Türkçe rap
Türkçe sözlü rap müzik ya da Türkçe rap, 1990'lı yılların ortasında ana akım medyada görünürlük kazanmış bir müzik türüdür.[1] Amerika'dan Almanya'ya gelen rap ve hip hop kültürünü benimseyen göçmen Türklerden oluşan Cartel grubu Türkçe Rap'i ilk tanıtan oluşum kabul edilir.[2][3]
Türkçe rapin gelişimi
değiştirTürkçe rapin tarihçesi 3 nesil altında incelenebilir.[1]
Birinci dalga
değiştirTürkler arasında rap, ilk olarak Almanya'da yaşayan Türkler arasında yayılmaya başlamıştır. Almanya'daki ABD askerlerinin çocukları tarafından gurbetçi Türk ailelerin çocuklarına tanıtılan rap müzik Türk gençler tarafından kısa sürede benimsenmiştir. Almanya'daki Türkler, 90'lı yılların başından itibaren yöneldikleri rap müziğin Türkiye'ye taşınmasında öncü olmuşlardır. 1986 yılında kurulup 2000 yılında sona eren İslamic Force adlı Türk kökenli rap müzik grubu müziklerini İngilizce yapmıştır ve bu yüzden Türkçe rap içerisine dahil edilmemiştir. Türkiye'de bilinen ilk Türkçe rap denemelerinin 1980'li yıllarda DJ Hakan Gündüz tarafından yapıldığı belirtilmektedir.[4] Karakan'a göre ilk Türkçe rapi Barış Manço ve Cem Karaca yapmıştır[5] ve Barış Manço'nun kendi ifadelerine göre 1973'te çıkardığı Lambaya Püf De adlı şarkısı rap türündedir.[6] Bahsi geçen şarkı Cartel'in Evdeki Ses adlı şarkısında sample olarak kullanılmıştır.[7][8] Bununla birlikte Parla Şenol'un 1974 yılında çıkan Dam Üstünde Saksağan adlı parçasının ilk Türkçe rap olduğu da iddia edilmektedir.[9][10]
1990-1995 yılları arasında genellikle Almanca ve İngilizce icra edilse de 1991 yılında King Size Terror adlı oluşumda bulunan Alper Ağa'nın "Bir Yabancının Hayatı" parçasıyla Türkçe sözlü rap müzik dönemi kısmen başladı. Türkiye'de Bülent Ortaçgil ve MFÖ şarkılarında rap tarzına ilk yer verenler arasındadır.[11] Grup Vitamin'in bazı yabancı rap şarkılarına Türkçe söz yazarak seslendirdiği de bilinmektedir. Bu durum Türkçe rap'in ilk ilkel örnekleri sayılır.[12] Hümeyra'nın 1990 yılında çıkan Tutkulardan İntihar adlı şarkısının da rap içerdiği iddia edilir.[13] Türkçe rap, 1995 yılında Cartel ile Türkiye'de bilinirlik kazandı.[2][3]
1995 yılında Cartel'den sonra 1996 yılında Türkiye'de kurulan ilk rap oluşumu Bursa'dan Barikat grubu oldu. 2002 yılında Barikat grubuna Türkçe Rap Müzik Ödülleri verildi.[kaynak belirtilmeli]
1996 yılında Sirhot (Serhat Galatalı) Amerika'da kurduğu Narcotic grubuyla (G-Hun, I-Touch, Sirhot) Beyaz Karanlık albümü'nün "Her Yeni Gün" şarkısına klip çekmişlerdir. Ama albüm 2002 yılında çıkmıştır. Hatta klipte saldırıdan önceki İkiz Kulelerin görüntüleri o tarihler de çok konuşulmuştur.[kaynak belirtilmeli] 1997-98 yılları arasında Sagopa Kajmer (Yunus Özyavuz), Ceza (Bilgin Özçalkan) ve Dr. Fuchs (Tarık Gamert) gibi adlarla Kuvvetmira oluşumu, 1997 yılında İstanbul'dan genellikle graffiti ile uğraşan Turbo (Tunç Dindaş), 1997 yılında İzmir'den Yener Çevik ve Berlin'den Fuat Ergin, 1999 yılında Cash Flow ve NormLife grubunun kurucuları olan Erman-Ender, Ankara'dan Mode XL grubunu kuran Evren Besta-Emin Yasin Vural (VEYasin) gibi sanatçılar ortaya çıkmaya başlamıştır.
