Cumhurbaşkanlığı Kabinesi

Cumhurbaşkanlığı Kabinesi
Cumhurbaşkanlığı Kabinesi
	Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu
Genel Bakış
Kuruluş	24 Mayıs 1924 (Bakanlar Kurulu olarak) (100 yıl, 180 gün önce); 9 Temmuz 2018 (Cumhurbaşkanlığı Kabinesi olarak) (6 yıl, 134 gün önce)
Ülke	Türkiye Cumhuriyeti
Lider	Türkiye Cumhurbaşkanı
Bakanlıklar	17
Sorumluluk	Cumhurbaşkanı
İkamet	Cumhurbaşkanlığı Külliyesi, Atatürk Orman Çiftliği, Beştepe, Ankara, Türkiye
İnternet sitesi	https://www.tccb.gov.tr/kabine/

Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, Hükûmet veya Kabine, Türkiye'de Cumhurbaşkanının başkanlık ettiği ve tüm bakanların bir araya gelip kararlar aldığı kuruldur. Her bakan, kendi bakanlığını ilgilendiren iş ve emri altındaki kamu personelinin yerine getirdikleri işlem ve eylemlerinden sorumludur.^[1]

Kabine üyeleri; Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve 17 bakandan oluşmaktadır. Anayasaya göre milletvekili olamamaktadırlar. Eğer bir milletvekili, cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırsa milletvekilliği görevinden istifa etmek zorundadır.^[2]

Bakanlar Kurulu 2018'de kaldırılınca; cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanların toplamına "Cumhurbaşkanlığı Kabinesi" denmeye başlanmış olsa da, Kabine anayasada yer alan bir kurum değildir. Bununla birlikte çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinden hiçbirinde de yer almamıştır.^[3]

Aday gösterme ve atama süreci

Türkiye Cumhurbaşkanı beş yılda bir halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanı daha sonra Anayasa'nın 104. maddesine göre cumhurbaşkanının yardımcılarını ve bakanları atar ve görevden alır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların Parlamento önünde yemin etmesi gerekmektedir.

İşlevi

Cumhurbaşkanı, kabinenin baş yöneticisidir. Bu nedenle, tüm kabinenin görev süresi başkanın görev süresi ile bağlantılıdır: Cumhurbaşkanın (ve kabinenin) görev süresi, cumhurbaşkanın istifa etmesi veya ölmesi veya yeni bir cumhurbaşkanın seçilme durumunda otomatik olarak sona erer.

Cumhurbaşkanı, kabineyi yönlendirmekten ve siyasi yönüne karar vermekten sorumludur. Yetki devri ilkesine göre, bakanlar, Cumhurbaşkanının siyasi yönergeleri ile belirlenen sınırlar içinde görevlerini bağımsız olarak yerine getirmekte serbesttirler. Meclis, cumhurbaşkanından bir bakanı görevden almasını veya yeni bir bakan atamasını isteyebilir. Cumhurbaşkanı ayrıca bir bakanlığı kendisi de yönetebilir. Cumhurbaşkanının İcracı yetkilerini kullanmasına yardımcı Olan 17 adet bakan vardır.

Cumhurbaşkanın kabinesini şekillendirme özgürlüğü sadece bazı anayasal hükümlerle ile sınırlıdır: cumhurbaşkanı bir Savunma Bakanı, bir İçişleri Bakanı, bir Dışişleri Bakanı ve bir Adalet Bakanı atamak zorundadır. Anayasa bu bakanlara bazı özel yetkiler verdiğinden, cumhurbaşkanının bu bakanlıklardan birine kendisinin başkanlık etmesi zımnen yasaklanmıştır. Örneğin Adalet Bakanı aynı zamanda Hâkimler ve Savcılar Kurulunun da başkanıdır. İki bakan belirli bir noktada anlaşamazlarsa, kabine anlaşmazlığı çoğunluk oyu ile çözer veya cumhurbaşkanı kendisi karar verir. Bu genellikle cumhurbaşkanın yönetim tarzına bağlıdır.

Başkan, seçildikten sonra bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. Cumhurbaşkanın yokluğunda, yardımcısı bunların Cumhurbaşkana vekalet edebilir. Cumhurbaşkanı ölür veya görevini yapamazsa, cumhurbaşkanı yardımcısı, bir sonraki Cumhurbaşkanı seçilene kadar Cumhurbaşkanı yetkilerini kullanır.

