Vikipedi

Türk Hava Kuvvetleri

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin hava gücü

Türk Hava Kuvvetleri, Türkiye'yi havadan gelebilecek her türlü saldırıya karşı korumakla görevlidir. Türk Silahlı Kuvvetleri komutası altındaki en büyük 3. kuvvettir. Türk Hava Kuvvetleri, barışta hava sahasını korumak ve gözetlemek, savaşta ise kara ve deniz kuvvetlerine destek olmak amacıyla kurulmuştur. Türk Hava Kuvvetleri'nin karargâhı Ankara'da bulunmaktadır. 2024 sayımlarına göre envanterinde 537 uçak ve 78 helikopter[3] ile birlikte çok sayıda insansız hava aracı bulundurmaktadır. Avrupa ülkeleri arasında en kalabalık insansız hava aracı filosuna sahiptir. Göktürk-1 ve Göktürk-2 isimli uydular da hava kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır. Göktürk-3 ise geliştirme aşamasındadır.

Türk Hava Kuvvetleri
Türk Hava Kuvvetleri arması
Etkin
  • Haziran 1909 (Osmanlı Tayyare Bölükleri)
  • 1 Haziran 1911 (Osmanlı Tayyare Komisyonu)
  • 13 Haziran 1920 (TBMM Kuva-yı Havaiye Şubesi)
  • 31 Ocak 1944 (Hava Kuvvetleri Komutanlığı)
Ülke Türkiye
BağlılıkMillî Savunma Bakanlığı[1]
TipiHava Kuvvetleri
GöreviHava sahası
Büyüklük80.000 askerî personel (2020)
ParçasıTürk Silahlı Kuvvetleri
KarargâhHava Kuvvetleri Komutanlığı
Bakanlıklar, Ankara
SloganEtkin. Caydırıcı. Saygın.
RenklerÜniforma: Lacivert  
Forslar: Lacivert, Beyaz   
MarşHHO Marşı, Havacı Marşı Oynatⓘ
MaskotKartal
TeçhizatTürk Hava Kuvvetlerinin askerî teçhizat listesi
SavaşlarıTürkiye'nin katıldığı savaşlar listesi
Websitehvkk.tsk.tr
Komutanlar
KomutanOrgeneral Ziya Cemal Kadıoğlu
Kurmay BaşkanıKorgeneral Rafet Dalkıran
Nişanlar
Hava Kuvvetleri Komutanlığı Forsu
Madalyon
Kanat Sembolü
Havacı Rozeti
Hava Araçları
SaldırıBayraktar TB2, Bayraktar Akıncı, TUSAŞ Anka, TUSAŞ Aksungur, Bayraktar TB3, Bayraktar Kızılelma, IAI Harpy
BombardımanF-4E-2020 Terminator
Elektronik
savaş		Boeing 737 AEW&C, CN-235 EW
AvcıF-16C/D
HelikopterTUSAŞ T-129 Atak, UH-1H, Eurocopter Cougar [2]
KeşifTUSAŞ Anka, Heron
EğitimSF-260D, T-38M, KT-1T, T-41, Canadair NF-5, F-16C/D,
NakliyeA400M, C-160T, C-130B/E, CN235-100M

1998 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri, bünyesindeki çeşitli projelerde yirmi yıllık bir süre içinde 160 milyar ABD doları tutarında bir modernizasyon programı açıkladı. Bu bağlamda Türk Hava Kuvvetleri'nin elden geçirilmesi için ayrılan 45 milyar $, çok rollü ve beşinci nesil hayalet avcı uçaklarından oluşan yeni savaş uçaklarının ve ağır kaldırma, taarruz, orta kaldırma ve hafif genel amaçlı helikopterlerin devreye alınmasını içeriyor.[4] 5 Ağustos 2014 tarihinde, Türk Hava Kuvvetleri'nin yapısında önemli bir değişikliğe gidilerek, tüm muharip (savaşçı) unsurların tek bir çatı altında toplanarak Türk hava sahasının korunması ve savaş şartlarında gereken hava operasyonlarının gerçekleştirilmesi amacıyla Muharip Hava Kuvveti Komutanlığı kurulmuştur. Ordu büyüklüğündeki bu askerî birliğin bünyesinde 8 adet ana jet üstü bulunmakta olup, karargahı Eskişehir'dedir. 31 Temmuz 2016 tarihinde yürürlüğe giren kanun hükmünde kararname ile bu tarihe dek Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı olan komutanlık savaş dönemlerinde yine buraya bağlı kalmak üzere barış dönemlerinde Millî Savunma Bakanlığına bağlanmıştır.[5] Ayrıca aynı kararname ile gerekli görüldüğü durumlarda cumhurbaşkanının ve başbakanın kuvvet komutanı ve astlarına direkt olarak emir verebilmesi, bu emirler hiçbir kurumun onayı gerekmeden yerine getirilmesi karara bağlanmıştır.[5]

