Toros Dağları

Toros Dağları
Toros Dağları
Tauros
	Demirkazık
En yüksek noktası
Yükseklik	3.767 m (12.359 ft)
Listelenme	Ultra zirve
Koordinatlar	36°59′47″K 33°0′7″D / 36.99639°K 33.00194°D
Coğrafya
Konum	Rodos Adası - Suriye sınırına kadar
Sıradağ	Alp Himalaya kıvrım Kuşağı
Jeoloji
Kayaç yaşı	Tersiyer
Dağ türü	Kıvrım Dağları, Sıradağlar
Tırmanma
İlk tırmanan	1750
	Türkiye' deki konumu

Toros Dağları ya da kısaca Toroslar, Türkiye'nin Akdeniz kıyılarına paralel olarak, Teke Yarımadası'ndan Suriye'ye, hatta iç kesimlere de uzayarak Irak sınırına varan, içinde birçok sıradağı da barındıran bir dağ zinciridir. Bu zincirin en yüksek noktası 3.767 metrelik Kızılkaya zirvesidir.

Toros Dağları Alpin kuşağın bir parçasıdır

Oluşumu

Toroslar Kuzey Anadolu Dağları gibi III. jeolojik zamanda Alpin Orojenezi ile oluşmuştur. II. jeolojik zaman boyunca Tetis Okyanusu'nun tabanında bulunan arazi tortul maddelerle dolmuştur. Tetis Okyanusu'nun tabanı karadan dış kuvvetlerin (akarsu, rüzgâr, buzul, dalga ve deniz akıntıları) taşıdığı malzeme birikmeye başlamıştır. Deniz tabanında biriken taşınmış malzeme üstten gelen basınçla tortul taşlara dönüşmüştür. Afrika Levhası ve Arap Levhasının kuzeye doğru hareketi bu alana basınç uygulamıştır. Yan basınca uğrayan tabakalar sert ise kırılır(kırık dağları oluşur, Horst-Graben), daha yumuşak ise kıvrılır. Yumuşak olan bu Tortul tabakaların kıvrılarak yükselmesiyle alanda Alpin kuşağın bir parçası olan Toros Dağları oluşmuştur. Kıta hareketleri ile kuzeye hareket eden Afrika ve Arap levhaları Tetis Okyanusu’nun tabanının yok olarak Toros Dağlarının oluşumuna sebep olmuştur. Arap levhası daha hızlı hareket ettiğinden Güneydoğu Toroslar daha dış bükey hale gelmiştir.^[1]

Toros Dağlarının Bölümleri

Toroslar üç kısımda incelenir. Bölümleri ve zincirdeki sıradağlar batıdan doğuya şöyledir;

Batı Toroslar
- Akdağlar, Bey Dağları, Katrancık Dağı, Geyik Dağları
Orta Toroslar
- Akçalı Dağları, Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları
Güneydoğu Toroslar
- Nurhak Dağı, Malatya Dağları, Maden Dağları, Genç Dağları, Bitlis Dağları

Batı Toroslar

Batı Toroslar veya Antalya Toros Dağları, Teke Yarımadası'ndan başlayarak Antalya Körfezi'nin çevresinde bir yay çizer. Doğuda Taşeli Platosu ve Göksu Nehri ile Orta Toroslardan ayrılmaktadır.

Ön sırada Yanartaş dağları ile arka sırada Bey Dağları
Termessos antik kenti Batı Toroslarda, dağlık bir alana kurulmuştur.
Antalya'dan gün batımı ve batıdaki dağlar
Alanya ve çevresindeki dağlar

Orta Toroslar, kabaca Mersin-Antalya sınırından başlayarak kuzeydoğu yönünde Binboğa Dağlarına kadar devam eder.

Orta Toroslar

Güneydoğu Toroslar

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin ve Kuzey Mezopotamya'nın coğrafi olarak kuzey sınırını oluşturur. Dicle Nehri kaynağını bu kısımdan alır.

