Yükseköğretim Kurumları Sınavı
Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS), Türkiye'de ÖSYM tarafından 2017-2018 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve her yıl yapılan ortaöğretimden yükseköğretime geçiş sınavı sistemi.
| Yükseköğretim Kurumları Sınavı | |
|---|---|
| YKS | |
| Yapan kurum | ÖSYM, YÖK |
| Geçiş | Ortaöğretimden yükseköğretime |
| Oturum sayısı | 3 (TYT, AYT, YDT)[1] |
| İlk uygulama dönemi | 30 Haziran-1 Temmuz 2018[2] |
| Son uygulama dönemi | 8-9 Haziran 2024[3] (Yürürlükte) |
| Yerine geldiği | ÖSS (YGS, LYS) |
| Başvuru ücreti | ₺295 (her oturum için)[4] |
Öncesi
değiştirYKS öncesi benzer adlı Yükseköğretime Geçiş Sınavı ve Lisans Yerleştirme Sınavı şeklinde iki sınav vardı. Adaylar haziran ayındaki LYS'ye (alan sınavları) girebilmek için mart ayındaki YGS'de (baraj sınavı) herhangi bir puan türünde 180 ham puan almak zorundaydı. 150-179 puan arasındakiler önlisans programlarına başvurabilirken 150 puan altı ise tercih yapamazdı.[5] 7 yıllık sistemin değiştirilmesi, Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın liseye geçiş sınavı olan TEOG'un kaldırılması gerektiğini söylemesi ve TEOG'un kısa süre sonra kaldırılmasından sonra gündeme geldi.[6] YGS ve LYS'yi kaldırarak YKS'yi getiren sistem 12 Ekim 2017'de açıklandı.[7]
Sınav sistemi
değiştirI. Oturum: Temel Yeterlilik Testi (TYT)
değiştirAdayların bir yükseköğretim kurumuna yerleşmek için iki aşamalı sınava girmeleri gerekmektedir. İlk olarak Temel Yeterlilik Testi (TYT) oturumuna girilir. TYT, bir üniversiteye yerleşebilmek için zorunlu bir sınavdır ve ilk aşamayı temsil eder. Testin amacı mantıksal düşünme, akıl yürütme, değerlendirme ve düşünme temelli problem çözme becerilerini ölçmektir. Sorular, seçilmiş lise müfredatından gelmektedir ve bu oturuma girmek zorunludur. Başta ön lisans ve lisans programlarını tercihte TYT ve AYT için 150 ve 180 olan baraj puanları 2022 yılında kaldırılmıştır.[8][9][10] Adayların tercih yapabilmeleri için Matematik veya Türkçe testlerinden yarım net yapması yeterli olmaktadır. Buna ek olarak TYT'de 200 ve üstü bir puan alan öğrencilerin TYT puanı tercih yapmadıkları takdirde iki yıl geçerliydi.[11] Sınavın süresi 135 dakikaydı. 2022 senesinde yayımlanan kılavuza göre sınav süresi 165 dakika olmuştur. Artık adayların TYT puanını bir sonraki sene kullanma hakkı ise geçersiz sayılmıştır.[12]
| TYT’deki soru dağılımı | ||
|---|---|---|
| Testlerin Kapsamı | Soru Sayısı | |
| Türkçe Testi | Doğru Türkçe kullanımını ölçme, temel dil bilgisi, cümle kurma,
paragraf, imla kuralları, yazım yanlışları, yorumlama, okuduğunu anlama, kelime hazinesi vb. |
40 |
| Sosyal Bilimler Testi | Tarih, Coğrafya, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Felsefe derslerinde
genel durumu ölçme, ilke ve kavramları bilme, yorumlama vb. |
Tarih: 5
Coğrafya: 5 Felsefe: 5 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (veya ilave Felsefe soruları): 5 |
| Temel Matematik Testi | Temel Matematik kurallarının ölçülmesi, temel işlemlerin yapılabilirliği, temel
matematik eksenli soyut işlemler yapabilme ve gündelik hayatta kullanımı vb. |
40 |
| Fen Bilimleri Testi | Fizik, Kimya ve Biyolojide temel kavramları ve ilkeleri ölçme, kullanabilme vb. | Fizik: 7
Kimya:7 Biyoloji: 6 |
| Toplam soru sayısı: 120 | ||
II. Oturum: Alan Yeterlilik Testleri (AYT)
değiştirSorular dört yıllık lise müfredatından gelmektedir.[11] Adaylar TYT sonrasında AYT'ye girmek zorunda değildir. Fakat genel olarak 4 yıl eğitimli üniversiteler, TYT (%40) + AYT (%60) puan toplamları ile aldığı için bu sınava girilmesi gerekmektedir. Sınavın süresi 180 dakikadır.