Yerleşik uygulamaya göre, önemli güvenlik konularına ilişkin kararlar, Cumhurbaşkanı başkanlığındaki bir devlet kurumu olan Milli Güvenlik Kurulu tarafından alınır. (Gizli) prosedür kuralları uyarınca, oturumları gizlidir.

Önemli güvenlik konularına ilişkin kararlar, Cumhurbaşkanı başkanlığındaki Milli Güvenlik Kurulu tarafından alınır.

Kabine toplantıları

Kabine düzenli olarak her Pazartesi öğleden sonra iki haftada bir toplanır. Programın yoğunluğuna bağlı olarak, bazen Salı günleri de düzenlenmektedir. Görüşmelerin ardından hükûmet başkanı veya hükûmet sözcüsü tarafından bir basın toplantısı düzenlenir.

Kabine toplantılarına Cumhurbaşkanı başkanlık eder, ancak onun yokluğunda Cumhurbaşkanı Yardımcısı kabineye başkanlık etme sorumluluğunu üstlenir. 2018 yılında başkanlık sistemine geçilmeden önce toplantılara Başbakan başkanlık ediyordu. O dönemde bazen Cumhurbaşkanı da kabine toplantılarına başkanlık ediyordu ve danışman rolüyle katılırdı.

Kabine toplantılarının yeri

Kabine toplantıları, Cumhurbaşkanı'nın resmi ikametgâhı olan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde yapılır. Toplantılar eskiden Çankaya Köşkü ve Başbakanlık Merkez Binası'nda da düzenleniyordu.

Yasama organı ve kabine

Türkiye'deki Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Anayasa tarafından belirlenen yetki paylaşımına dayanmaktadır. Anayasa'ya göre, yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) bulunurken (7. madde), yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanına aittir (8. madde). Yargı yetkisi ise bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından kullanılır (9. madde). TBMM seçimleri ile Cumhurbaşkanı seçimleri 5 yılda bir aynı gün yapılır (77. madde).^[4]

TBMM üyeleri tarafından hazırlanan kanun teklifleri Meclis tarafından kabul edilir (88. madde), ardından Cumhurbaşkanı tarafından onaylanır (89. madde). Cumhurbaşkanı, kanunun bazı hükümlerini veto ederek tekrar Meclis'e geri gönderebilir, ancak Meclis salt çoğunlukla bu hükümleri tekrar kabul ederse Cumhurbaşkanının onayına ihtiyaç duyulmaz (89. madde). Cumhurbaşkanı, kanunların Anayasa'ya aykırı olduğunu düşünürse Anayasa Mahkemesine iptal davası açabilir (104/7. madde). Anayasa Mahkemesi'nin kararı kesindir (153. madde).^[4]

Türkiye'deki Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi, başkanlık sistemine benzerlik göstermekle birlikte bazı farklılıklar içermektedir. Örneğin, yasama ve yürütme organlarının aynı gün yapılacak seçimlerle belirlenmesi, benzer siyasi tercihlere sahip bir partinin her iki organa da hakim olmasına olanak tanıyabilir. Bu durum, kuvvetler ayrılığı ilkesinin zayıflamasına ve yürütmenin yasama üzerinde kısıtlayıcı veya baskılayıcı bir güce sahip olmasına yol açabilir.^[4]

Cumhurbaşkanının anayasal yetki ve görevlerine bakıldığında, yürütme organına önemli yetkilerin verildiği ve bunların bir kısmının yasamanın denetimine tabi olmadığı görülmektedir. Cumhurbaşkanı kendi kabinesini seçer, yardımcılarını ve bakanları atar veya görevlerine son verir, ancak bu atamalar Meclis tarafından onaylanmaz (104/8. madde). Bütçe kanun teklifi Cumhurbaşkanı tarafından hazırlanır ve Meclis tarafından onaylanır. Ancak Meclis bütçe kanununu onaylamazsa, yürütme bir önceki yılın bütçesini artırarak kullanır (161/4. madde).^[4]

Anayasa'ya göre, Cumhurbaşkanı yürütme yetkisine dayanarak doğrudan Anayasa'da belirtilen konularla ilgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Cumhurbaşkanı, kamu kurumlarındaki üst kademe yöneticilerini atayıp görevlerine son verebilir, bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması gibi konuları düzenleyebilir. Ayrıca, Devlet Denetleme Kurulu'nun işleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işlerini düzenleme yetkisi ile Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğinin teşkilatı ve görevlerini düzenleme yetkisine sahiptir.^[4]