Güneydoğu Toroslar'ın batı sınırı, Ceyhan Nehri vadisinden, Ahır Dağı ve Engizek Dağı ile başlar.^[2] Bey Dağları, Hazarbaba Dağı, Maden Dağı, Mastar Dağı, Akdağ, Akçakara dağları, Muşgüneyi Dağları, İhtiyarşahap Dağları ile Hakkâri yöresine ulaşır.

Hakkâri civarında Türkiye'nin yüksek dağları bulunur. Şırnak-Şemdinli arasında 3000–4000 m yüksekliklere ulaşan, geçit vermez sarp ve keskin zirveli dağlar bulunur: Karadağ, Sat Dağı, Buzul (Cilo) Dağları, Karadağ (Hakkâri kuzeyinde), Sümbül Dağı, Samur Dağı, Altın Dağı, Serdolusu Dağı, Tanintanin Dağları. Bu dağlar birbirine paralel dizilmiştir.^[3]

Toros Dağları Polyeleri

Toroslar üzerindeki polyelerin çoğunluğu Orta ve Batı Toroslar üzerinde, Isparta Açısı üzerinde bulunur. Bu alanda belirlenen 175 polyenin %90'ı 447 ile 1865 m yükseltileri arasındadır. %65'inin büyüklüğü 10 km²'yi geçmez.^[4]

Polyelerden en batıda Muğla Polyesi, en doğuda Uzuntekne Polyesi (Van) bulunur. Bazı polyeler Holosen'deki deniz yükselmesi ile koy halini almıştır. Yükseklikleri 40 m (Muğla Pollyesi)ile 2260 m (Höyükalanı Polyesi) arasında değişir. Dünyada çoğu polyenin alanı 10 km²'den düşüktür. Toros polyelerinin alanı, Arı polyesi 0,5 km² ile Kestel Polyesi 521 km² arasında değişir, ortalama alan 26,2 km²'dir. 100 km²'den büyük 14 polye bulunur. 115 polyenin alanı 10 km²'den küçüktür. Flüvyal (akarsu) süreçlerine bağlı oluşan polyeler dairesellik oranı yüksek, tektonik etkiler ile oluşan polyelerde uzama oranı yüksektir.^[4]

Malatya'nın Kale ilçesi ve Güneydoğu Toroslar
Karakaya Barajı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Toros Dağları ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

^ DERİNER, Nazlı ve ark. (2012). "Alpin Orojenezi". Tektonik Jeomorfoloji Nedir?. nevoku.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2015.
^ YİĞİT, Doç. Dr. Ali (2002). "GÜNEYDOĞU TOROSLAR'IN YÖRESEL ETÜDÜ" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3 Şubat 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
^ Reşat İzbırak, 1996, Türkiye I-II, MEB Yayınları, Öğretmen Kitapları Dizisi: 196, Cilt I, İstanbul, sf. 39.
^ ^a ^b ŞİMŞEK, Mesut; ÖZTÜRK, Muhammed Zeynel; DOĞAN, Uğur; UTLU, Mustafa. "Toros Polyelerinin Morfometrik Özellikleri". COĞRAFYA DERGİSİ. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.

[1] DERİNER, Nazlı ve ark. (2012). "Alpin Orojenezi". Tektonik Jeomorfoloji Nedir?. nevoku.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2015.

[2] YİĞİT, Doç. Dr. Ali (2002). "GÜNEYDOĞU TOROSLAR'IN YÖRESEL ETÜDÜ" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3 Şubat 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.

[3] Reşat İzbırak, 1996, Türkiye I-II, MEB Yayınları, Öğretmen Kitapları Dizisi: 196, Cilt I, İstanbul, sf. 39.

[mesutzeynel-4] ŞİMŞEK, Mesut; ÖZTÜRK, Muhammed Zeynel; DOĞAN, Uğur; UTLU, Mustafa. "Toros Polyelerinin Morfometrik Özellikleri". COĞRAFYA DERGİSİ. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]