| AYT'deki soru dağılımı | ||
|---|---|---|
| Testler | Soru Sayısı | |
| Alan Yeterlilik Testleri (AYT) | Türk Dili ve Edebiyatı- Sosyal Bilimler-1 Testi | Türk Dili ve Edebiyatı: 24
Tarih-1: 10 Coğrafya-1: 6 |
| Sosyal Bilimler-2 Testi | Tarih-2: 11
Coğrafya-2: 11 Felsefe Grubu (Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji, Mantık): 12 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (veya ilave Felsefe Grubu soruları): 6 | |
| Matematik Testi | 40 | |
| Fen Bilimleri Testi | Fizik : 14
Kimya: 13 Biyoloji: 13 | |
| Toplam soru sayısı: 80 | ||
Yabancı Dil Testi (YDT)
değiştirTYT sonrasında DİL puanı ile öğrenci alan bölümlere girmek isteyen adaylara yöneliktir. 80 sorudan oluşmaktadır. Sınava tercihe göre Almanca, Arapça, Fransızca, İngilizce ve Rusça dillerinden herhangi biri tercih edilerek girilir. Sınavın süresi 120 dakikadır.
Puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları
değiştirAdaylar hedefledikleri bölüm ya da bölümlerin hangi puan türünde öğrenci kabul ettiği bilgisine YÖK Program Atlası31 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'ndan erişebilirler. Her puan türünde testlerin ağırlıkları farklıyken TYT puanı tüm AYT puan türlerini %40 oranında etkilemektedir. Aşağıda puan türlerine göre testlerin yüzdelik ağırlıkları verilmiştir.[13]
| TYT puanında testlerin ağırlıkları (%) | |||
|---|---|---|---|
| Türkçe | Sosyal Bilimler | Temel Matematik | Fen Bilimleri |
| 33 | 17 | 33 | 17 |
| YKS Sayısal (YKS-SAY) puan türünde testlerin ağırlıkları (%) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Puan türü | TYT | + | AYT Testleri | |||
| Matematik | Fen Bilimleri | |||||
| Matematik | Fizik | Kimya | Biyoloji | |||
| YKS SAY | 40 | 30 | 10 | 10 | 10 | |
| YKS Eşit Ağırlık (YKS-EA) puan türünde testlerin ağırlıkları (%) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Puan türü | TYT | + | AYT Testleri | |||
| Matematik | Türk Dili ve Edebiyatı-Sosyal Bilimler-1 Testi | |||||
| Matematik | Türk Dili ve Edebiyatı | Tarih-1 | Coğrafya-1 | |||
| YKS EA | 40 | 30 | 18 | 7 | 5 | |
| YKS Sözel (YKS-SÖZ) puan türünde testlerin ağırlıkları (%) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Puan türü | TYT | + | AYT Testleri | ||||||
| Türk Dili ve Edebiyatı Sosyal Bilimler-1 Testi | Sosyal Bilimler-2 Testi | ||||||||
| Türk Dili ve Edebiyatı | Tarih-1 | Coğrafya-1 | Tarih-2 | Coğrafya-2 | Felsefe Grubu | DKAB/ İlave Felsefe Grubu | |||
| YKS SÖZ | 40 | 18 | 7 | 5 | 8 | 8 | 9 | 5 | |
| YKS DİL (YKS-DİL) puan türünde testlerin ağırlıkları (%) | ||||
|---|---|---|---|---|
| Puan türü | TYT | + | AYT Testleri | |
| Seçilen Yabancı Dil Testi | ||||
| YKS DİL | 40 | 60 | ||
Başvuru süreci
değiştirÖSYM AİS
değiştirÖSYM AİS, aday öğrencilerin bilgilerinin yer aldığı sistemdir.[14] Adaylar ÖSYM'nin hazırladığı tüm sınavlara buradan başvurabilmekte, sınav sonuçlarını görebilmekte ve tercihlerini yapabilmektedirler. Ayrıca sınav öğrencilerin girdikleri diğer ÖSYM sınavlarına dair arşivlerde bu sistemde bulunmaktadır. AİS şifresi ÖSYM merkezleri ile ortaöğretim kurumlarının müdür yardımcıları tarafından verilmektedir. Aday öğrenci sistemde bulunan fotoğrafını değiştirmek isterse ÖSYM merkezlerine başvurup belirli bir ücret karşılığında bu işlemi yaptırabilmektedir. Ayrıca AİS'te bulunan aday öğrenci fotoğrafı, öğrencilere üniversitelerde verilen öğrenci kimlik kartlarına da basılmaktadır.