Dünyanın ilk siyahi pilotu Ahmet Ali Çelikten, ilk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen ve ayrıca NATO'nun ilk kadın jet pilotu Leman Bozkurt Altınçekiç, Türk Hava Kuvvetleri'nde yetişmiş ve bu kurumun bünyesinde uzun yıllar hizmet vermiştir.[6][7][8][9]

Tarihçe

değiştir

İlk süreç

değiştir
Ana madde: Osmanlı Tayyare Bölükleri
 
Balkan Savaşları sırasında Türk savaş pilotları
 
Çanakkale Savaşı sırasında 15. Avcı Taburu'na ait Halberstadt D.III savaş uçağı önünde bulunan Türk pilotlar

Osmanlı Tayyare Bölükleri'nin tarihi Haziran 1909'a kadar uzanmaktadır.[10] Havacılığın kurumsal anlamda gelişebilmesi için yurtdışına eğitim amaçlı gönderilecek olan personelin seçilmesi amacıyla 1 Haziran 1911 tarihinde kurulan Tayyare Komisyonu, Türk Hava Kuvvetlerinin kuruluşu sayılır.[11] Osmanlıya ait hava savaş birlikleri Balkan Savaşları'na (1912-1913) ve I. Dünya Savaşı'na (1914-1918) aktif katılımda bulundular.[10] Filo Aralık 1916 tarihinde bu süreçteki en yüksek uçak sayısına ulaştı, Osmanlı Tayyare Bölükleri'nin elinde 90 adet aktif uçak bulunmaktaydı. Osmanlı Hava Kuvvetlerinin kurulabilmesi için birçok dış yardım geldi bunların çoğu İttifak devletleri tarafından yapıldı. Bu yardımlara bir örnek Alman İmparatorluğu Luftstreitkräfte'da görevli As Pilot unvanına sahip Hans-Joachim Buddecke'nın Osmanlı pilotları ile birinci dünya savaşı öncesi tatbikat uçuşu yapmasıdır.[12] Birinci dünya savaşı sonrası ağır hasar gören tayyare bölükleri, Genel Hava Müfettişiliği (Kuva-yı Havaiye Müfettiş-i Umumiliği) tarafından yeniden kurulmaya çalışılsa da personel ve kaynak yetersizliğinden kâğıt üzerinden kalmaktan öteye geçememiştir.[13]

Birinci dünya savaşının bitmesiyle beraber Osmanlı Devleti, itilaf devletleri tarafından işgal edilince bazı Türk havacıları İstanbul, İzmir, Konya ve Diyarbakır gibi şehirlerde birinci dünya savaşından kalan uçaklar ile yeni birlikler kurmaya çalıştılar. Bu süreçte kalan Türk pilotları Konya Hava Üssünde toplandı. Mustafa Kemal ve silah arkadaşları tarafından 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisinin kurulmasından sonra Büyük Millet Meclisi ilk iş olarak düzenli ve disiplinli orduların kurulmasını esas kabul etmiş ve bu esasın paralelinde, Ankara hükûmeti Millî Savunma Bakanlığının 13 Haziran 1920 tarihli emriyle, Harbiye Dairesi'ne bağlı olarak Hava Kuvvetleri (Kuva-yı Havaiye) Şubesi kurulmuştur. Bu şube Harbiye Dairesinin yönetimi altında süratle, elde kalan uçakların tamiri ve tekrar kullanılması üzerine çalışma yaptı. Kurtuluş Savaşı sırasında onarılan uçaklar kullanılmıştır.[13]

1 Şubat 1921 tarihinde teşkilat değişikliği yapılmış ve Hava Kuvvetleri (Kuva-yı Havaiye) Şubesi'nin ismi de Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğü (Kuva-yı Havaiye Müdüriyeti Umumiyesi) şeklinde değiştirilmiştir. Bunu takiben, 5 Temmuz 1922 tarihinde bir teşkilat değişikliği daha yapılmış, Hava Kuvvetleri Genel Müdürlüğü yerine tümen yetkisinde Hava Kuvvetleri Müfettişliği (Kuva-yı Havaiye Müfettişliği) kurulmuştur.[13][14]

Hava Kuvvetleri Müfettişliği

değiştir

29 Ekim 1923'te Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra, çağdaş havacılığa uyum sağlayacak güçlü ve modern bir hava kuvvetlerinin kurulması için çalışmalara başlanmıştır. 1923 yılında, üç hava bölüğü, bir deniz hava bölüğü ve bir hava okulundan oluşan Hava Kuvvetleri Müfettişliği'nin gücü 1926 yılına kadarki süreçte gittikçe arttırılarak, hava bölüklerinin sayısı 10'a, deniz hava bölüklerinin sayısı ise üçe çıkarılmış ve bölükler, grup komutanlıkları ve hava istasyon komutanlıkları bünyesinde sevk ve idare edilmiştir.[15] 1924 yılında, uçuş eğitimi için diğer ülkelere personel gönderilmeye başlanmış, 1925 yılında Eskişehir'de Hava Okulu yeniden kurulmuş ve aynı yılın ekim ayında Hava Okulu ilk mezunlarını vermiştir.

