Théâtrophone
Théâtrophone ("tiyatro telefonu"), abonelerin tiyatro ve opera gösterilerilerini telefon hattı üzerinden dinleyebilmelerini sağlayan, telefon tabanlı bir ses iletim sistemiydi. Clément Ader'in ilk defa 1881'de Paris'te tanıtılan bir buluşundan geliştirilmişti. Théâtrophone daha sonra 1890'da Compagnie du Théâtrophone tarafından ticari bir hizmet olarak sunulmaya başladı. Şirket faaliyetini 1932'ye kadar sürdürdü.
Köken
değiştir
Théâtrophone'un geçmişi, 1881'de Paris'teki Dünya Fuarı'nda Clément Ader tarafından sergilenen, telefon tabanlı bir yayın sistemine kadar uzanır. Fransa Cumhurbaşkanı Jules Grévy'nin açılışını yaptığı bu sistem, konserlerin ve oyunların yayınlanmasına imkân sağlıyordu. Ader stereofonik ses oluşturabilmek için, sahnenin önüne 80 telefon ahizesi yerleştirmişti.[1] İlk çift kanallı ses sistemi olan bu düzenek, Paris Operası'nın sahnesini yaklaşık iki kilometre ötedeki Paris Elektrik Fuarı'nda bulunan odalara bağlayan telefonlar vericilerinden oluşuyordu. Bu odalara gelen ziyaretçiler iki kulaklık yardımıyla Comédie-Française ve opera performanslarını dinleyebiliyorlardı.[2] 11 Kasım 1881 tarihli bir notta Victor Hugo, ilk kez dinlediği théâtrophone'un keyifli olduğunu yazmıştı.[3][4]
1884'te Portekiz Kralı Luís I, operaya gidemediği durumlarda bu sistemi kullanmaya karar verdi. Sistemi kurmakla görevlendirilen Edison Gower Bell şirketinin yöneticisi, kurulumun ardından Ordem de Cristo nişanıyla ödüllendirildi.[5]
Théâtrophone teknolojisi Belçika'da 1884'te, Lizbon'da 1885'te kullanıma sunuldu. İsveç'te telefon üzerinden yapılan ilk opera yayını Stockholm'de Mayıs 1887'de gerçekleştirildi. İngiliz yazar Ouida 1897 tarihli Massarenes romanındaki bir kahramanı şöyle anlatıyordu: "Dünyanın modern kadınlarından biri. Bir zırh kadar masraflı ve bir theatrophone kadar karmaşık."[5]
Théâtrophone servisi
değiştirAder'in sistemi 1890'da Paris'te "théâtrophone" adıyla ticari bir hizmet olarak sunulmaya başladı. Bu hizmet, MM. Marinovitch ve Szarvady tarafından kurulan Compagnie du Théâtrophone (Théâtrophone Şirketi) tarafından sunuluyordu[5] ve abonelerin tiyatro ile opera gösterilerini dinlemelerini sağlıyordu. Düzenli aralıklarla beş dakikalık haber porgramlarının da yayınlandığı bu sistem, aynı zamanda telefon gazetesinin de ilk örneğini teşkil ediyordu.[6] Şirket otellere, cafélere, kulüplere ve benzer yerlere, jetonla çalışan telefon alıcıları yerleştirdi. Bu telefonlarda 50 santim karşılığı 5 dakikalık yayın dinlenebiliyordu.[7] Düzenli dinleyicilere yönelik olarak, daha düşük ücretli abonelik biletleri de çıkarılmıştı. Bu servise ayrıca evlerden de abone olunabiliyordu.
Ünlü Fransz edebiyatçı Marcel Proust, yazışmalarından anlaşıldığı üzere théâtrophone'un devamlı müşterilerindendi. Sisteme 1911'de abone olmuştu.[8][9]
Zaman içinde théâtrophone sisteminde bazı teknolojik iyileştirmeler yapıldı. Örneğin 1913'te geliştirilen "kahverengi röle", ses seviyesinin artırılmasında olumlu sonuçlar verdi.[5] Ancak théâtrophone, radyo yayıncılığı ve fonografın artan popülerliğine karşı koyamadı ve Compagnie du Théâtrophone faaliyetlerini 1932'de durdurdu.[5]
Benzer sistemler
değiştirAvrupa'nın başka yerlerinde ortaya çıkan benzer sistemler, Budapeşte'de kullanılan Telefon Hírmondó (yaklaşık 1893) ve Londra'da kullanılan Electrophone (yaklaşık 1895) idi. ABD'deki théâtrophone benzeri sistemler ise bir defalık denemelerin ötesine gidemedi. Erik Barnouw'un bildirdiğine göre 1890 yazında Saratoga'daki Grand Union Hotel'de bulunan 800 kişi, Madison Square Garden'da düzenlenen bir konserin telefon hattı üzerinden yapılan yayınını dinledi.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ "Chronomedia: 1880-1884". Terra Media. 20 Kasım 2005. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ A. Lange (31 Mart 2002). "Le Premier Medium Electrique De Diffusion Culturelle: Le Theatrophone De Clement Ader (1881)" (Fransızca). Histoire de la télévision. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ A. Lange (31 Mart 2002). "Victor Hugo, Premier Temoin Du Theatrophone" (Fransızca). Histoire de la télévision. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ Hugo, Victor (1951). Choses vues. Ottawa: Le Cercle du Livre de France.
- ^ a b c d e f A. Lange (4 Şubat 2002). "Les Ecrivains Et Le Theatrophone" (Fransızca). Histoire de la télévision. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ "Wanted, A Theatrophone". The Electrical Engineer. 5 Temmuz 1890. s. 4. 12 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ "The Theatrophone". The Electrical Engineer. 30 Ağustos 1889. s. 161. 12 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ A. Lange (5 Ocak 2002). "Marcel Proust, Amateur De Theatrophone" (Fransızca). Histoire de la télévision. 21 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2007.
- ^ Luc Fraisse, (Ed.) (1996). Proust au miroir de sa correspondance. Paris: SEDES. ISBN 978-2-7181-9340-3.
Dış bağlantılar
değiştir- Le Premier Medium Electrique De Diffusion Culturelle: Le Theatrophone De Clement Ader, "İlk Elektrikli Kültür Dağıtım Ortamı: Clement Ader'in Théâtrophone'u (1881)" (Fransızca)
- Théâtrophone'un bir fotoğrafı 20 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (La collection de Jean-Louis 25 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Danièle Laster Splendeurs et misères du théâtrophone (Fransızca)
