Sırbistan

Sırbistan
Република Србија (Sırpça)
*Republika Srbija*
Sırbistan Cumhuriyeti
Sırbistan Република Србија (Sırpça) ; Republika Srbija; Sırbistan Cumhuriyeti
	Bayrak Arma
	Millî marş; Боже Правде / Bože Pravde; Adalet tanrısı;
Başkent; ve en büyük şehir	Belgrad; 44°48′K 20°28′D / 44.800°K 20.467°D
Resmî dil(ler)	Sırpça1
Tanınan bölgesel dil(ler)	Boşnakça; Rumence; Rusince; Macarca; Slovakça; Hırvatça; Rusça
Etnik gruplar	%83.3 Sırp ; %3,5 Macar ; %2.1 Çingene ; %2 Boşnak ; %9 Diğerleri [1]
Demonim	Sırp
Hükûmet	Üniter parlamenter cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı
• Cumhurbaşkanı	Aleksandar Vučić
• Başbakan	Miloš Vučević
Yasama organı	Ulusal Meclis
Tarihçe
• Sırbistan Prensliği
• Sırbistan Prensliği	780
• Sırbistan Krallığı	1217
• Sırp İmparatorluğu	1346
• Osmanlı'nın Sırbistan'ı fethi	1459
• Birinci Sırp Ayaklanması	1804
• Bağımsızlık	1878
• Sırbistan Krallığı	1882
• Yugoslavya	1918
• Sırbistan-Karadağ	1992
• Sırbistan Cumhuriyeti	2006
Yüzölçümü
• Toplam	77.474 km2(Kosova hariç.) (112.)
• Su (%)	0,13
Nüfus
• 2022 sayımı	6.690.887 (Kosova hariç)
• Yoğunluk	86/km2 (130.)
GSYİH (SAGP)	2021 tahminî
• Toplam	141,927 milyar $ (79.)
• Kişi başına	20.545 $ (Kosova hariç.) (66..)
GSYİH (nominal)	2021 tahminî
• Toplam	60,435 milyar $ (80.)
• Kişi başına	8.748 $ (Kosova hariç.) (74.)
Gini (2019)	33.3; orta
İGE (2019)	0.806; çok yüksek · 64.
Para birimi	Sırp dinarı (RSD)
Zaman dilimi	UTC+1 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+2 (OAYS)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	381
İnternet alan adı	.rs
	Resmî site; https://www.predsednik.rs/en
	Sırbistan Cumhuriyeti’nde Kiril harfli Sırpça resmiyettedir. Bunun yanında, Voyvodina’da Rumence, Rusince, Macarca, Slovakça, Hırvatça dilleri resmiyettedir.;

Sırbistan, resmî adıyla Sırbistan Cumhuriyeti (Република Србија^ⓘ, Republika Srbija), Güneydoğu Avrupa'da Panonya Ovası ile Balkanların kesişiminde bulunan bir ülkedir. Kuzeyde Macaristan, batıda Hırvatistan ve Bosna-Hersek, güneybatıda Karadağ, güneyde Kuzey Makedonya, doğuda Romanya ve Bulgaristan ile çevrilidir. Ülkenin Arnavutluk ile sınırının tümü tartışmalı Kosova bölgesinde kalır.^[a] Sırbistan 6,6 milyon nüfusa sahiptir. Başkenti ve en büyük şehri Belgrad'dır.