1928 yılında Hava Kuvvetleri Müfettişliği, Millî Savunma Bakanlığı bünyesinde Hava Müsteşarlığı olarak tekrar yapılandırılmıştır. Aynı yıl, havacılığın pilot dışındaki diğer ihtisas ve branşları için çeşitli okullar açılmıştır ve bununla beraber 1930 yılında, Fransa ve İngiltere'ye çeşitli eğitimler için personel gönderilmiştir buna ilave olarak, İtalya ve ABD'ye de eğitim için personel gönderilmiştir.[15]

1932 yılının başlarında, hava alayları kurulmuş ve 1 Temmuz 1932 tarihinde yürürlüğe giren bir kanunla havacı personel ayrı bir muharip sınıf olarak kabul edilmiştir. (Bu tarihe kadar, Kara ve Deniz Kuvvetleri'nden seçilerek yetiştirildikten sonra Hava Kuvvetleri'nde görevlendirilen personel, Hava Kuvvetleri'nde görev almadan önceki sınıftan sayılmaktaydı.)[15]

1933 yılından itibaren Türk havacıları, havacılığın sembolü olan mavi renkli üniformayı giymeye başlamışlardır. 1937 yılında Hava Harp Akademisi açılmıştır. Bu sene içinde dünya savaş tarihinde bir ilk meydana gelmiş ve Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen ilk kadın savaş pilotu olmuştur.

Hava Kuvvetleri Komutanlığı

değiştir

1940 yıllarına gelindiğinde hava birlikleri envanterindeki uçak sayısı yaklaşık 500 civarına ulaşmıştır. Bu sene içerisinde hava birlikleri, Balkanların en güçlü hava birliği hâline gelmiştir. Hava birliklerinin büyümesi ile daha kolay komuta edilebilmesi için 1940 yılından itibaren lojistik destek yönünden Millî Savunma Bakanlığı bünyesindeki Hava Müsteşarlığına, Harekât ve eğitim yönünden Hava Müşavirliğine bağlanmıştır. 1944 yılında ise tek bir komuta altında toplanmasına karar verilmiş ve bu amaçla 31 Ocak 1944 tarihinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı kurulmuştur. Böylece, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve Deniz Kuvvetleri Komutanlığına ilave olarak, Türk Hava Kuvvetleri de, Türk silahlı kuvvetleri bünyesinde ayrı bir komutanlık seviyesine kavuşmuştur. 4 Şubat 1944 tarihinde kolordu seviyesinde fiilen faaliyete geçirilen Hava Kuvvetleri Komutanlığı'nın teşkilatlanmasında, sadece muharip hava birlikleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlanmış, lojistik destek birlikleri Millî Savunma Bakanlığına, eğitim kuruluşları da Genelkurmay Başkanlığına bırakılmıştır. Türk Hava Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri Komutanlığı ismini aldıktan sonra kuvvet komutanlığına da ilk olarak Korgeneral Zeki Doğan atanmıştır.

1947 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı, ordu seviyesine çıkarılmış ve 1948 yılında lojistik destek kuruluşları, 1950 yılında da Hava Harp Akademisi dışında kalan bütün hava birlik ve kurumları Hava Kuvvetleri Komutanlığına bağlanmıştır. Bunu takiben, havacılığın gelişen teknolojilerine bağlı olarak, havacılığın pilot dışındaki diğer ihtisas ve branşları ile ilgili personelin yetiştirilmesi için çeşitli dönemlerde açılmış olan okullar, 1950 yılında tek komuta altında toplanmış ve bu amaçla Hava Teknik Okullar komutanlığı kurulmuştur.

Bu gelişmelere ek olarak, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterindeki uçak tiplerine artı olarak 1950 yılında jet uçaklarının alınmasına karar verilmiştir. Bu nedenle, 15 Ekim 1950'de ABD'ne jet eğitimi için sekiz uçuş personeli gönderilmiş ve bu personel 31 Ağustos 1951'de eğitimlerini tamamlayarak yurda döndükten sonra jete intibak öğretmeni olarak görevlendirilmişlerdir. Aynı yıl Hava Kuvvetleri Komutanlığında üs ve filo kuruluşuna geçilmeye başlanmış ve Balıkesir'de kurulan 9'uncu Jet Üs Komutanlığı, Türk Hava Kuvvetleri'nin ilk jet üssü, 191, 192 ve 193'üncü filolar da ilk jet filoları olmuşlardır.

Türkiye'nin 1952 yılında NATO'ya girmesiyle birlikte, jet uçaklarına geçiş dönemi hızlanmış, pervaneli uçaklar hizmet dışı bırakılmıştır. 30 Ağustos 1956 tarihinde Hava Eğitim Kolordu Komutanlığı kurulmuş ve Türk Hava Kuvvetlerinin eğitimle ilgili bütün birlik ve kurumları da bu komutanlık emrinde toplanmıştır. 1957 yılında Hava Eğitim Komutanlığı adını almıştır.

