Thebai (İyonya)
Thebai veya Thebae veya Thebes (Eski Yunanca: Θῆβαι) Antik İyonya'da Mykale (Dilek dağı) dağları eteklerinde bulunan bir liman kentiydi.[1]
Eski Yunanca: Θῆβαι | |
  Turkey haritasındaki konumu. | |
| Diğer adı | Thebae, Thebes |
|---|---|
| Konum | Aydın,  Türkiye |
| Bölge | İyonya |
| Koordinatlar | 37°38′04″N 27°08′38″E / 37.63439°K 27.14383°D |
| Tür | Yerleşim |
| Uzunluk | 170 m. |
| Genişlik | 50 m. |
| Yükseklik | 300 m. |
| Tarihçe | |
| Terk ediliş | MS 2.yy. |
| Kültür(ler) | Yunan, Roma |
| Sit ayrıntıları | |
| Kazı tarihleri | 1896 |
| Arkeologlar | Theodor Wiegand |
Kalıntılar otlar içerisinde doğanın yıprandırmasına açıktır. Herhangi bir düzenleme veya işaretleme yoktur. | |
Yerleşim yeri Batı Anadolu'da Aydın'da Söke ilçesi yakınlarında Yeni Doğanbey köyünün sınırları içerisinde, köyün kuzey-batı yönünde bir tepe üzerindedir.[1][2]
Kente ulaşmak için Tuzburgazı ve Yeni Doğanbey Köyü geçildikten sonra kuzeye doğru dönerek kentin bulunduğu tepeye ulaşılmaktadır. Kentin ismi olan Thebai'nin kelime aslının Luwi/Pelasgos kökenli Taba'dan geldiği kabul edilebilir. Taba'nın anlamı düzlük, ova, dağ yamacındaki düzlük anlamındadır.[3] Thebai'nin de bulunduğu yer bir tepe üzerinde düz bir alandır. Thebai, üzerinde Priene ve Panionion[a] gibi önemli antik merkezlerin yer aldığı Mykale, bugünkü adıyla Samsun Dağı'nın üzerinde güney yönündeki bir tepede yer alır.
Mykale/Samsun Dağı hemen karşısında bulunan Samos/Sisam adasına doğru uzanır ve bugün Dilek Yarımadası olarak adlandırılır. En uç kısmı Dip Burun antik çağda Trogilion olarak bilinirdi.
Mykale adının kutsal ana kültü ile ilintili olduğu yönünde bir fikir de vardır.[4]
Thebai, temel olarak epigrafik (yazıtlarla ilgili) kanıtlar dolayısıyla bilinmektedir. Bunlar arasında Thebai kalıntılarındaki Athena tapınağında bulunan bir Zeus altarındaki yazıt ve Priene'den diğer yazıtlara sayılabilir.[5] Bu yazıtlardan, bölgesinin Priene ile sınır komşusu olduğu anlaşılmıştır. Yazıtlardan biri, Thebai'nin Samos hakimiyetinde olduğu ve daha sonra Miletos'a geçtiğini göstermektedir.[6] MÖ 3. yüzyılın en az bir bölümünde Miletos'a bağlı bir demo (küçük devlet) olmuştur.[7]
Kentin bulunduğu tepenin görüş olanı geniştir. Tepenin üzeri bir akropol şeklinde olup 170 metre uzunluğunda ve 50 metre genişliğindedir. Bu alan esasında kayalık olup, binaların yapılmasında yer yer doğal kayalardan faydalanılmıştır.
Kentte ilk çalışma Theodor Wiegand tarafından 1896'da yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda mermer arkaik kadın heykeli, kitabe, pişmiş toprak figürinler, keramik kaplar, maskeler, kandiller ve Milet ve diğer çeşitli sikkelerin bulunmuştur.[8]
Samos ile Priene kenti arasında bir sınır oluşturan kentin, bu sınır savaşları neticesinde 2. yüzyıldan sonra terk edildiği düşünülmektedir.[8]
Mykale dağında bulunan Arkaik dönem duvar kalıntıları ve bir Athena tapınağı kalıntısı, Thebai'nin yerleşim yeri hakkında bilgi vermektedir. Yazıtlarda ayrıca Hermes, Hekate, Nemfler, Meandros ve Mykale kültlerine tapıldığı belirtilmektedir.
Not
değiştir- ^ Mykale/Samsun dağının kuzey tarafında Güzelçamlı olarak bilinen yerde bulunan kutsal toplanma yeri, İyon birliğine dahil 12 kentin (Bölgede bulunan 12 bağımsız sahil kenti (Kuzeyden Güneye) Phokaia (Foça), Klazomenai, Erythrae, Teos, Kolophon, Lebedos, Ephesos (Efes), Priene, Myndos ve Miletos (Milet) ile birlikte Khios (Sakız) ve Samos (Sisam)) dini ve siyasal merkezi. Buradaki törenleri Prieneliler idare ederlerdi.
Kaynakça
değiştir- ^ a b Richard Talbert, (Ed.) (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. s. 61 ve dizin notları eşlik ediyor.
- ^ Lund Üniversitesi. Digital Atlas of the Roman Empire.
- ^ Umar, Bilge (1993). Türkiye'deki Tarihsel Adlar. İstanbul. s. 760. 3 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024.
- ^ Umar, Bilge (1993). Türkiye'deki Tarihsel Adlar. İstanbul. s. 702. 3 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2024.
- ^ "Priene 116 - PHI Greek Inscriptions". epigraphy.packhum.org. 3 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2024.
- ^ "Priene 162 - PHI Greek Inscriptions". epigraphy.packhum.org. 3 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2024.
- ^ Mogens Herman Hansen; Thomas Heine Nielsen (2004). «Jonia». An inventory of archaic and classical poleis (en inglés). Nueva York: Oxford University Press. ss. 1102-1103. ISBN 0-19-814099-1.
- ^ a b Wiegand, Theodor; Schrader, Hans (1904). Priene: Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen in den Jahren 1895-1898. Berlin. s. 469. 28 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2024.