Eski Taş Çağı'ndan beri insan yerleşimlerinin bulunduğu Sırbistan toprakları 6. yüzyılda Slav göçlerine uğradı, Erken Orta Çağ'da bölgede çeşitli zamanlarda Bizans, Frank ve Macar krallıklarına haraçgüzarlık yapan birçok bölgesel devlet kuruldu. Sırbistan Krallığı 1217'de Kutsal Makam ve İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi tarafından tanındı ve Sırp İmparatorluğu adıyla 1346'da en geniş sınırlarına ulaştı. 16. yüzyılın ortalarında Osmanlılar günümüz Sırp topraklarının tümünü ele geçirdi. Osmanlı hakimiyeti zaman zaman Habsburg Monarşisi tarafından kesintiye uğradı. Habsburglar Voyvodina'dan başlayarak 17. yüzyıl sonlarından itibaren Merkez Sırbistan'a doğru genişledi. 19. yüzyıl başlarındaki Sırp İsyanları ile bölgenin ilk meşruti ulus devleti kuruldu. I. Dünya Savaşı'ndaki kayıplar ve eski Habsburg kraliyet toprağı Voyvodina'nın Sırbistan Krallığı'yla birleşmesinin ardından ülke diğer Güney Slav uluslarıyla Yugoslavya'yı kurdu. Yugoslavya değişik yönetim şekilleriyle varlığını 1990'lardaki Yugoslav Savaşları'na dek sürdürdü. Yugoslavya'nın dağılması sürecinde Sırbistan Karadağ ile bir birlik kurdu.^[2] Ancak birlik 2006'da barışçıl bir şekilde dağıldı, böylece 1918'den beri ilk kez Sırbistan egemen bir devlet oldu.^[3] 2008'de Kosova Meclisi tek taraflı bağımsızlık ilan etti. Kosova'nın bağımsızlığı uluslararası toplumdan farklı tepkiler aldı. Sırbistan halen Kosova'yı kendi toprağı kabul etmektedir.

Sırbistan üst-orta gelirli bir ekonomiye sahiptir. İnsani Gelişme Endeksi'nde 64. sıradadır. Üniter bir cumhuriyettir ve parlamenter sistemle yönetilir. Sırbistan BM, Avrupa Konseyi, AGİT, BİO, KEİ ve Orta Avrupa Serbest Ticaret Antlaşması üyesidir. 2014'ten beri AB üyeliği için müzakereler yürüten ülke 2025'e kadar Avrupa Birliği'ne katılmayı hedeflemektedir.^[4] Sırbistan resmi olarak askeri tarafsızlık politikası yürütmektedir.

Tarihi

Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını almıştır ve 420 yıl Osmanlı toprağı olarak kalmıştır. Balkanlar'da yer alan eski Yugoslavya'nın bir arada kalan iki parçası olan Sırbistan ve Karadağ'ın oluşturduğu Sırbistan-Karadağ Devlet Birliği, 21 Mayıs 2006 günü Karadağ'da düzenlenen referandum sonucu "De Facto" şekilde ortadan kalktı. Birliğin "De Jure" yani hukuki anlamda son bulmasıysa 3 Haziran 2006 tarihinde her iki ülke parlamentosunun birliğin sona ermesini onaylaması ile gerçekleşti.

Bu eski birlik içindeki iki ulusal oluşumu teşkil eden Sırbistan (başkenti Belgrad) ve Karadağ (başkenti Podgorica) artık kendi politikalarını belirleme serbestliğine sahiptirler.

Sırbistan, denizle bağlantısı bittiği için donanmasını satılığa çıkarmıştır. Ülkenin iki özerk bölgesi vardır. (Bunlardan Kosova ve Metohiya özerk Cumhuriyeti sınırlı tanınan bir bağımsız devlettir.) Birincisi başkenti Novi Sad olan Voyvodina'dır. Voyvodina'da yoğun bir Macar azınlığı bulunmaktadır. İkincisi başkenti Priştine olan Kosova ve Metohiyadır. Sırbistan nüfusunun %82'si Sırp, geri kalan %18'lik kısmı ise Macar, Boşnak, Roman ve diğer azınlıklar oluşturur.

Coğrafya

Kosova dahil Sırbistan'ın topografik haritası

Orta^[5]^[6] ve Güneydoğu Avrupa'nın kesiştiği noktada bulunan karayla çevrili bir ülke olan Sırbistan, Balkan yarımadası ve Pannonian Ovası'nda yer alır.