Sınav başvuruları
değiştir2018 YKS aday kılavuzuna göre bir ortaöğretim kurumunda son sınıfta olan öğrenciler (lise veya dengi okullar, açık öğretim liseleri), daha önce mezun olmuş olanlar, mezun olması bekletmeli olanlar (mezun olmasını engelleyecek kadar başarısız dersi bulunanlar) ve yurt dışında ortaöğretim kurumlarına denk bir okuldan mezun olanlar sınava başvurabilir. Merkezi yerleştirme (TÜBİTAK yarışmalarıyla sınavsız geçiş hakkı edinenler dâhil) ve özel yetenek sınavı ile öğrenci alan kurumlara yerleşebilmek için YKS'ye başvurmak zorunludur.
Adaylar eğitim gördükleri okulda başvurularını yapabilmektedir. Açık liseden okuyanlar ise belirli okullar veya kurumlardan başvuru yapabilirler. Ayrıca ÖSYM başvuru merkezlerinden sınav başvurusu yapılabilmektedir. Bir ortaöğretim kurumunun son sınıfında olan öğrenciler, kendi okullarında başvurularını yapmak isterse okul müdür yardımcılarının belirlediği tarihlerde başvurularını yapabilecektir. Bu tür başvuruda; öğrenciye doldurması için bir form verilir, öğrencinin fotoğrafı çekilir ve ÖSYM'nin belirlediği bir ücret öğrenciden tahsis edilerek adaya şifre verilir. Bu sistem ÖSYM başvuru merkezlerinde de geçerlidir. Aday öğrenci, dilerse okuldan aldığı şifreyi ve sınav yeri tercihini (Örn. İstanbul 1,2,3 ve 4. Bölge gibi) ÖSYM AİS'ten değiştirebilir. ÖSYM, öğrencilerin şifrelerini bu sistemden değiştirmeleri ile üçüncü kimselerle paylaşmamaları konusunda uyarı ve tavsiyelerde bulunmaktadır.
Önceden sınava girmiş adaylar tekrar sınava girmek isterse başvurularını ÖSYM AİS'ten bireysel olarak yapabilmektedir. Bunun için ilk şart sistemde geçerli bir fotoğrafının bulunmasıdır. Sistemde son 50 ay içerisinde herhangi bir başvuru merkezinde çekilmiş bir fotoğrafın bulunması gerekir. Aynı zamanda eğitim bilgilerinin sisteme otomatik olarak yansımış olması gerekir. Sistemde geçerli bir fotoğrafı olmayanlar ile var olan fotoğrafını değiştirmek isteyenler ÖSYM başvuru merkezlerinden bu işlemi yaptırabilir. Eğitim bilgileri olmayanlar ilgili ÖSYM kurumlarına başvurmalıdır.
Başvuru ücretleri
değiştirAdaylar ÖSYM AİS veya diğer başvuru merkezlerinde başvuru sürecini tamamladıktan sonra ÖSYM'nin belirlediği kurumlarda sınav ücretini yatırmak zorundadırlar. Başvurusunu yaptığı hâlde sınav ücretini ödemeyen adaylar sınava giremezler. Sınav ücretleri yıllara göre farklılık göstermektedir. ÖSYM'nin ücretlerinin ödenmesi için belirlediği kurumlar her yıl yayınlanan aday kılavuzlarında yazmaktadır. Öğrenciler bu kılavuza ÖSYM'nin resmî sitesinden ulaşabilmektedir. 2024 yılında her oturum için 295 TL alınmaktadır.
Yerleştirme
değiştirYÖK Program Atlası
değiştirYükseköğretim Kurumu tarafından 2016 yılında hazırlanan uygulamadır. Öğrenciler YÖK Atlas uygulaması ile, YÖK'e bağlı bulunan üniversitelerin ilgili tüm bölümlerine yerleşen öğrencilerin istatistik verilerine ulaşabilmektedir. 3 farklı türde sistemi olan Atlas uygulaması ile herhangi bir bölüme yerleşmek isteyen adayların kaç net yapmaları, kaç puan almaları, sıralamalarının nasıl olması gerektiği gibi soruların cevapları ortalama değerlerle bulunabilmektedir. Aynı zamanda istenen bölümün demografik yapısı, bölümdeki öğrencilerin geldikleri bölge ve iller (isimsiz, grafik olarak), mezun oldukları okul türleri, bölümüm akademik sayısal verileri ve adayların benzer tercihleri paylaşılmaktadır. Atlas uygulaması ilgili sınav yılından 2-3 yıl önceki sınav yıllarına dair istatistiki veriler yansıtılmaktadır.[15]
Tercihler
değiştirAday öğrenciler sınav yerlerini ve sonuçlarını ÖSYM AİS'ten görebilmekte ve tercihlerini yine burada yapabilmektedir. Adaylar 24 ile 30 bölüm arasında tercih yapma hakkına sahiptirler. Bu sayılar yıllara göre değişmektedir.
