Uçan Hollandalı (opera)
Uçan Hollandalı (orijinal Almanca adı: Der fliegende Holländer) liberetto ve müzik bestesi Richard Wagner tarafından hazırlanmış. üç perdelik bir operadır. Liberetto Richard Wagner tarafından, Heinrich Heine'nin 1834 tarihli eski bir efsanenin hiciv nitelikli olarak yeniden söylemesinden uyarlanmıştır. Uçan Hollandalı efsane hikâyesi kıyamet gününe kadar ilahi güçler tarafından denizlerde yelkenli gemi kullanmaya mahkûm edilmiş olan bir Hollandalı gemi kaptanı hakkındadır. Wagner'in bu operada işlediği ana tema aşk ile insanların kendilerini kurtarabilmeleri hakkındadır.
 Wagner'in el yazısını ihtiva eden Uçan Hollandalı sahne notlarının birinci sayfası | |
| Özgün isim | Der fliegende Holländer |
|---|---|
| Müzik | Richard Wagner |
| Gala | 2 Ocak 1843 |
| İlk gösterim yeri | Semper Oper, Dresden, Almanya |
| Oyuncular |
|
Opera'nın prömiyeri 2 Ocak 1843 Semper Oper, Dresden'de yapılmış ve bu sahnelemede orkestra şefi görevini de Richard Wagner yüklenmiştir. Türkiye'de 1961'de Ankara Devlet Opera ve Balesi'nin Opera Sahnesi'nde ilk defa sahnelenmiştir.[1]
Bu eserde de sonradan Wagner'in opera stilini belirleyen ve devamlı olarak kullandığı içinde birçok laitmotif bulunan opera stilinin ilk belirtileri görülmektedir. Laitmotifler uvertür ile ortaya çıkartılmaktadır ve bunlar okyanus veya fırtana motifi, Hollandalı motifi ve Senta motifidir.
Bu eserinde Wagner daha sonradan kullanacağı blok halinde perde sistemi yani her perdenin baştan sona kadar tek bir beste olarak kurulması stilini daha kullanmamakta ve eserde belirgin aryalar ve diğer belirgin opera müzik parçaları bulunmaktadır. Fakat Wagner Uçan Hollandalı eserinde tekdüzelik sağlamak için perdeler arasında entraktların uygulanmamasını istemiştir ve birçok opera evi, yapımlarında bu direktife uymaktadır. Fakat yine de modern yapımlarda ayrı ayrı aralarında antraktlar bulunan üç perde sistemini uygulayan opera evleri bulunmaktadır.
Hazırlanışı
değiştirRoller
değiştir
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde rol, 2 Ocak 1843 (Orkestra şefi: Richard Wagner) |
|---|---|---|
| Hollandalı | bas-bariton | Johann Michael Wächter |
| Senta, Daland'ın kızı | soprano | Wilhelmine Schröder-Devrient |
| Daland, Norveçli denizci | bas | Friedrich Traugott Reinhold |
| Erik, bir avcı | tenor | Carl Risse |
| Mary, Senta'nın dadısı | kontralto | Thérèse Wächter |
| Daland'ın gemisinin dümencisi | tenor | Wenzel Bielezizky |
| Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar | ||
Konu özeti
değiştir- Mekan: Norveç sahillerinde.
