapük.com23 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Curlie'de Volapük (DMOZ tabanlı)