İdari yapılanma

Sırbistan’ın idari sistemi istatistiksel bölgeler, ilçeler ve belediyelerden oluşur.

Kosova ve Metohiya’daki Birimler

Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi, 1998 yılında başlayan çatışmalar sonucunda 1999 yılından itibaren fiilen Sırbistan idari yapısından kopmuştur. 2008 yılında tek taraflı bağımsızlığını da ilan ederek, uluslararası tanınma süreci devam eden ayrı bir devlet statüsü kazanmıştır. Dolayısıyla Kosova ve Metohiya’daki idari birimler fiilen yoktur.

İstatistiksel Bölgeler

Sırbistan’ın en üst idari düzeyini istatistiksel bölgeler (Sırpça: Статистички регион) oluşturur. 2009 yılında Sırbistan Millî Meclisi ülkeyi 7 istatistiksel bölgeye ayıran “Eşit Bölgesel Kalkınma Kanunu” çıkarmıştır.^[7] 7 Nisan 2010 tarihinde Kanun tadil edilmiş, bölge sayısı 5 olarak düzenlenmiştir.^[8]

İlçeler

Sırbistan’ın idari sisteminde istatistiksel bölgelerin içinde ilçeler (Sırpça: Управни округ veya Округ) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 29 ilçe vardır. Bunlardan 7’si Voyvodina’da, 8’i Şumadiya ve Batı Sırbistan’da, 9’u Güney ve Doğu Sırbistan’da, 5’i fiilen Sırbistan’da yer almayan Kosova ve Metohiya Özerk Bölgesi’nde yer alır.

Belediyeler

Sırbistan’ın idari sisteminde ilçelerin içinde belediyeler (Sırpça: Општина) yer alır. Ülkenin idari dağılımında 150 adet belediye vardır. Bu idari birimler, Sırbistan’daki yerel yönetim merkezlerini oluştururlar. Ülkede belediye alanlarından 33 tanesi şehir belediyesi yapısındadır.^[9]

Sırbistan idari yapısında ayrıca 24 adet idari statüye sahip şehir vardır. Şehir yapılarından bazıları şehir belediyesi birimini oluştururken, bazı şehirler bu statüye sahip değildir. Belgrad, Novi Sad, Niş, Kragujevac, Požarevac ve Vranye olarak 6 şehir ülkedeki şehir belediyelerindendirler. Bu şehirlerin yapısında ayrıca birden fazla belediye birimi bulunur.

Ekonomi

2008-2012 Küresel Ekonomik Kriz Sırbistan ekonomisini etkilemiş, 2000'li yıllarda yüksek büyüme oranları yakalayan Sırbistan ekonomisi 2009-2012 yılları arasında küçülmüştür. İşsizlik, ülke ekonomisinin en önemli sorunu olmaya devam etmektedir. Avrupa Komisyonu'nun '2015 İlerleme Raporu'na göre, Sırbistan etkin bir piyasa ekonomisine ve Avrupa Birliği içinde rekabet gücüne sahip olmayı öngören Kophenang Ekonomik Kriterleri'ni kısmen karşılamaktadır. IMF ile Sırbistan arasında anlaşmaya varılan üç senelik program ile 1 milyar euro'luk 'stand-by' düzenlemesi 2015 Şubat ayı sonunda yürürlüğe girmiştir.^[10]

Demografi

Ülkede büyük nüfus oranıyla yaşayan Sırpların dışında, başka etnik gruplar da vardır. Kuzey kesimde Macarlar, Rumenler, Slovaklar, Hırvatlar, Rusinler; orta ve güneyde Boşnaklar, Arnavutlar, Türkler yaşar. Bu gruplardan bazıları az nüfusa sahiptirler.