Önemli olaylar

değiştir
  • Sabiha Gökçen, dünyanın ilk kadın savaş pilotu unvanını almıştır. 1936'da Türk Hava Kuvvetlerine katılan Sabiha Gökçen, 1937'de Dersim İsyanını bastırmak için düzenlenen askerî operasyonda görev yapmıştır. Bu göreve katılmasıyla beraber, dünyanın ilk savaş deneyimli kadın pilotu unvanını da almıştır. Türk Hava Kuvvetlerindeki kariyeri boyunca ki bu 1964 yılına kadarki sürece denk gelmektedir 22 çeşit uçak uçurmuş, havada 8000 saatten fazla kalmış ve 32 farklı askerî operasyona katılmıştır.[16]
  • 1995'te Türk Hava Kuvvetleri NATO'nun, Kararlı Güç Harekâtında yer almıştır. Bu operasyonda F-16'lar ilk defa kullanılmış, Türk Hava Kuvvetleri 100 yakın sorti atmıştır.
  • Bosna Savaşı'ndan beri ambargo altından bulunan Yugoslavyaya karşı ABD öncüllüğünde, 11 NATO üyesi ülke tarafından başlatılan NATO'nun Yugoslavya'yı bombalaması operasyonuna, Türk Hava Kuvvetlerinden 18 adet F-16 tipi uçak katılmıştır. Operasyon boyunca bu uçakların 11 tanesi İtalya'daki Nato'ya bağlı Aviano Hava üssünde, geri kalan 7 tanesi ise Ankara'da konuşlanmış şekilde görev yapmıştır. Bu 18 uçağın hepsi TAI yapımıdır, Lantirn isimli gece görüş sistemi ile donatılmışlardır ve lazer güdümlü bomba atabilmektedirler.
  • Türkiye, Birleşmiş Milletler'in Bosna-Hersek için barışı koruma operasyonunda yer almıştır ve 2001'de bu operasyonda görev yapan birlikler vatana geri dönmüştür.
  • 2006'da, 4 Türk F-16'sı NATO'nun Baltık Hava Polisliği operasyonuna katılmıştır.
  • Güneş Harekâtı sırasında hava kuvvetleri F-16 ları, AGM-65 Maverick ve AGM-142 Popeye tipi mühimmatları ilk defa bir gece operasyonunda kullandı.
  • 22 Haziran 2012'de Türk Hava Kuvvetlerine ait RF-̟4E Phantom II tipi gözlem uçağı, Suriye anti uçak sistemleri ile atış altına alınarak düşürüldü.[17]
  • 16 Eylül 2013'te Türk jetleri, sınır ihlali yapan Suriye'ye ait Mi-17 tipi helikopteri angajman kuralları çerçevesinde düşürdü.[18]
  • 23 Mart 2014 saat 13.01'de Suriye'ye ait iki adet MIG-23 uçağının, Suriye hava sahasından kuzeye doğru uçuşu, Diyarbakır'daki Birleştirilmiş Kontrol İhbar Merkezi (BİKİM) tarafından 80 deniz mili mesafeden izlenmeye başlanmıştır. Suriye uçakları Türk hududuna on deniz mili mesafeden itibaren Türk hava sahasına yaklaştıklarına ilişkin dört kez ikaz edilmiştirler. Yapılan ikazlar üzerine, Suriye uçaklarından birisi hava sahasına girmeden bölgeden uzaklaşmış; ancak ikinci Suriye uçağı, uyarılara rağmen saat 13.13 sularında Hatay/Yayladağı'na bağlı Çamlı Tepe Hudut Karakolu bölgesinde Türk hava sahasına girerek yaklaşık bir kilometre kadar hava sahasını ihlal etmiştir. Bu esnada bölgede Türk Hava Kuvvetlerine ait hava devriye görevi icra eden iki adet F-16 uçağından birisi, angajman kuralları gereğince saat 13.14'te Suriye uçağına füze atmış ve isabet alan Suriye uçağı hududun 1200 metre güneyinde ve Suriye topraklarında yer alan Kesep bölgesine düşmüştür. Uçağın Kesep bölgesine düşüşü, bölgede bulunan hudut birlikleri tarafından gözlemlenmiştir.
  • 24 Kasım 2015 tarihinde Türk Hava Kuvvetlerine ait hava devriyesi görevi icra eden 2 adet F-16 tarafından angajman kuralları çerçevesinde sınır ihlali yapan Rusyaya ait bir adet Su-24 Fencer tipi uçağı düşürülmüştür. 2015 Rus Suhoy Su-24 uçağının düşürülmesi olayı olarak adlandırılmıştır ve dünya liderleri tarafından hava sahasını savunma amaçlı hareket olarak görülüp desteklenmiştir.