Eleştirmenlere göre Cumhurbaşkanının bu yetkileri kullanırken Meclis onayına veya yetkilendirmesine ihtiyaç duymaması, ona devlet idaresi üzerinde etkili bir kontrol sağlar. Cumhurbaşkanı, üst düzey atamaları yapar, görev ve yetkilerine karar verir ve bunların denetimini Devlet Denetleme Kuruluna yaptırabilir. Bu durum, Eleştirmenlere göre cumhurbaşkanının bu pozisyonları kişisel çıkarlarına göre şekillendirme, disiplin etme, ödüllendirme veya cezalandırma gibi etkilerde bulunabilmesine olanak tanır. Ancak, bu yetkiler Anayasa'nın temel haklar, siyasi haklar ve belirli konuların kanunla düzenlenmesi öngörülen hususları gibi belirli sınırlamalarla kısıtlanmıştır.^[4]^[5]

Cumhurbaşkanının, Anayasa'nın belirttiği konular dışında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleme yetkisi bulunmamaktadır. Eğer Cumhurbaşkanlığı kararnamesi mevcut kanunlara aykırı ise kanun hükümleri uygulanır. Meclis aynı konuda kanun çıkardığında Cumhurbaşkanlığı kararnamesi geçersiz hale gelir. Bu noktada, Cumhurbaşkanının asli yasama yetkisine sahip olduğu konusu tartışmalıdır. Bazılarına göre Meclis, asli yasama yetkisi nedeniyle kanun çıkartarak Cumhurbaşkanlığı kararnamesini geçersiz kılabilir. Diğer bir görüş ise Cumhurbaşkanının bu konularda düzenleme yetkisinin Anayasa tarafından kendisine verildiği yönündedir.^[4]^[6]^[7]^[8]^[9]

Kuvvetler ayrılığı

Kabine üyeleri ve yürütme gücünün diğer üyeleri parlamentoda herhangi bir görevde bulunamazlar. Kabine bakanları ve diğer atanmış kişiler, kabinede yer alabilmek için meclisteki koltuklarından istifa etmelidir. Bu kısıtlamalar, bakanlar üzerindeki dış baskıyı ve etkiyi hafifletmek ve bakanların kabine çalışmalarına odaklanmalarını sağlamak için uygulanmaktadır.

Parlamentonun kabine atamalarının onaylamasında hiçbir rolü yoktur. Ancak, Parlamentodaki çoğunluk oyu, bir cumhurbaşkanlığı kararnamesini bozabilir. Ayrıca bakanların görevleriyle ilgili olarak suç işledikleri iddiasıyla soruşturulmasını talep edebilir. Meclis, cumhurbaşkanlığı seçimlerini erkene alarak Başkanı (ve dolayısıyla tüm kabineyi) görevden alabilir. Bunun için Parlamento'da beşte üç çoğunluk gerekiyor. Bu durumda hem cumhurbaşkanlığı seçimi hem de milletvekili seçimi yenilenir.

Türkiye'de Bakanlar Kurulu (1920–2018)

Bakanlar Kurulu, 9 Temmuz 2018 tarihinde uygulamaya koyulan Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi öncesinde Türkiye'deki parlamenter sistemin tipik kurumlarından biriydi. Kurul, Devlet tüzel kişiliğinin ülke genelini ilgilendiren kamu hizmetini yürütecek, milletvekili ya da milletvekili seçilme yeterliğine sahip, başbakanca seçilen Bakanlar ve Başbakan tarafından oluşmaktaydı.

Mevcut kabine

Portföy			Görevli	Görev süresi
Görev	Siyasi parti		Görevli	Görev süresi
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Kabinesi
Cumhurbaşkanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Recep Tayyip Erdoğan	3 Haziran 2023 – görevde
Cumhurbaşkanı Yardımcısı			Cevdet Yılmaz	4 Haziran 2023 – görevde
Adalet Bakanı			Yılmaz Tunç	4 Haziran 2023 – görevde
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı		Bağımsız	Mahinur Özdemir Göktaş	4 Haziran 2023 – görevde
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Vedat Işıkhan	4 Haziran 2023 – görevde
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Murat Kurum	2 Temmuz 2024 – görevde
Dışişleri Bakanı		Bağımsız	Hakan Fidan	4 Haziran 2023 – görevde
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı		Bağımsız	Alparslan Bayraktar	4 Haziran 2023 – görevde
Gençlik ve Spor Bakanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Osman Aşkın Bak	4 Haziran 2023 – görevde
Hazine ve Maliye Bakanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Mehmet Şimşek	4 Haziran 2023 – görevde
İçişleri Bakanı		Bağımsız	Ali Yerlikaya	4 Haziran 2023 – görevde
Kültür ve Turizm Bakanı			Mehmet Nuri Ersoy	4 Haziran 2023 – görevde
Millî Eğitim Bakanı			Yusuf Tekin	4 Haziran 2023 – görevde
Millî Savunma Bakanı			Yaşar Güler	4 Haziran 2023 – görevde
Sağlık Bakanı			Kemal Memişoğlu	2 Temmuz 2024 – görevde
Sanayi ve Teknoloji Bakanı			Mehmet Fatih Kacır	4 Haziran 2023 – görevde
Tarım ve Orman Bakanı			İbrahim Yumaklı	4 Haziran 2023 – görevde
Ticaret Bakanı		Adalet ve Kalkınma Partisi	Ömer Bolat	4 Haziran 2023 – görevde
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı		Bağımsız	Abdulkadir Uraloğlu	4 Haziran 2023 – görevde