İkinci dalga
değiştirTürkçe rap'in Cartel'den sonra medya tarafından tanıtıldığı ve yayınlandığı ilk tarihler 2000-2005'li yıllardır.[kaynak belirtilmeli] Özellikle Dream TV, Türkçe rap'e çok büyük bir destek vermiştir. Öyle ki Sagopa Kajmer, Ceza ve Dr. Fuchs gibi isimlere 2003 yılbaşı programında yer vermiştir. Daha önceki yıllarda yeraltında olan birçok isim bu dönemde yavaş yavaş profesyonellik kazanmıştır. Sansar Salvo (Ekincan Arslan), Pit10 (Server Uraz) ve Canka bu isimlerden sadece üç tanesidir. 1998 yılında çıkış yapan Ayben ve Kolera'dan sonra başka kadın rap müzisyenleri de ortaya çıkmıştır. Örneğin 2002 yılında İzmir Karşıyaka'da Kübra Demirkol ve Pınar Demirkol tarafından Rapangels grubu kurulmuştur. 2001 Yılında Çağdaş Küçükaydın ve Volkan Kanyılmaz tarafından Cashflow grubu kurulmuştur. Cashflow, hayata küstüm şarkısıyla beraber Türkçe rap de yeni bir sayfa açmıştır ve 2005 Yılında Bir Anlık Hata albümünü İrem Records etiketiyle yayınlamıştır. Bu döneme damga vuran olaylardan biri Ceza ve Sagopa Kajmer arasındaki dissleşmedir.[14]
Sagopa Kajmer-Ceza dissleşmeleri (2005-2010)
değiştir14 Ağustos 2004 tarihinde Ceza'nın yayımladığı Rapstar albümünde bulunan Sinekler ve Beatler parçasında Ayben, Kolera'ya göndermelerde bulundu ve açıklanmayan özel nedenlerden dolayı Sagopa Kajmer ve Ceza arasında soğuk yeller esmeye başladı. Ceza'nın kız kardeşi Ayben'in Sagopa Kajmer'e laf atması ve Kolera'nın 23 Kasım 2005 tarihinde TV8'e verdiği bir röportajında Ceza'nın oynadığı lolipop reklamını eleştirmesi ve bunu para için yaptığını söylemesi üzerine Ceza, Sagopa Kajmer ve Kolera'ya Mürekkep Doldurdum adlı bir diss parçası yayınladı.[14] Ardından Sagopa Kajmer, Kuvvetmira ekibiyle birlikte 3 Aralık 2005'te Disstortion EP adlı 5 parçalık bir diss albümü hazırladı.[14] Bu albümde Ceza başta olmak üzere Ayben, Rokabeat ve Sahtiyan'a açıkça göndermeler bulunmaktadır. Buna karşılık Sahtiyan, Şubat 2006'da Kartlar Karışsın adlı diss şarkısını yayınladı. Nisan 2006'da ise Rokabeat ve Ceza'nın kız kardeşi Ayben, Kolera'ya ve Sagopa Kajmer'e Günlerin Ağlak adlı bir diss attı. Buna cevaben Sagopa Kajmer, Kolera ile birlikte 18 Mayıs 2006 tarihinde çıkardığı Pesimist EP 4 albümünde Trakonya, Cümle Mühendisi ve Dil Yaratmakta En Asil Silahları adlı diss şarkılarını yayınladılar. Daha sonra Sagopa Kajmer, 2007 yılında Ceza ve Ayben'e kendisine ve eşi Kolera'ya hakaret ettikleri, aynı yıl bir konserde Ceza, Salako Kajmer diyerek lakabıyla dalga geçtiği için dava açtı. Yine 2007 yılı içinde Fuat Ergin, Sagopa Kajmer'e kızarak Kırmızı Halı adlı bir diss attı. Buna karşılık Sagopa Kajmer, Fuat Ergin'e de dava açtı. Bu olaylardan sonra sanatçıların parçalarının içinde, katıldıkları showlarda ve konserlerde bir sürü göndermeler yapıldı.