Envanter

değiştir
Daha fazla bilgi: Türk Hava Kuvvetleri'nin askerî teçhizat listesi
Ayrıca bakınız: Keskin 1

Avcı ve bombardıman uçakları

değiştir
 
TUSAŞ tarafından geliştirilmekte olan 5. kuşak hayalet savaş uçağı MMU, 2030'lu yıllardan sonra Türk Hava Kuvvetleri'nin ana vurucu gücünü oluşturacaktır. Uçağın 17 Mart 2023'te gerçekleştirilen taksi denemelerindeki bir görseli
 
Türk Hava Kuvvetleri pilotu Hürriyet Munanoğlu.

28 Haziran 1974 yılında[19] Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ)'ın kurulması ile beraber, 1987-1995 yıllarında Öncel-1 projesi kapsamında Türkiye yerel lisans altında kendi F-16'larını üretmeye başladı. İlk etapta direkt olarak 8 uçak Fort Worth havacılık şirketinde Amerika'da üretildi. Daha sonra TUSAŞ toplam 152 F-16C/D Block 30 ve 40 konfigürasyonlarında uçağı Türk Hava Kuvvetlerine teslim etti.[20] Öncel-1 projesinden sonra gelen Öncel-2 projesi ile 1995-1999 yıllarında TUSAŞ, Türk Hava Kuvvetleri için F-16C/D Block 50 konfigürasyonlarında toplam 80 adet daha F-16 teslim etti.[21] Türk Hava Kuvvetlerine toplam 240 adet F-16C/D (Block 30/40/50) savaş uçağı teslim edildikten sonra, Amerikan Hükûmeti ile yapılan anlaşma sonucu Lockheed Martin ve TUSAŞ ortaklığı ile Öncel-3 projesi kapsamında 10 adet F-16 modernize edildi.[22] Sonrasında 5 Aralık 2008 tarihinde imzalanan sözleşme kapsamında yürütülen Öncel-4 projesi ile Aralık 2012'ye kadar 30 adet F-16C/D Block 50+ konfigürasyonlarında uçak TUSAŞ tarafından üretilmiş olup, Türk Hava Kuvvetlerine teslim edildi.[23] Böylelikle Türk Hava Kuvvetleri toplam 270 adet F-16C/D (Block 30/40/50/50+) uçağa sahip olmuştur ve 2021 yılına kadar toplam 25 F-16 kaybedilmiştir. 2024 yılında ise Türk Hava Kuvvetleri tamamı F-16C olmak üzere toplam 157 F-16'ya sahiptir.[3] Birçok TUSAŞ üretimi F-16 ise yabancı ülkelere satıldı. Türkiye, F-16 üretebilen beş ülke arasında yer almaktadır. Türkiye, JSF (Joint Strike Fighter) projesine 12 Temmuz 2002'de yedinci uluslararası partner olarak katıldı. JSF projesi kapsamında TUSAŞ, F-35 uçaklarına ait birçok parçayı üretmektedir. F-35 uçakları 2018 yılında hava kuvvetleri envanterine de girmesi düşünülüyordu.[24] Ekim 2021'de Türkiye, 40 adet F-16 Block 70 almak ve halihazırda envanterde bulunan F-16'lardan 79 tanesini modernize etmek için ABD'ye talep mektubu iletti.[25][26]

Havadan erken ihbar ve kontrol uçakları

değiştir
 
Hv.K.K.'ya yönelik ilk tamamlanan 737 AEW&C MESA, Boeing tarafından Seattle (ABD)'de test edilirken, 2007

Boeing 737 AEW&C Barış Kartalları, hava kuvvetleri tarafından dört adet olmak üzere satın alınmış havadan ihbar ve kontrol (HİK) uçaklarıdır.[27] Temmuz 2003 tarihinde Boeing ile Savunma Sanayii Başkanlığı arasında proje sözleşmesi imzalanmış, HAVELSAN ve TUSAŞ tarafından sağlanan sistemler ile tamamlanarak kısmen Türk yapımı hal almıştır.[28][29] Amerikalı şirket Boeing, uçakların planlanan teslim süresini teknik aksaklıklardan dolayı geciktirdi. Teslimat için yapılan çalışmalar sırasında Savunma Sanayi Müsteşarlığı ile Boeing arasındaki gecikme konusunda kesilecek ceza hakkında da anlaşma sağlandı. Böylelikle faiziyle birlikte Boeing'e gecikmeler için 183 milyon dolarlık ceza kesildi. Buna ek olarak başlangıç destek süresi 2 yıldan 5'e, 3 yıllık bakım desteği ile 32 milyon dolarlık yedek parça da Türkiye'ye ücretsiz olarak verilmesine karar verildi.[30] Uçaklar Kuzey, Güney, Doğu ve Batı olarak isimlendirildi ve hepsi hava kuvvetleri bünyesindeki hizmetlerine başladı.