Sırbistan'ın resmî dili Sırpçadır. Ancak azınlık dilleri olarak, Macarca, Makedonca, Boşnakça, Hırvatça ve dilleri başta olmak üzere diğer azınlık dilleri konuşulur. Sırpların büyük çoğunluğu Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Ama aralarında Katolik ve az da olsa Protestan olanları vardır. Sancak bölgesinde yaşayanların çoğunluğu Boşnak kökenlidir.

Kültür

Mutfak

Sırbistan mutfağı, Balkan mutfaklarından biridir ve heterojen bir mutfaktır. Yemek kültürü olarak Türk mutfağı ile büyük ortaklıkları vardır. Uzun tarihî süreçteki beraber yaşama sonucunda Sırbistan mutfağında, bugün Türk yiyeceği sayılan birçok ürünü görmek mümkündür. Sarma (sarma), kebap (ćebap, ćevap), güveç (đuveć), baklava (baklava), börek (burek) bu mutfak ögelerinden birkaçıdır.

Ayrıca bakınız

Galeri

Sırbistan Ulusal Meclisi Binası
Belgrad Üniversitesi Binası
Novi Sad şehri
Niş şehri
Bor şehri
EXIT Festival
Somun içinde kebaplar
Güveç

Notlar

A. ^ Kosova ve Metohiya bölgesi, de facto olarak Sırbistan’a bağlı değil, Kosova olarak ayrı bir devlettir. Sırbistan’a göre hukuken ülkenin bir parçasıdır.

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d "Serbia". International Monetary Fund. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.
^ "Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)". 3 Ekim 2010. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.
^ "FR Yugoslavia Investment Profile 2001" (PDF). EBRD Country Promotion Programme. s. 3. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
^ "A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans" (PDF). European Commission. 9 Şubat 2018. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2018.
^ "Serbia: On the Way to EU Accession". World Bank Group. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014.
^ "Serbia: Introduction". Michigan State University. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014.
^ “Uvedeno sedam statističkih regiona” haberi 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. B92 (Sırpça)
^ “Смањење броја статистичких региона кроз измене Закона о регионалном развоју” 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti resmî internet sitesi (Sırpça)
^ 2011 Sırbistan Genel Nüfus Sayımı İlk Sonuçları 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Sırpça) (İngilizce)
^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2016.
^ Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pod2.stat.gov.rs; 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Sırbistan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

(İngilizce) People's Office of the President of the Republic
(İngilizce) National Bank of Serbia
(İngilizce) National Assembly of the Republic of Serbia
(İngilizce) President of the Republic of Serbia
(İngilizce) Government of the Republic of Serbia
Nacionalna turistička organizacija Srbije26 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Soko Banja Portal9 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Soko Banja Smestaj3 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja Portal8 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Vrnjačka Banja Smestaj31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Direktorijum4 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Banja Vrujci Smestaj24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[imf2-1] "Serbia". International Monetary Fund. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2010.

[SCGSuccession-2] "Yugoslav Agreement on Succession Issues (2001)". 3 Ekim 2010. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012.

[EBRD_Country_Promotion_Programme-3] "FR Yugoslavia Investment Profile 2001" (PDF). EBRD Country Promotion Programme. s. 3. 28 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.

[European_Commission_2018-4] "A credible enlargement perspective for and enhanced EU engagement with the Western Balkans" (PDF). European Commission. 9 Şubat 2018. 8 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2018.

[Serbia:_On_the_Way_to_EU_Accession-5] "Serbia: On the Way to EU Accession". World Bank Group. 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014.

[6] "Serbia: Introduction". Michigan State University. 10 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2014.

[7] “Uvedeno sedam statističkih regiona” haberi 4 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. B92 (Sırpça)

[8] “Смањење броја статистичких региона кроз измене Закона о регионалном развоју” 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti resmî internet sitesi (Sırpça)

[SR2011sayimi-9] 2011 Sırbistan Genel Nüfus Sayımı İlk Sonuçları 25 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Sırpça) (İngilizce)

[10] "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2016.

[2011-cesus-results-population-11] Comparative overview of the number of population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pod2.stat.gov.rs; 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]