Stomatitis

Stomatitis, ağzın ve dudakların inflamasyonudur. Aft olsun ya da olmasın, ağız veya dudak mukozalarını etkileyen herhangi bir inflamatuar durumu ifade eden genel bir terimdir. Kişinin yemesini, konuşmasını ve uyumasını zorlaştırır. Dil, diş etleri ve dudak da dâhil ağzın herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir.

Stomatitis
Uzmanlık	Dermatoloji

Etiyoloji

Etiyolojik olarak ikiye ayrılırlar:

1-Primer stomatitisler: En sık somatatitis nedenleri primer olanlardır. Bunlar travmatik, termik, kimyasal ve mikrobiyel olarak sayılabilirler. (Örneğin; oral nekrobasilloz, travmatik glossitis, termik gingivitis, vb.)

2-Sekonder stomatitis: Bazı infeksiyöz hastalıkların seyri sırasında bunlara ikincil olarak ortaya çıkarlar. (Örneğin; şap, sığır vebası, Peste des petits ruminants, mavi dil vb.)

Genel olarak etiyolojide rol oynayan faktörler ise şöyle sıralanabilir:

• Diş taşları
• Gıdaya karşı aşırı hassasiyet
• İlaç etkileşmeleri
• Yetersiz bağışıklık (uzun süreli bağışıklığı düşüren ilaç tedavileri)
• Bakteriyel hastalıklar (gram pozitif veya negatif baktariler)
• Viral hastalıklar
• Mantar hastalıkları
• Metabolizma hastalıkları (Üremi, Diabetes mellitus)
• Tümörler
• Beslenme bozuklukları
• Yakıcı veya tahriş edici kimyasallar
• Yabancı cisimler (bitki parçaları, kemik parçaları, kabuklar)
• Böcek sokmaları (Arı, Örümcek, Akrep)

Patofizyoloji ve Sınıflandırma

Dil yangısı (glossitis)

Ağız mukozasındaki her türlü yangısal tepkiye stomatitis nitelemesi yapılır. Stomatit kavramı, ağız mukozasının tüm alanlarını ya da bunların bir bölümünü etkileyen yangıları (enflamasyon; iltihap) kapsar. Diş hekimliği uzmanları dişeti, dil, dudak gibi anatomik alanların tek başına etkilendiği yangıları gingivitis, glossitis, cheilitis gibi özel tipler olarak ayrı gruplar içinde aktarırlar. Deri ve mukozaları ilgilendiren yangıların bir bölümü sendroma özgü bulgulardan biri olabilir.

Stomatitlerin klinik açıdan sınıflandırılmalarında eritemli stomatitler, vezikülobüllöz stomatitler, erozyonlu/ülserli stomatitler, nekrotizan stomatitler, vb tanımlamalar yapılmaktadır. Bu tür sınıflandırmalarda önemli karmaşalar yaşanmaktadır. Bazı yazarların, biraz da zorlayarak yaptıkları farklı sınıflandırmalar dişhekimliği eğitimini ve dişhekimleri arasındaki iletişimini olumsuz yönde etkilemektedirler. Örneğin, stomatitlerin büyük bölümünün başlangıcında eritem vardır, bunların bir bölümü bu aşamada iyileşirken diğerleri daha güçlü yangı türlerine değişebilmektedir; eritemli bir zeminde veziküllerin ya da büllerin belirdiği yangılarda, kısa bir süre sonra veziküller açılmakta ve erozyonlara/ülserlere dönüşmektedir.

Klinik Patoloji çalışmalarının 4 temel çabası değerlendirilirse; (a) etyoloji, (b) patogenez, (c) morfolojik değişiklikler, (d) klinik bulgular, sıralamasıyla karşılaşılır. Rudolph Virchow ile Louis Pasteur arasındaki bilimsel sürtüşmenin kökeninde yatan “mikroplar”ın varlığı kanıtlanana dek hastalıkların sınıflandırılmasına fazlaca özen gösterilmemekte, daha çok patofizyolojisine ya da klinik görünümlerine önem verilmekteydi. Günümüze dek gelen ve sürmekte olan araştırmalar “etyoloji” kavramının gelişmesine yol açmış, memelilerin hastalıklarında mikropların yanı sıra genetik faktörlerin, fiziksel etkenlerin, kimyasal maddelerin etkin olduğunu belirlemiştir. Tüm bu gelişmelere karşın, bir grup hastalığın nedeni hala bilinmemektedir (idiopatik hastalıklar).

Klinik-Patoloji ilkelerine önem vererek “etyoloji” faktörünü yeğ tutan bir sınıflandırmayı izlediğinde, stomatitlere neden olan çok sayıda etmenle karşılaşılır:

1. Fiziksel nedenlere bağlı stomatitler
2. Kimyasal madde stomatiti
3. İlaç stomatiti
4. Canlı etkenlere bağlı stomatitler
5. Otoimmun stomatitler
6. İmmun yetmezlik stomatitleri
7. Nedeni bilinmeyen stomatitler (idiopatik stomatitler)

Stomatitis'e neden olan etmenler vücutta tipik olarak yangısal yanıta neden olurlar. En tipik özellik yangıya ilişkin liquordiapedesis'tir. Bu da salya artışı olarak klinik görünüme yansır. Etiyolojik faktörlere göre ağız mukozası hücrelerinde nekroz, dejenerasyon, ülserasyon ve pseudomembranlaşma görülür.

Anatomopatolojik bakımından stomatitis'ler;

• Yüzlek (stomatitis superficialis)
• Derin (stomatitis profunda) olarak sınıflandırılır.

Klinik görünümlerine göre stomatitis'ler;

• Ülseratif stomatitis
• Veziküler stomatitis
• Eroziv stomatitis
• Nekrotik stomatitis
• Proliferatif stomatitis

Etkenlerine göre;

• Travmatik
• Termik
• Şimik
• Bakteriyel
• Viral
• Mikotik

Sağaltım Prosedürleri

Genel olarak stomatitis'e neden olan etkenin bulunup ortadan kaldırılması esastır.Örneğin bakteriyel kaynaklı stomatitislerde salyaya kolay geçen antibiyotiklerin(Penisilin grubu, makrolid grubu, kinolon grubu) kullanımı önemlidir.
Stomatitis'e bağlı iştah kaybı ve gıda alımında aksama önemli derecede ise parenteral besleme (serum uygulaması) uygulanır.
Şekillenen yangısal reaksiyonu azaltmak için NSAID (Non steroidal antiinflammatory drugs) ilaçlar uygulanır.Bunlar yangısal reaksiyonu hafifletmenin yanında ağrı kesici özelliğe de sahiptir.
Viral bir infeksiyon söz konusu ise spesifik ilaç kullanımı olmadığından hastanın genel durumu düzeltilmeye ve sekonder bakteriyel infeksiyonların engellenmesi yoluna gidilir.Bu amaçla immunstimulan ilaçlar ve geniş spektrumlu antibiyotikler ile vitamin-mineral takviyesi uygulanır.
Bir önemli husus da ağız boşluğunun antisepsisidir.Uygun antiseptiklerle ağız boşluğu yıkanır.