Havada yakıt ikmâl uçakları

değiştir
 
İncirlik 10'uncu Ana Jet Üs K.lığı'nda bulunan ve F-16'ların yakıt ikmalini sağlayan Boeing KC-135 Stratotanker (2011)

1994 yılında hava kuvvetleri, 2 adeti geçici kiralık olmak üzeri 7 adet Boeing KC-135 Stratotanker siparişi verdi. Devam eden süreçte tüm uçakların teslim edilmesi ile kiralanan 2 uçak ABD'ye geri teslim edildi. Hâlen İncirlik 10. Tanker Üs Komutanlığı'nda Asena filo adıyla hizmet vermektedirler.

Kargo uçakları

değiştir
 
Türk Hava Kuvvetleri, 59 adet CN235-100M uçağı ile dünyadaki en büyük filoya sahiptir

Türk Hava Kuvvetleri, envanterinde 59 adet[31] CASA CN 235, 17 adet Lockheed C-130 Hercules, 10 adet de Airbus A400M Atlas kargo uçağı bulunmaktadır.[3] CN 235 uçaklarının maksimum kalkış ağırlığı 16 ton; C-130'ların maksimum kalkış ağırlığı 70 ton; A400M'lerin maksimum kalkış ağırlığı ise 141 tondur.

Helikopterler

değiştir
 
Eurocopter AS-532UL Cougar tipi helikopterlerin üretimi Ankara'daki TUSAŞ tesislerinde gerçekleştirilmektedir
 
T-129 Atak saldırı Helikopteri

Türk Hava Kuvvetleri envanterinde 21 adet Eurocopter Cougar ve 57 adet Bell UH-1 Iroquois nakliye helikopterleri bulunmaktadır.[3]

Uydular

değiştir

Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Göktürk-2 isimli askerî istihbarat uydusunu kullanmaktadır. Göktürk-1 üretimi devam ederken Göktürk-2 hava kuvvetleri için Jiuquan Fırlatma Alanı 4 / SLS-2 de Uzan Yürüyüş 2D isimli Çin Halk Cumhuriyeti fırlatma aracı ile 2012'de fırlatılmıştır ve başarı ile yörüngeye oturmuştur. 2013 yılında fırlatma üssü eksikliği nedeni ile Türkiye, Roketsan'ı görevlendirerek alt yörüngeye uydu fırlatabilecek düzeye sahip fırlatma tesisi yapımını onaylamıştır. 2015 yılında Türkiye ve Ukrayna milyar dolarlar değerinde uzay araştırma anlaşmasına imza atmıştır.[32]

İnsansız Hava Araçları

değiştir

Türk Hava Kuvvetleri, İHA ve SİHA'ları dünyada en efektif kullanan kuvvetlerden biridir. Türkiye'nin İHA serüveni 1990'lı yıllarda ABD üretimi GNAT 750 İHA ile başlamış, 2000'li yıllarda ise İsrail'den alınan IAI Heron ile devam etmiştir. Bu hava araçları tamamıyla gözetleme amaçlı olup, ABD ve İsrail'in izin vermemesi sebebiyle silahlı olarak kullanılamamaktadır.[33]

2010'lu yıllara gelirken Türkiye'de milli İHA geliştirme çalışmaları başlamış; TUSAŞ firması MALE sınıfı Anka İHA'yı üretirken, Baykar Teknoloji firması da taktik sınıfı Bayraktar TB2 İHA'yı geliştirmiştir. İlerleyen yıllarda önce Bayraktar TB2, sonra Anka Türkiye yapımı milli mühimmatlar ile silahlandırılmış ve silahlı insansız hava aracı haline gelmişlerdir.[34]

Türk Hava Kuvvetleri Nisan 2022 itibarıyla en az +300 Bayraktar TB2, 108 TUSAŞ Anka, 20 Bayraktar Akıncı, 10 Heron 6 Çağatay VTOL olmak üzere 500’dan fazla İHA ve SİHA kullanmaktadır.[35]

Gösteri ekipleri

değiştir
 
Waddington Hava Gösterisinde SOLOTÜRK'e ait F-16C (2013)
 
Türk Yıldızları'na ait NF-5A uçakları, Macaristan'ın Kecskemét Hava Üssü'nde gösteride (2010)

Dünyadaki diğer tüm çağdaş hava kuvvetlerinde örnekleri bulunduğu gibi Türk Hava Kuvvetleri bünyesinde de gösteri takımları bulunmaktadır. 7 Kasım 1992'de kurulmuş olan Türk Yıldızları, süpersonik özellikte olan bu uçaklarla akrobasi gösterisi düzenleyen dünyada birkaç ekipten birisidir. Bu takımın envanterinde 10 NF-5A Freedom Fighter, 2 NF-5B Freedom Fighter bulunmaktadır. Envanterdeki uçakların, 2020'lerin ortalarında TUSAŞ Hürjet ile güncellenmesi tasarlanmaktadır. 14 Ocak 2010'da 3. Ana Jet Üs Komutanlığı'na bağlı SOLOTÜRK adlı hava akrobasi ekibi kurulmuştur. Envanterinde F-16C Blok-30TM jet savaş uçağı, ikisi pilot olmak üzere toplam 13 personeli bulunan ekip, ulaşım için CASA CN-235M-100 hafif nakliye uçağı kullanmaktadır.

