Türkiye'nin illeri
Anadolu yarımadası ile Trakya toprakları üzerine kurulan Türkiye'nin, 81 ili vardır. İller, Türkiye'nin en büyük idari bölümleridir. Bu seksen bir il, dokuz yüz yetmiş üç ilçeye[1] bölünmüştür. Bu ilçeler, en küçük idari birim olan mahalle ve köyleri içinde barındırır. İllerde yönetme ve yürütme görevi, içişleri bakanı tarafından önerilen ve bakanlar kurulunun onayından sonra cumhurbaşkanı tarafından atanan valiler tarafından yerine getirilir.
Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılışı ve 29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin resmen kuruluşundan sonra idari sistemde değişikliklere gidildi. İki yıl sonra Ardahan, Beyoğlu, Çatalca, Dersim, Ergani, Gelibolu, Genç, Kozan, Oltu, Muş, Siverek ve Üsküdar illeri ilçeye dönüştürüldü.[2][3] 1927'de ise Doğubayazıt ilçeye dönüştürüldü ve Ağrı'ya bağlandı.[4] 1929'da Muş tekrar il oldu, Bitlis ilçe hâline getirildi.[2] Dört yıl sonra Aksaray, Cebelibereket, Hakkâri ve Şebinkarahisar'ın ilçe olması, Mersin ile Silifke'nin birleştirilip İçel[B] adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla ve Artvin ile Rize'nin birleştirilip Çoruh adında yeni bir ilin oluşturulmasıyla sayı elli altıya düştü.[2] 1936'da Rize, Tunceli ve Hakkâri tekrar il oldu, yine aynı yıl Dersim'in adı Tunceli olarak değiştirildi; 1939'da Hatay Devleti, Türkiye'ye bağlanarak il oldu.[2][5] 1953'te, Uşak'ın il, Kırşehir'in ilçe olması kararlaştırıldı, 1954'te Adıyaman, Nevşehir ve Sakarya il statüsü kazandı.[2] 1956'da Çoruh ilinin ismi Artvin olarak değiştirildi, 1957'de Kırşehir'in il statüsü geri verildi.[2] Bu yıldan sonra otuz iki yıl boyunca il sayısında herhangi bir değişiklik olmadı.[2] 1989'da Aksaray,[6] Bayburt,[6] Karaman[6] ve Kırıkkale;[6] 1990'da Batman[7] ve Şırnak;[7] 1991'de Bartın;[8] 1992'de Ardahan[9] ve Iğdır;[9] 1995'te Yalova,[10] Karabük[10] ve Kilis;[10] 1996'da Osmaniye,[11] ve 1999'da Düzce il oldu.[12][13]
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye'nin nüfusu 2019 yılı itibarıyla 83 milyon kişiye ulaştı.[14] Bu rakamın 77 milyonunu il ve ilçe merkezlerinde yaşayanlar oluşturdu.[14] Ülkedeki en fazla nüfusu barındıran il İstanbul, en az nüfusu barındıran il Bayburt'tur.[14] Ayrıca en büyük yüzölçümüne sahip il Konya, en küçük yüzölçümüne sahip il Yalova'dır.[15] Merkezi İzmit olan Kocaeli ili, merkezi Adapazarı olan Sakarya ili ve merkezi Antakya olan Hatay ili dışında büyükşehir olmayan tüm illerin merkez ilçelerinin adı, il ile aynı adı taşır.
