Türkmen edebiyatı
Türkmen edebiyatı (Türkmence: Türkmen edebiýaty), Eski Oğuz Türkçesi ve Türkmen dillerindeki sözlü ve yazılı metinlerden oluşmaktadır. Türkmenler, Türk dil ailesinin Oğuz kolunu oluşturan Batı Türk boylarından Oğuz Türklerinin doğrudan torunlarıdır.
Ortak Türk edebiyatının tarihi yaklaşık 1.300 yıllık bir dönemi kapsar.[1] Yazılı Türkçenin en eski kayıtları runik yazıtlarda bulunur; bunların en bilineni yedinci yüzyıla tarihlenen Orhun yazıtlarıdır. Daha sonra, 9. ve 11. yüzyıllar arasında, Orta Asya'nın göçebe Türk halkları arasında, modern Türk, Türkmen ve Azerbaycan halklarının dilsel ve kültürel ataları olan Oğuz Türkleri'nin Dede Korkut Kitabı ve Kırgızların Manas Destanı gibi sözlü destan geleneği ortaya çıktı.
Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra Oğuz Türkleri 11. yüzyıldan itibaren Anadolu'ya yerleştiler. Daha önceki sözlü geleneklerine ek olarak, bu yeni yerleşimciler arasında Arap ve Fars edebiyatından büyük ölçüde etkilenen yazılı bir edebi gelenek ortaya çıktı.[2]
Türkmen edebiyatının en erken gelişimi Oğuz Türklerinin edebiyatıyla yakından ilişkilidir.[3] Türkmenler, Eski Oğuz ve Farsça (11-12. yüzyıllarda Selçuklular tarafından) dillerinde yazılmış bir dizi edebi eser üzerinde, çoğunlukla Azerbaycan ve Türkiye'den olmak üzere, diğer Oğuz Türk kökenli halklarla ortak iddialara sahiptir. Bu eserler arasında Dede Korkut Kitabı, Köroğlu Destanı, "Leylâ ile Mecnun" ve "Yusuf ve Züleyha" yer almaktadır.[4]
Bununla birlikte, modern Türkmen edebiyatının belirgin bir şekilde 18. yüzyılda Mahtumkulu Firaki'nin şiiriyle ortaya çıktığı konusunda bir fikir birliği var ve Türkmen edebiyatının babası kabul edilir.[5][6] O dönemin diğer önemli Türkmen şairleri Dövletmemet Azadi (Mahtumkulu'nun babası), Nurmuhammet Andalyp, Abdylla Şabende, Şeýdaýy, Mahmyt Gaýyby ve Gurbanally Magrupy'dir.[7]
Kaynakça
değiştir- ^ "Silk Roads programme". Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- ^ Babyr (2004). Diwan. Ashgabat: Miras. s. 7.
- ^ Johanson, L. (6 Nisan 2010). Brown, Keith; Ogilvie, Sarah (Ed.). Concise Encyclopedia of Languages of the World. Elsevier. ss. 110-113. ISBN 978-0-08-087775-4 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Akatov, Bayram (2010). Ancient Turkmen Literature, the Middle Ages (X-XVII centuries) (in Turkmen). Turkmenabat: Turkmen State Pedagogical Institute, Ministry of Education of Turkmenistan. ss. 29, 39, 198, 231.
- ^ "Turkmenistan Culture". Asian recipe. 9 Ağustos 2022.
- ^ Levin, Theodore; Daukeyeva, Saida; Kochumkulova, Elmira (2016). Music of Central Asia. Indiana University Press. s. 128. ISBN 978-0-253-01751-2.
- ^ "Nurmuhammet Andalyp". Dunya Turkmenleri.