Teşkilât

değiştir

Karargâh başkanlıkları

değiştir
  • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Personel Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı İstihbarat Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Harekât Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Lojistik Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Savunma Plan ve Proje Yönetim Başkanlığı
    • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Muhabere Elektronik ve Bilgi Sistemler Başkanlığı
  • Hava Kuvvetleri Komutanlığı Değerlendirme ve Denetleme Başkanlığı
Türk Hava Kuvvetleri Üsleri[36]

Muharip Hava Kuvveti Komutanlığı

değiştir

Muharip Hava Kuvveti Yardımcılığı ve Birleştirilmiş Hava Harekat Merkezi Komutanlığı

değiştir

Hava Savunma Komutanlığı

değiştir
  • Ahlatlıbel Hava Radar Mevzi Komutanlığı, Ankara
  • Körfez Hava Radar Mevzi Komutanlığı, Kocaeli
  • Karabelen Hava Radar Mevzi Komutanlığı, İzmir
  • Çanakkale Hava Radar Mevzi Komutanlığı
  • Erzurum Hava Radar Mevzi Komutanlığı
  • Datça Hava Radar Mevzi Komutanlığı, Muğla
  • Ayancık Hava Radar Mevzi Komutanlığı, Sinop
  • İskenderun Hava Radar Mevzi Komutanlığı, Hatay
  • Rize Hava Radar Kıta Komutanlığı

Hava Eğitim Komutanlığı

değiştir
  • 2. Ana Jet Üs Komutanlığı, Çiğli, İzmir
    • 121. Filo (Arı) - T-38A Talon (Tekamül Eğitim Filosu)
    • 122. Filo (Akrep) - KT-1T (Temel Egitim Filosu)
    • 123. Filo (Palaz) - SF-260D (Başlangıç Eğitim Filosu, Kaklıç'ta konuşludur.)
    • 124. Filo (Standardize) (Öğretmen Yetiştirme Standardize ve Alet Filosu)
    • 125. Filo (Panter) - CN-235M-100 & UH-1H Iroquois (Ulaştırma ve Helikopter Eğitim Filosu)
  • Hava Eğitim Komutanlığı İrtibat Filosu, İzmir
    • 203. Arama Kurtarma Filosu (Ege) - CN-235M-100
  • Hava Teknik Okullar Komutanlığı, Gaziemir, İzmir
  • Hava Sınıf Okulları Komutanlığı, Gaziemir, İzmir
  • Hava Er Eğitim Tugay Komutanlığı, Kütahya

Hava Lojistik Komutanlığı

değiştir
  • 11. Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı, Etimesgut, Ankara
    • 211. Filo Gezgin (CASA CN-235, CASA CN-235 (T) VIP, CASA CN-235 (T), CASA CN-235 (T) Yardım uçağı, Ambulans uçak)
    • 212. Filo Doğan (Ce560, Ce650, Cessna Citation|Cessna Citation II (CE-550), Gulfstream IV-SP, A319. A330)
  • 12. Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı, Erkilet, Kayseri
    • 221. Filo Esen (C-160 D, A-400M)
    • 222. Filo Alev (C-130 B/E)
  • Hava Malzeme Transit Komutanlığı, İstanbul

Galeri

değiştir

Rütbeler

değiştir
NATO Kodu OF-10 OF-9 OF-8 OF-7 OF-6 OF-5 OF-4 OF-3 OF-2 OF-1
Hava Kuvvetleri  
Mareşal 		 
Genelkurmay
Başkanı 		 
Orgeneral 		 
Korgeneral 		 
Tümgeneral 		 
Tuğgeneral 		 
Albay 		 
Yarbay 		 
Binbaşı 		 
Yüzbaşı 		 
Üsteğmen 		 
Teğmen 		 
Asteğmen
NATO Kodu OR-9 OR-8 OR-7 OR-6 OR-5 OR-4 OR-3 OR-2 OR 1
Hava Kuvvetleri  
Astsubay Kıdemli
Başçavuş 		 
Astsubay
Başçavuş 		 
Astsubay Kıdemli
Üstçavuş 		 
Astsubay
Üstçavuş 		 
Astsubay Kıdemli
Çavuş 		 
Astsubay
Çavuş 		 
Astsubay Astçavuş
 		 