I. Perde
değiştirNorveç asıllı yelkenli gemisiyle kendi ana limanına dönme seferini yapmakta iken, Kaptan Daland fırtına dolayısıyla sığınacak korunaklı bir koyda barınmaktadır. Gemiyi dumencinin nöbetine bırakarak kendisi ve nöbette olmayan tayfalar güverteden ayrılmışlardır (Dümenci: "Uzak denizlerde fırtana ve kıyamet rüzgar ile)
Dümenci uykuya dalar. Geminin çok gerisinden diğer bir yelkenli gemi hayalet gibi ortaya çıkar. Yüksek dalgalar tarafından Daland'ın gemisine bordalanır ve borda demirleri ile iki gemi birbirlerine bağlanır. Görünmeyen tayfalar yelkenleri sararlar. Hep siyah giysiler giymiş yüzünün etrafı kalın siyah sakallı ve gayet soluk simalı yabancı kaptan karaya çıkar. Kötü şansına sızlanır. (Yabancı kaptan: "Zaman geldi ve tekrar yedi yıl geçti.") Verdiği kutsal andına uymadığı için, hayalet geminin hayalet Yabancı kaptanı, ilahi güçler tarafından lanetlenmiş ve denizlerde ebediyete kadar seyahat etmeye mahkûm edilmiştir. Bir melek kendini bu lanetlemeden nasıl kurabileceğini kendine bildirmiştir. Her yedi yıl bitmez seyahatinden sonra yüksek dalgalar kendini sahile atacaklardır; bu sırada kendini hiç aldatmayacak bir kadın bulup onunla evlenebilirse lanetlemenin uygulaması sona erecektir.
Daland yabancı kaptanı ziyaret eder. Yabancı Daland'ın Senta adında evlenmemiş genç bir kızı olduğunu öğrenmiştir; onunla evlenmeyi istediğini bildirir ve karşılık olarak Daland'ya hazine vermeyi teklif eder. Yabancı'nın altın hazine teklifi ile inandırılan Daland kızı için bu evlenme teklifini kabul eder. Birden elverişli bir güney rüzgarı çıkar ve Daland'ın tayfaları sevinçle dümenci ve koro şarkısını tekrar ederler. Bu rüzgar sayesinde her iki gemi de yelken açıp barınak limandan ayrılır.
II. Perde
değiştirDaland'in evinde bir grup genç kız hem yün iplik eğirmekte hem de şarkı söylemektedirler. (Koro: "İplik eğir, iplik eğir, güzel kiz") Daland'in kızı Senta odanın duvarında asılı olan Uçan Hollandalı efsanesinin resmine bakmakta ve onu kurtarma hayalleri kurmaktadır. Dadısının isteklerinin aksine olarak Hollandalı'nın hikâyesini anlatan şarkıyı (Hollandalı leit motifine göre bestelenmiş bir balladı) arkadaşlarına şarkıyla anlatır. Nasıl onun ant içmesini Şeytan'in duyduğunu ve bu andına uymaması halinde onun Şeytanin emirlerine uyması gerektiğini açıklar. Senta sadakati ile hayalet Hollandalı'yı lanetten kurtarabileceğini herkese bildirir.
Senta'nin eski erkek arkadaşı olan avcı Erik gelir ve Senta'nın dediklerini duyar. Diğer kızlar ayrılırlar. Senta'yı hala seven Erik kızı uyarmaya çalışır. Daland'ın denizden çok gizemli bir yabancı ile döndüğünü ve yabancının Senta'yla birlikte ayrılıp gittiğini rüyasında gördüğünü ona hikâye eder. Genç kız bunu sevinçle dinlemiştir ve Erik umutsuzlukla oradan ayrılır.
Daland denizden yabancı ile birlikte gelir. Yabancı ve Senta birbirlerine hiç sessizce bakakalmışlardır. Kızı Daland'ın orada bulunduğundan sanki habersizdir. Daland yabancı misafiri kızının nişanlısı olarak tanıtınca bile kız babasına aldırmaz. Perdenin sonundaki Yabancı kaptan ve Senta ikili şarkısıyla; Senta ölümüne kadar yabancıya sadık kalacağına ant içer.
III. Perde
değiştir
Sonra o akşam için Daland'ın tayfaları, acayip gemideki tayfalarına birlikte eğlenmeleri için Daland'in gemisine gelmeleri için davet gönderirler; fakat bu davet beyhudedir davete hiç kimse gelmez. Kızlar davetten ayrılırlar. Yabancı'nın yelkenli gemisinde hayalet şekilde tayfaların çalıştıkları görülür. Daland'ın tayfaları da korkup ayrılırlar.