Yerleştirme
değiştirBu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Bazı bölüm ve programlar için başarı sırası sınırlaması bulunmaktadır. Buna göre EA puan türünde hukuk programları için en düşük başarı sırası 125 bin (125.000); SAY puanı ile alan mühendislik programlarında 300 bin (300.000), mimarlık programlarından 250 bin (250.000), tıp programlarında 50 bin (50.000), eczacılık programlarında 100 bin (100.000) ve diş hekimliği programlarında 80 bin (80.000) başarısı sırası koşulu vardır. PDR dahil tüm öğretmenlik bölümlerinde ise ilgili puan türlerinde (örneğin SÖZ puanı ile Türkçe öğretmenliği vb.) en düşük başarı sırası 300 bin olarak belirlenmiştir.[13]
OBP hesaplaması ve Sınav Puanlarına Katkısı
değiştirOrtaöğretim Başarı Puanı (OBP) lise diploma notlarından yola çıkarak hesaplanan bir puandır. Hesaplama sonrasında OBP en küçüğü 250 ve en büyüğü 500 olan puana dönüştürülür. Dönüştürme işlemi her bir aday için diploma notunun 5 ile çarpımıyla elde edilir. Eğer diploma notu 100'lük sisteme göre 50'nin altındaysa 50 olarak kabul edilerek asgari OBP olan 250 puan aday için hesaplanır. Diploma notları 5'li ve 10'lu not sistemine göre hesaplanmış adaylar için de diploma notları önce 100'lük sisteme dönüştürülüp sonra yine aynı yöntemle OBP hesaplanır.
OBP adayların yerleştirme puanlarının hesaplanmasında kullanılan bir değerdir. Sınav puanları hesaplanan adayların o puanlarına OBP 0,12 oranında eklenir. Örneğin aday 350 puan almış ve adayın diploma notu 80 ise OBP katkısıyla yerleştirme puanı 398'e çıkar. Hesaplama formülü şu şekildedir: Yerleştirme puanı = Sınav Puanı + ((Diploma Notu x 5) x 0,12)
Bazı programlara girerken adayların OBP'si 0,12 ile değil 0,18 ile çarpılır. Bunun için adayın meslek lisesinden mezun olması ve mesleği ile bağlantılı bir 2 yıllık bölümü tercih etmiş olması gerekir. 4 Yıllık bölümlerde 0,18 katkısını sadece Mart 2012 yılında bir meslek veya anadolu öğretmen lisesinde okuyanlar yine alanlarının devamı niteliğindeki bir lisans programını seçtiklerinde alırlar. Bu tarihten sonra bir meslek lisesinde okuyanlara 0,18 OBP katkısı 4 yıllık programlarda verilmez.
Sonrası
değiştirTaban ve tavan puan
değiştirTaban puan, ilgili bölüme bir önceki yıl en son giren öğrencinin puanıdır. Taban sıralama ise son giren öğrencinin sıralamasıdır. Tavan puan ve sıralama ise bunların tam tersidir. Yerleştirmelerde taban puan oldukça önemlidir, fakat sıralama, taban puandan daha önemli görülmektedir. Genel olarak adayın puanı taban puana yakınsa sıralaması da bölümünün taban sıralamasına yakın gelmektedir. İlgili bölümlerin puan ve sıralamaları yıllara göre çeşitlilik göstermektedir. Bunun nedeni her yıl sınavın zorluğu ve sınava giren öğrencilerin ortalama başarı oranının değişmesidir. Ancak bir okulun kontenjanı ve tercih edilme oranını en iyi gösteren veri önceki yılda en düşük puanla aldığı öğrenci olduğundan (taban puan bu öğrencinin sınav da aldığı puandır) onun sıralaması bakmak daha güvenilir bir tercih olanağı sağlar. Bu nedenle sınavdaki önceki yılın taban başarı sıralamasına bakmak taban puanına bakmaktan daha sağlıklı tercih öngörüsü sağlasa da bu durum mutlak doğru bir bilgi sağlamaz. Sağlıklı şekilde bilgi edinebilmek için taban puanları ve başarı sıralamalarına beraber bakılmalı, geçmiş seneler ile kıyaslanarak çıkarım yapmak gerekir.
