Sergey Ayzenştayn

Sergey Ayzenştayn
Sergey Ayzenştayn
Doğum	Sergei Mikhailovich Eizenshtein; 22 Ocak 1898; Riga, Livonya Guberniyası, Rus İmparatorluğu
Ölüm	11 Şubat 1948 (50 yaşında); Moskova, SSCB
Etkin yıllar	1923–1946
Evlilik	Pera Atasheva (1934–1948)
Ödüller	SSCB Devlet Ödülü (1941, 1946)
İmza

Sergey Mihayloviç Ayzenştayn (Rusça: Сергей Михайлович Эйзенштейн; d. 23 Ocak 1898, Riga - ö. 11 Şubat 1948, Moskova), Sovyet sinema yönetmeni ve kuramcısı.

Başlangıç ve ilerleme

Rusya'da 1910'lu yıllarda hareketlere çok genç yaşta katılan Eisenstein, 1920'lerin başında avangard tiyatro ve sanat dünyasıyla temas kurdu ve Moskova'daki Proletkult Tiyatrosu'na girdi. Kısa sürede büyük gelişme göstermesiyle birlikte sanat yönetmenliği, yönetmenlik yapmaya başladı. Mekân ve kurgu konusunda kendisini kısıtlamamak için tiyatroyu bırakıp sinemaya yöneldi.

İlk filmi Grev'de (1925) yeni bir temsil alanı, anlatı dünyası, kahraman tipi yarattı. Mekân gerçek bir metalurji fabrikasıdır. Kahraman kitleler, insan topluluklarıdır ve bireyler daha arka planda kalır. Anlatı biçimi ve çekim montajı hemen göze çarpar. Zaten Eisenstein'a göre iyi kurgulanmış bir montaj sadece sahneleri birbirine bağlamakla kalmaz, aynı zamanda izleyicinin hislerini istenilen yöne çekebilmek ve seyirci kitlesini heyecanlandırmak için de iyi bir yoldur.

İkinci filmi Potemkin Zırhlısı (sessiz film 1925), tüm zamanların en etkileyici filmlerinden biri olarak sinema tarihine altın harflerle kazındı. Film 1917 Ekim Devrimini anlatması için devlet tarafından sipariş edilmiş olmasına rağmen, Eisenstein filmi yepyeni montaj teknikleri, estetik anlatımı ve etki yöntemleriyle basit bir propaganda filmi olmanın çok ötesinde bir klasik haline getirdi.

Avrupa ve Hollywood

1929'da Sovyet makamlarından izin alarak Avrupa'ya geçti. Avrupa'da bir süre dolaştıktan sonra 1930'da Amerikan Paramount film şirketinin teklifini kabul etti ve Hollywood'a geçti. Thedor Dreiser'in romanı olan "An American Tragedy" (İnsanlık Suçu) eserini sinemaya uyarlamak için çalışmalar yaptı. Ancak stüdyonun çalışma koşulları uymayınca kontratı iptal etti. 1932'de Upton Sinclair yardımıyla daha sonra "Que Viva Mexico" (Yaşasın Meksika) dört bölümlük filmi çekmek üzere Meksika'ya geçti ancak hiçbir zaman bu filmi tamamlayamadı. Filmin yapımcısıyla tartıştıktan sonra 1933'te Sovyetler Birliğine geri döndü.

Sovyetler Birliği'ne dönüş

Meksika'da yaşadığı skandalın ardından partiden ayrıldığı söylentilerinin dolaşmasının yanı sıra şekilci olduğu söylenerek eleştirilerin hedefi olmuştu. Eisenstein bütün suçlamaları kabul etti ve Sovyetler'e döndükten sonraki ilk filmi olan "Aleksandr Nevskiy (film)"i Mosfilm Stüdyolarında 1938'de çekti. Sovyetlerde büyük bir ilgi ile izlenen film diğer ülkelerde düş kırıklığına uğramıştı. "Korkunç İvan (film)"(İvan Grozni)'ın birinci bölümünü 1944, ikinci bölümünü 1946'da çevirdi. Korkunç İvan'ı eleştirel bir dille anlatan ikinci bölümü Stalin tarafından yasaklandı ve Stalin ölene değin yayınlanmadı. Filmin üçüncü bölümü çekilemedi. Son filmlerinde yurtseverlik ve kahramanlık temalarını işledi. 50. yaş gününden birkaç gün sonra hayatını kaybetti.

Filmografisi

Yönettiği filmler

Seeds of Freedom (1943)
Time In the Sun (1940)
Fergana Canal, The (1939)
Aleksandr Nevsky (1938)
Bezhin lug (1937)
Death Day (1934)
Eisenstein in Mexico (1933)
Thunder Over Mexico (1933)
Che viva Mexico! (1932)
Romance sentimentale (1930)
Staroye i novoye (1929)
Ekim (1927)
Potemkin Zırhlısı (1925)
Stachka/Grev (1924)
Dnevnik Glumova (1923)

Senaryosunu yazdığı filmler

Sergej Eisenstein. Mexikanskaja fantasija (1998) (screenplay Que via mexico)
Sergei Eisenstein. Avtobiografiya (1996) (autobiography)
Que Viva Mexico! - Da zdravstvuyet Meksika! (1979)
Ivan Grozny II (1958)
Ivan Grozny I (1945)
Seeds of Freedom (1943)
Time In the Sun (1940)
Aleksandr Nevsky (1938)
Bezhin lug (1937)
Thunder Over Mexico (1933)
Staroye i novoye (1929)
Ekim (1927)
Potemkin Zırhlısı (1925)
Stachka/Grev (1924)

Kaynakça

Oylum, Rıza (Şubat 2016). Rus Sineması. Seyyah kitap. s. 96. ISBN 978-605-9675-02-4.
Yeres, Artun (derleyen) (2004). "Göstermenin Sorumluluğu". İstanbul: Donkişot Yayınları. s. 41. ISBN 975-6511-25-7