Senta gelir ve arkasından Erik onu takip eder. Erik Senta'ya eskiden kendini sevdiğini ve kendine bağlılık için yemin verdiğini ve bundan ayrılmasından kendine çok üzüntü çektirdiğini hatırlatır. Bu konuşmalara kulak olan Yabancı kaptan bu lafları duyunca çok büyük bir yesise düşer ve kendisinin artık ebediyete kadar denizlerde hayalet gemisiyle yüzüp kaybolacağını birden kabullenir. Yabancı tayfaları çağırır ve Senta'ya kendinin nasıl lanetlendiğini anlatır. Kendinin lanetli bir kişi olduğunu ve efsanevi Uçan Hollandalı'nın kendisi olduğunu ifşa eder. Böylece Daland ve Daland'ın tayfalarını şaşkınlık ve dehşet içinde bırakarak, gemisiyle yeniden ebediyen denizlere açılmak üzere rıhtımdan ayrılır.
Uçan Hollandalı kaptan gemisiyle ayrılır ayrılmaz, Senta rıhtıma yetişir. Kendinin Yabancı kaptana ölünceye kadar sadık kalacağını tekrar açıklayarak kendini denize atar. Bu Uçan Hollandalı'yı lanetlemeden kurtaran hareket olmuştur. Hayalet gemi ufuktan kaybolur. Senta ve Uçan Hollandalı'nın birlikte semaya çıktıkları görülür.[2]
Seçilmiş ses kayıtları
değiştir| Yıl | Roller (Hollandali, Senta, Daland, Erik, Dümenci, Mary) |
Orkestra şefi, Opera Evi and Orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1936 | Hans Hermann Nissen, Margarete Teschemacher, Ludwig Weber, Torsten Ralf, Karl Ostertag, Magda Strack |
Carl Leonhardt, "Sächsische Staatsoper Dresden" Orkestra ve korosu |
Audio CD:Preiser Cat: PR90132 (Stüdyoda kayıt) |
| Fritz Busch, Teatro Colón Orkestra ve korosu |
Audio CD: Pearl ASIN: B000000WWY | ||
| 1937 | Herbert Janssen, Kirsten Flagstad, Ludwig Weber, Max Lorenz, Ben Williams, Mary Jarred |
Fritz Reiner, The Royal Opera House Orkestra ve korosu |
Audio CD: Naxos Records Kat: 8110189-90 |
| 1942 | Joel Berglund, Maria Müller, Ludwig Hofmann, Franz Völker, Erik Zimmermann, Lilo Asmus |
Richard Kraus, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Preiser Kat: |
| 1944 | Hans Hotter, Viorica Ursuleac, Georg Hann, Karl Ostertag, Franz Klarwein, Luise Willer |
Clemens Krauss, Bavyera Devlet Operası Orkestra ve korosu |
Audio CD: Preiser Cat: PR90250 |
| 1950 | Hans Hotter, Astrid Varnay, Sven Nilsson, Set Svanholm, Thomas Hayward, Hertha Glaz |
Fritz Reiner, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu |
Audio CD:Naxos Historical Cat: 8.110189-90 |
| 1951 | Hans Hotter, Helene Werth, Kurt Böhme, Bernd Aldenhoff, Helmut Krebs, Res Fischer |
Wilhelm Schüchter, Norddeutscher Rundfunk orkestrasi |
Audio CD: Walhall Kat:WLCD0038 (Stüdyoda kayıt) |
| 1952 | Josef Metternich, Annelies Kupper, Josef Greindl, Wolfgang Windgassen, [[Ernst Haefliger, Sieglinde Wagner|Ferenc Fricsay, Deutsches Symphonie-Orchester Berlin |
Audio CD: Preiser Kat:PR20036 (Stüdyoda kayıt) | |
| 1955 | Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber, Rudolf Lustig, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel |
Joseph Keilberth, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Testament Kat: SBT21384 |
| Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber, Wolfgang Windgassen, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel |
Hans Knappertsbusch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Walhall Kat: WLCD0161 | |
| 1956 | George London, Astrid Varnay, Arnold van Mill, Josef Traxel, Jean Cox, Elisabeth Schärtel |
Joseph Keilberth, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Walhall Kat: WLCD0190 |
| 1959 | George London, Leonie Rysanek, Josef Greindl, Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer |
Wolfgang Sawallisch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Opera D'Oro Kat: ODO 7030 |
| 1960 | Dietrich Fischer-Dieskau, Marianne Schech, Gottlob Frick, Rudolf Schock, Fritz Wunderlich, Sieglinde Wagner |
Franz Konwitschny, Berliner Staatskapelle Berlin Devlet Korosu |
Audio CD: Berlin Classics ASIN: B0000035SE (Stüdyoda kayıt) |
| 1961 | Franz Crass, Anja Silja, Josef Greindl, Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer |
Wolfgang Sawallisch, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Philips ASIN: B00000I8DB |
| George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi, Karl Liebl, Richard Lewis, Rosalind Elias |
Antal Doráti, The Royal Opera House Orkestra ve korosu |
Audio CD: Polygram Records ASIN: B0000042FK (Stüdyoda kayıt) | |
| 1963 | George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi, Sándor Kónya, George Shirley, Lily Chookasian |
Karl Böhm, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu |
Audio CD: Gala Kat: GL100728 |
| 1966 | Franz Crass, Leonie Rysanek, Karl Ridderbusch, Claude Heater, ?, Anne Marie Bessel |
Wolfgang Sawallisch, Teatro alla Scala Orkestra ve korosu |
Audio CD: Opera D'oro ASIN: B00000AFPX |
| 1968 | Theo Adam, Anja Silja, Martti Talvela, Ernst Kozub, Gerhard Unger, Annelies Burmeister |
Otto Klemperer, BBC Korosu ve New Philharmonia Orkestrası |
Audio CD: EMI Classics Kat: 5674082 (Stüdyoda kayıt) |
| 1969 | Franz Crass, Ingrid Bjoner, Karl Ridderbusch, Sven Olof Eliasson, Thomas Lehrberger, Regina Fonseca |
Wolfgang Sawallisch, RAI Orchestra Sinfonica ve Coro di Roma |
Audio CD: Myto records Kat: 78936879412 (Stüdyoda kayıt) |
| 1971 | Thomas Stewart, Gwyneth Jones, Karl Ridderbusch, Hermin Esser, Harald Ek, Sieglinde Wagner |
Karl Böhm, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: E4377102 |
| 1975 | Donald McIntyre, Catarina Ligendza, Bengt Rundgren, Hermann Winkler, Harald Ek, Ruth Hesse |
Wolfgang Sawallisch (Sinema filmi) | |
| 1976 | Norman Bailey, Janis Martin, Martti Talvela, René Kollo, Werner Krenn, Isola Jones |
Georg Solti, Chicago Symphony Orkestra ve korosu |
Audio CD: Polygram Records ASIN: B0000041QK (Stüdyoda kayıt) |
| 1981-83 | José van Dam, Dunja Vejzovic, Kurt Moll, Peter Hofmann, Thomas Moser, Kaja Borris |
Herbert von Karajan, Berlin Philharmonik Orkestrası Vienna Devlet Opera Korosu |
Audio CD: EMI Classics ASIN: B000002S4R (Stüdyoda kayıt) |
| 1985 | Simon Estes, Lisbeth Balslev, Matti Salminen, Robert Schunk, Graham Clark, Anny Schlemm |
Woldemar Nelsson, Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu |
DVD: Deutsche Grammophon Kat: 0734041 |