Eleştiriler
değiştirSistem eleştirileri
değiştirTürkiye’deki eğitim sistemi kısa süre aralıklarıyla değişikliklere uğramaktadır. Sınav giriş sisteminin 2017'de yeniden değiştirilmesine ilişkin olarak NTV yazarı olan eğitim uzmanı Sadık Gültekin YKS’yi ve sistemi açıklayan YÖK Başkanı Yekta Saraç’ı eleştirmiştir. Gültekin genel olarak yeni sistemi YGS ve LYS’nin kırpılmış hali olarak yorumladı. YGS’deki 160 sorunun TYT ile 120’ye indirilmesi aday niteliklerin belirlenmesine yapacağı etkiyi “Milyonlarca aday, dar alanda kısa paslaşma yapacak!” şeklinde yorumladı. 1. Oturum sonrasında adayların barajı geçip geçmediklerinin belirsiz olmasını, yani öğrencinin inisiyatifine bırakılmasını kötü bir düzenleme olarak gördü ve öğrencileri II. Oturum sırasında olumsuz etkileyeceğine dikkat çekti. Kilit noktalardan birini de 18 olan puan türünün 5’e düşürülmesi olarak ele aldı. Gültekin tıp ve mühendislik örneklerini vererek birbirinden farklı olan bu bölümlerin tek bir sayısal puan türünden alınacak olmasına tepki gösterdi (Önceden Say 1-2-3 gibi farklı puan türleri vardı ve her puan türünde ağırlıklı testler farklıydı). Bunun sonraki yıllarda ‘adaylar bu programlara uygun değil’ şikâyetlerine neden olacağını belirtti. Olumlu olarak da sadece tercih yapılmaması durumunda sınavın 2 yıl geçerli olacak olmasını saydı.[16]
Ücret eleştirileri
değiştirSınav başvuru ücretlerinin yüksek olması adayların tepkisini çekmektedir. 2018 yılında her oturum için başvuru ücreti ₺50 olarak belirlendi. 2020 yılında %40 zamlanarak 70 TL'ye çıktı.[17] 2021 yılında sınav ücreti %29 zamlandı ve her oturum için 90 TL olarak belirlendi. İki oturuma girecek bir adayın toplam 180 TL ödemesi gerekmektedir.[18] 2022 yılında sınav ücreti tekrar zamlanıp her oturum için 115 TL oldu. iki oturuma girecek öğrencilerin 230 lira ödemesi gerekti.[4] Henüz hiçbir resmi geliri olmayan öğrencilerden sınav için para alınması eleştiri konusu olmaktadır.
Kaynakça
değiştir- ^ "2021 Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) Kılavuzu" (PDF). osym.gov.tr. ÖSYM. 26 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021.
- ^ "2018-YKS (TYT ve AYT) Oturumları Temel Soru Kitapçıkları ve Cevap Anahtarları Yayımlandı". osym.gov.tr. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2020.
- ^ "2024 Yükseköğretim Kurumları Sınavı (2024-YKS)". osym.gov.tr. 10 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2024.
- ^ a b "Yks ücreti". 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2022.
- ^ "2017 Aday Kılavuzu" (PDF). ÖSYM. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017.
- ^ "Erdoğan: TEOG kaldırıldı, üniversiteye giriş sistemi ile ilgili de çalışma var". CNN Türk. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
- ^ "YÖK Başkanı Saraç, yeni üniversiteye giriş sistemini açıkladı". Milliyet. 15 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
- ^ "BBC". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "Habertürk". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022.
- ^ "Sözcü". 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Yükseköğretim Kurumları Sınavı Hakkında Genel Bilgilendirme" (PDF). YÖK. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Yök'ten kararlar". 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "YKS 2020 Kılavuzu" (PDF). s. 50-51. 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ "Üniversiteler YÖK Atlas'ta". Milliyet. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
- ^ Sadık Gültekin. "YKS ne getiriyor?... Yeni üniversite giriş sisteminde açık uçlu sorulara ne oldu?". NTV. 12 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2017.
- ^ "YKS başvuru ücreti belli oldu". 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "YKS başvuru ücretlerine büyük zam". 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.