İller
değiştir
| Başkent ve büyükşehir | |
| Büyükşehir |
|
          |
Türkiye il merkez rakımları
değiştir| İl Adı | Rakım (Google Earth) |
|---|---|
| Adana | 25 |
| Adıyaman | 701 |
| Afyon | 1012 |
| Ağrı | 1630 |
| Amasya | 400 |
| Ankara | 905 |
| Antalya | 62 |
| Artvin | 530 |
| Aydın | 92 |
| Balıkesir | 145 |
| Bilecik | 513 |
| Bingöl | 1159 |
| Bitlis | 1637 |
| Bolu | 741 |
| Burdur | 963 |
| Bursa | 238 |
| Çanakkale | 11 |
| Çankırı | 730 |
| Çorum | 822 |
| Denizli | 392 |
| Diyarbakır | 674 |
| Edirne | 50 |
| Elâzığ | 1041 |
| Erzincan | 1216 |
| Erzurum | 1923 |
| Eskişehir | 796 |
| Gaziantep | 838 |
| Giresun | 14 |
| Gümüşhane | 1174 |
| Hakkâri | 1756 |
| Hatay | 89 |
| Isparta | 1058 |
| Mersin | 18 |
| İstanbul | 25 |
| İzmir | 9 |
| Kars | 1756 |
| Kastamonu | 814 |
| Kayseri | 1060 |
| Kırklareli | 231 |
| Kırşehir | 991 |
| Kocaeli | 4 |
| Konya | 1023 |
| Kütahya | 958 |
| Malatya | 970 |
| Manisa | 79 |
| Kahramanmaraş | 562 |
| Mardin | 938 |
| Muğla | 659 |
| Muş | 1334 |
| Nevşehir | 1197 |
| Niğde | 1239 |
| Ordu | 25 |
| Rize | 11 |
| Sakarya | 41 |
| Samsun | 10 |
| Siirt | 887 |
| Sinop | 27 |
| Sivas | 1313 |
| Tekirdağ | 28 |
| Tokat | 630 |
| Trabzon | 36 |
| Tunceli | 922 |
| Şanlıurfa | 527 |
| Uşak | 915 |
| Van | 1728 |
| Yozgat | 1317 |
| Zonguldak | 10 |
| Aksaray | 1228 |
| Bayburt | 1555 |
| Karaman | 1063 |
| Kırıkkale | 746 |
| Batman | 570 |
| Şırnak | 1343 |
| Bartın | 12 |
| Ardahan | 1799 |
| Iğdır | 860 |
| Yalova | 8 |
| Karabük | 264 |
| Kilis | 660 |
| Osmaniye | 121 |
| Düzce | 149 |
Rakım (Google Earth) valilik binalarının bulunduğu yerdir.
Eski iller
değiştir
- Doğubayazıt ili, Ağrı iline bağlandı.
- Çatalca ili, İstanbul iline bağlandı.
- Gelibolu ili, Çanakkale iline bağlandı.
- Genç ili, Bingöl iline bağlandı.
- Kozan ili, Adana iline bağlandı.
- Şebinkarahisar ili, Giresun iline bağlandı.
- Siverek ili, Şanlıurfa iline bağlandı.
- Silifke ili, Mersin iline bağlandı.
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştir- A ^ İllerin alanlarına, sınırları dahilindeki akarsu ve göller dahildir.[15]
- B ^ İçel'in adı, 2002 yılında resmen Mersin olarak değiştirildi.[17]
- C ^ İstanbul'da 212, Avrupa Yakası'nın; 216, Anadolu Yakası'nın telefon kodudur.
Kaynakça
değiştir- ^ "İller İdaresi Genel Müdürlüğü". İller İdaresi Genel Müdürlüğü. 18 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2015.
- ^ a b c d e f g "İller İdaresi Genel Müdürlüğü". İller İdaresi Genel Müdürlüğü. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
- ^ Ünüvar, İhsan. Erzurum vilâyeti. Duygu Matbaası. s. 40. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013.
- ^ Alpaslan, İsmet. Her yönüyle Ağrı. Tutibay Yayınları. s. 180. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013.
- ^ White, Paul J. Primitive rebels or revolutionary modernizers?: the Kurdish national movement in Turkey (İngilizce). Zed Books. s. 80. ISBN 978-1-85649-822-7. 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013.
- ^ a b c d "T.C. Resmî Gazete - 21 Haziran 1989 ÇARŞAMBA" (PDF). 19 Şubat 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "T.C. Resmî Gazete - 18 Mayıs 1990 CUMA" (PDF). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "T.C. Resmî Gazete - 7 Eylül 1991 CUMARTESİ" (PDF). 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b "T.C. Resmî Gazete - 3 Haziran 1992 ÇARŞAMBA" (PDF). 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c "T.C. Resmî Gazete - 6 Haziran 1995 SALI" (PDF). 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "T.C. Resmî Gazete - 28 Ekim 1996 PAZARTESİ" (PDF). 14 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "T.C. Resmî Gazete - 9 Aralık 1999 PERŞEMBE" (PDF). 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Düzce, resmen il Derince ilçe oldu". Hürriyet. 9 Aralık 1999. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
- ^ a b c "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2022". Türkiye İstatistik Kurumu. 6 Şubat 2023. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2023.
- ^ a b c "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022.
- ^ "İçel resmen Mersin oldu". Hürriyet. 21 Haziran 2002. Erişim tarihi: 1 Nisan 2013.