Uzman
Çavuş 		 
Uzman
Onbaşı 		 

Sözleşmeli Çavuş 		 

Sözleşmeli Onbaşı
Dengi yok


Sözleşmeli Er


Er


Ayrıca bakınız

değiştir

Bağlı olduğu birim

Diğer birimler

Daha fazlası

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "6756 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Millî Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesi Hakkında Kanun". T.C. Resmî Gazete, 29898. 24 Kasım 2016. 26 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016. MADDE 36- 1325 sayılı Kanuna 1 inci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki 1/A maddesi eklenmiştir. “Kuvvet komutanlıklarının bağlılığı MADDE 1/A- Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıkları Millî Savunma Bakanına bağlıdır. 
  2. ^ "Günümüz Hava Kuvvetleri / Envanterdeki Uçaklar". 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2017. 
  3. ^ a b c d "World Air Forces directory 2024". flightglobal.com. 27 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2024. 
  4. ^ Economist Intelligence Unit: Turkey, p.22 (2005)
  5. ^ a b "Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Millî Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname" (PDF). resmigazete.gov.tr. 31 Temmuz 2016. 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Temmuz 2016. 
  6. ^ "First female combat pilot". guinnessworldrecords.com (İngilizce). Guinness World Records. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2022. 
  7. ^ Scott, Alev (4 Ekim 2018). Ottoman Odyssey: Travels through a Lost Empire: Shortlisted for the Stanford Dolman Travel Book of the Year Award (İngilizce). Quercus. ISBN 978-1-78429-370-3. 
  8. ^ Clavin, Tom; Keith, Phil (5 Kasım 2019). All Blood Runs Red: The Legendary Life of Eugene Bullard-Boxer, Pilot, Soldier, Spy (İngilizce). Harlequin. ISBN 978-1-4880-3603-3. 
  9. ^ "Nato'nun ve Türkiye'nin ilk kadın savaş jet pilotu: Leman Altınçekiç". Bilkent University Institutional Repository. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ a b "Development of Turkish Aviation" (İngilizce). 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2016. 
  11. ^ "Hvkk - TARİHÇE". www.hvkk.tsk.tr. 25 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  12. ^ "Turkish Aircraft in 'Turkey in the First World War' website". 11 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  13. ^ a b c Hv. K. K. Mebs. "1918-1923". 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  14. ^ Utkan Kocatürk, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi kronolojisi, 1918-1938, Türk Tarîh Kurumu Basımevi, 1983, p. 674.
  15. ^ a b c Hv. K. K. Mebs. "1923-1944". 20 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2017. 
  16. ^ "TRT World". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016. 
  17. ^ "BBC News - Syrian military says it downed Turkish fighter jet". BBC News. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2014. 
  18. ^ Tawfiq, Saif (16 Eylül 2013). "Turkish warplanes shoot down Syrian helicopter". Reuters. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013. 
  19. ^ "Hakkımızda". tusas.com. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. 2020. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2020. 
  20. ^ "F-16 ÖNCEL I - TUSAS". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  21. ^ "F-16 ÖNCEL II - TUSAS". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  22. ^ "ÖNCEL III MODERNİZASYON PROGRAMI". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2021. 
  23. ^ "F-16 ÖNCEL IV Projesi". 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "TAI Uçak Sistemleri Grubu". tai.com.tr. TAI. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2017. 
  25. ^ "Türkiye, 40 adet F-16 savaş uçağı alımı için ABD'ye başvurdu". euronews.com. 8 Ekim 2021. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
  26. ^ "Türkiye'den ilave F-16 alımı için ABD'ye başvuru". tolgaozbek.com. 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
  27. ^ "Boeing Türkiye - HİK Barış Kartalı". www.boeing.com.tr. 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  28. ^ "BARIŞ KARTALI (AEW&C) PROJESİ". HAVELSAN. 20 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  29. ^ "BARIŞ KARTALI (HİK) - TUSAŞ". www.tusas.com. 18 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  30. ^ Özer, Sarp (18 Şubat 2014). "Türkiye'den Boeing'e gecikme cezası". Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2022. 
  31. ^ "CN235 Aviyonik Modernizasyon Projesi ve 2'nci HBFM". İbrahim Sünnetçi. DEFENCE TURKEY. 11 Şubat 2022. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. 
  32. ^ "TAI GÖKTÜRK-2". 26 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2017. 
  33. ^ Tanış, Tolga (8 Ekim 2015). "ABD hâlâ bu silah sistemlerini Türkiye'ye vermiyor". hurriyet.com.tr. Hürriyet. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2017. 
  34. ^ "Milli İHA'mız ANKA Yerli Mühimmatlarla İlk Atışını Gerçekleştirdi". haberler.com. Haberler. 28 Nisan 2017. 24 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2017. 
  35. ^ "Türkiye'nin SİHA gücü ne kadar? Hangi modellerde kaç SİHA var ve hangi çatışmalarda kullanıldılar? İşte cevapları". Independent Türkçe. 10 Nisan 2021. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
  36. ^ "HvKK Teşkilat". 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Türk Hava Kuvvetleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Türk_Hava_Kuvvetleri&oldid=34491233" sayfasından alınmıştır