2009'da Hiphoplife'ın toplu albüm projesi adı altında Sagopa Kajmer'e 37 parçalık Hiphoplife Mixtapes Vol.1 - Nafile adlı diss albümü yapıldı.
2009 yılında Beyaz Show programına katılan Sagopa Kajmer'in Rapstar yarışması ve kendisi hakkında ağır konuştuğu için kızan Ceza, Bandırma konserinde Sagopa Kajmer'e gönderme yapmıştır.[kaynak belirtilmeli] Bu çatışmalar 2010'ların başında son bulmuştur.
Turkish Hip Hop belgeseli
değiştirYönetmenliğini Cengiz Özkarabekir'in üstlendiği, 9 Kasım 2007 ve 18 Kasım 2007 tarihlerinde CNN Türk kanalında yayınlanmış iki bölümlük Türkçe rap ve Türkçe hip hop hakkındaki ilk geniş kapsamlı belgeseldir.[kaynak belirtilmeli]
- 1. bölüm: Türkçe Rap'in Doğuşu: Almanya (9 Kasım 2007)
- 2. bölüm: Yeraltı Operasyonu'ndan Yerüstüne: Türkiye (18 Kasım 2007)
Belgeselde konuşan kişiler:
- Almanya'dan Killa Hakan, Musa, Cartel'in üyeleri ve diğer rapçiler
- Türkiye'den Turbo, jöntürk, Ceza, Sagopa Kajmer, Fuat Ergin, Dr. Fuchs, Sahtiyan, Emre Baransel, Sultana, Ayben, Kolera ve Kadıköy Acil
Üçüncü dalga
değiştirBirer nesil hareketi olarak gelişen Türkçe rap hareketlerinden üçüncüsü, Ezhel, Ben Fero gibi isimlerin etkisiyle kendini gösterdi.[1][15] Bu neslin şarkılarında dünyaya açıklık,[15] sosyal gerçeklik[1] ve siyasi tepki kendini gösterdi.[16] Norm Ender'in Ezhel ve Ben Fero'yu eleştirdiği Mekanın Sahibi parçası bu dönemin ilk ses getiren dissleşmesi oldu.[14]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d Avcı, Berkant (22 Ocak 2019). "Üçüncü dalga Türkçe rap: Bir neslin müziği". MediaCat. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ a b "Türkiye'de Rap Müzik – Radyo Bilkent". Radyo Bilkent. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ a b Ergin, Müjde Yazıcı (10 Ağustos 2019). "Cartel'in kurucularından Erci E: Türkçe rapin işin başında olduğunu düşünüyorum". Diken. 29 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ Rap Macun: 1986’dan 1995’e kasetlerden bir Türkçe rap seçkisi
- ^ Hürriyet, 12 Eylül 1997, Al sana Türkçe Rap
- ^ Barış Manço & Çetin Çeki Söyleşi (1992)
- ^ SND Mag (2002), sayı: 1, sayfa: 2
- ^ Hiphopskool 2. Sayı (Mart 2015), sayfa: 29
- ^ Bu rap'çilere kulak verin, ne hikâyeler anlatıyorlar, Hürriyet Magazin (2021)
- ^ Murat Meriç, Raptiye Rap Rap, Gazete Duvar
- ^ Hip Hop around the World: An Encyclopedia [2 volumes] editör: Melissa Ursula Dawn Goldsmith, Anthony J. Fonseca, 2018, s. 716
- ^ Banale Kämpfe?: Perspektiven auf Populärkultur und Geschlecht editör: Paula-Irene Villa, Julia Jäckel, Zara Pfeiffer, Nadine Sanitter, Ralf Steckert, 2012, s. 91
- ^ Vikipedi Tutkulardan İntihar maddesi
- ^ a b c d "Türkçe Rap'te unutulmayacak diss savaşları". birgun.net. 29 Temmuz 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
- ^ a b Şehirlioğlu, Ceren. "Türkçe rap nereye 'akıyor'?". hurriyet.com.tr. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.
- ^ Kızılkaya, Emre (7 Eylül 2019). "Türkçe rap iktidara 'Susamam' diyor ama YouTube usulca sansürlüyor". Journo. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2020.