| 1989 | Franz Grundheber, Hildegard Behrens, Matti Salminen, Raimo Sirkiä, Jorma Silvasti, Anita Välkki |
Leif Segerstam Savonlinna Opera Festivali |
DVD: Kultur Video ASIN: B00023BN56 |
| 1991 | Bernd Weikl, Cheryl Studer, Hans Sotin, Plácido Domingo, Peter Seiffert, Uta Priew |
Giuseppe Sinopoli, Deutsche Oper Berlin Orkestra ve korosu |
Audio CD: Deutsche Grammophon Kat: 4377782 (Stüdyoda kayıt) |
| Robert Hale, Hildegard Behrens, Kurt Rydl, Peter Josef Protschka, Uwe Heilmann, Iris Vermillion |
Christoph von Dohnányi, Vienna Devlet Operası Vienna Philharmonik Vienna Devlet Opera Korosu |
Audio CD: Polygram Records ASIN: B00000420S (Stüdyoda kayıt) | |
| Robert Hale, Julia Varady, Jaakko Ryhänen, Peter Seiffert, Ulrich Ress, Anny Schlemm |
Wolfgang Sawallisch Bavyera Devlet Opera Orkestra ve korosu |
VHS: Capitol ASIN: 6303359566 | |
| 1992 | Alfred Muff, Ingrid Haubold, Erich Knodt, Peter Seiffert, Jörg Hering, Marga Schiml |
Pinchas Steinberg, Vienna ORF Symphony Orkestrasi Budapest Radyo Korosu |
Audio CD: Naxos Records Kat:8660025-26 (Stüdyoda kayıt) |
| 1994 | James Levine, Metropolitan Opera Orkestra ve korosu |
Audio CD: Sony ASIN: B0000029N4 (Stüdyoda kayıt) | |
| 2001 | Falk Struckmann, Jane Eaglen, Robert Holl, Peter Seiffert, Rolando Villazón, Felicity Palmer |
Daniel Barenboim, Berlin Devlet Operası, Staatskapelle Berlin Berlin Devlet Korosu |
Audio CD: Teldec ASIN: B00006F1PF (Stüdyoda kayıt) |
| 2004 | John Tomlinson, Nina Stemme, Eric Halfvarson, Kim Begley, Peter Wedd, Patricia Bardon |
David Parry, Londra Philharmonik Orkestrasi]] Geoffrey Mitchell Korosu |
Audio CD: Chandos Records ASIN: B000632PQ8 (Stüdyoda kayıt) |
| Terje Stensvold, Astrid Weber, Franz-Josef Selig, Jörg Dürmüller, Kobie van Rensburg, Simone Schröder |
Bruno Weil, Capella Coloniensis Orkestra ve korosu |
Audio CD: RCA ASIN: B0006PV5SA (Stüdyoda kayıt) | |
| 2005 | Juha Uusitalo, Päivi Nisula, Matti Salminen, Jorma Silvasti, Dan Karlström, Tiina Penttinen |
Pertti Pekkanen Turku Philharmonik Orkestra ve korosu |
DVD: TFO live Records |
Not: "Kat:" ses kayıtcı şirket tarafından kullanılan katalog numarası; "ASIN" amazon.com ürün referans numarası.
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir- Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası
- İngilizce Wikipedia The Flying Dutchman maddesi (Erişme tarihi: 12.2.2009).
- Almanca ve İngilizce tüm libretto ve Wagner'in kendisinin hazırladığı sahne tanımlama ve yöneltme notları15 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi: 10.2.2009).
- Uçan Hollandalı için libreto 16 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) (Erişme tarihi: 10.2.2009)
- Uçan Hollandalı için tüm seslendirme varyasyon notaları 29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişme tarihi: 10.2.2009).
- Wagner Operaları - Yapımların fotografları, ses kayıtları, liberettolar ve ses dosyalarını kapsayan geniş ayrıntılı web-sitesi (İngilizce) (Erişme tarihi: 10.2.2009).
Dipnotlar
değiştir- ^ Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Bu konu özetinin kaynağı Melitz, Leo (1921), The Opera Goer's Complete Guide eseridir.