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : Görev ve Yetkiler". www.tccb.gov.tr. Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022.
^ "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : Cumhurbaşkanlığı Kabinesi". www.tccb.gov.tr. Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020.
^ Gözler, Kemal (16 Mayıs 2020). "'Cumhurbaşkanlığı Kabinesi' - Var mı Böyle Bir Şey?". 30 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ VE BU SİSTEMİN TÜRKİYE DEMOKRASİSİNE ETKİLERİ". EDA BEKTAŞ. 2019. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Mehmet Kabasakal, "Factors Influencing Intra-Party Democracy and Membership Rights:The Case of Turkey", Party Politics 20(5), 2014, ss. 700-711; Pelin A. Musil, Authoritarian Party Structures and Democratic Political Setting in Turkey, Palgrave Macmillan, New York, 2011; Sabri Sayarı, Pelin Ayan Musil ve Özhan Demirkol, Party Politics in Turkey: A Comparative Perspective, Routledge, New York, 2018".
^ Akyılmaz, Cemre (2019). "2017 Anayasa Değişikliklerine göre Cumhurbaşkanlığı kararnameleri". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 23 (1): 191-207.
^ Ardıçoğlu, M. Artuk (Mart 2017). "Cumhurbaşkanlığı kararnamesi". Ankara Barosu Dergisi (3): 21-51.
^ Boztepe, Mehmet (2018). "2017 Yılı Anayasa Değişikliği Sonrası Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Hukuki Rejimi". İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 1 (5): 5-30.
^ Yıldırım, Turan (2017). "Cumhurbaşkanlığı kararnameleri". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2 (23): 13-28.

[Görev_ve_Yetki-1] "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : Görev ve Yetkiler". www.tccb.gov.tr. Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 24 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2022.

[istifa-2] "T.C.CUMHURBAŞKANLIĞI : Cumhurbaşkanlığı Kabinesi". www.tccb.gov.tr. Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020.

[Kabine_var_mı?-3] Gözler, Kemal (16 Mayıs 2020). "'Cumhurbaşkanlığı Kabinesi' - Var mı Böyle Bir Şey?". 30 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2021.

[:0-4] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g "CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE YASAMA-YÜRÜTME İLİŞKİSİ VE BU SİSTEMİN TÜRKİYE DEMOKRASİSİNE ETKİLERİ". EDA BEKTAŞ. 2019. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[5] "Mehmet Kabasakal, "Factors Influencing Intra-Party Democracy and Membership Rights:The Case of Turkey", Party Politics 20(5), 2014, ss. 700-711; Pelin A. Musil, Authoritarian Party Structures and Democratic Political Setting in Turkey, Palgrave Macmillan, New York, 2011; Sabri Sayarı, Pelin Ayan Musil ve Özhan Demirkol, Party Politics in Turkey: A Comparative Perspective, Routledge, New York, 2018".

[6] Akyılmaz, Cemre (2019). "2017 Anayasa Değişikliklerine göre Cumhurbaşkanlığı kararnameleri". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 23 (1): 191-207.

[7] Ardıçoğlu, M. Artuk (Mart 2017). "Cumhurbaşkanlığı kararnamesi". Ankara Barosu Dergisi (3): 21-51.

[8] Boztepe, Mehmet (2018). "2017 Yılı Anayasa Değişikliği Sonrası Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Hukuki Rejimi". İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 1 (5): 5-30.

[9] Yıldırım, Turan (2017). "Cumhurbaşkanlığı kararnameleri". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 2 (23): 13-28.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]