Salamon Adato
Salamon Adato (d. 1894, Edirne - ö. 3 Nisan 1954, Adana), 1946 ve 1950 seçimlerinde yüksek oy oranları ile seçilerek, TBMM 8. Dönem ve 9. Dönem'de Demokrat Parti İstanbul milletvekilliği yapmış, böylece Cumhuriyet'in çokpartili seçim ortamında seçilerek Meclise giren ve ayrıca bir muhalefet partisinden seçilen ilk gayrimüslim milletvekili olmuş Musevi asıllı Türk siyasetçidir.
| Salamon Adato | |
|---|---|
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 8. ve 9. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 5 Ağustos 1946 – 12 Mart 1954 | |
| Seçim bölgesi | 1946 – İstanbul 1950 – İstanbul |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1894 Edirne, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 3 Nisan 1954 Adana |
| Defin yeri | İtalyan Musevi Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyeti | Türkiye Yahudisi |
| Partisi | Demokrat Parti |
| Bitirdiği okul | İstanbul Hukuk Mektebi |
Hayatı
değiştirÖğrenimine doğduğu kent Edirne'de Alyans Okulu’nda başladı. 1908 yılında kaydolduğu Mekteb-i Sultani’den 1912 yılında mezun olarak İstanbul Hukuk Mektebi'ne kaydoldu. I. Dünya Savaşı yıllarında öğrenimine ara vererek yedek subay olarak değişik görevler aldı. Mütarekenin imzalanmasıyla Hukuk Mektebi'ne döndü ve 1919 yılında mezun oldu. Paris Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne kaydolarak doktorasını aldı ve 1925’te İstanbul Barosu'na kabul edildi.[1]
II. Dünya Savaşı yıllarında Sarayburnu açıklarında demirleyen ve Yahudi Soykırımı'dan kaçmış Romanya göçmenlerinin bulunduğu Struma gemisindekiler için, cemaat ileri gelenlerinden aile dostu Simon Brod ile birlikte girişimlerde bulunanlar arasında yer almıştır.
Milletvekili seçilmesinden bir ay sonra, Hüseyin Cahit Yalçın, Tanin Gazetesi'ndeki başyazılarında Adato'yu doğrudan hedef alıp Sovyet ajanı olmakla suçlamış, ısrarla istifa etmesini talep edip Türkiye'ye olan sadakatini sorgulamıştır. CHP'yi ayırımcılıkla itham ettiği; "Meşhur Varlık Vergisi ile ocaklarımızı yıktı, bizi vatan hizmetine çağırdığı zaman temiz duygularımızı ihlal etti. Çünkü bize silah yerine kazma kürek verdi, askeri talim yerine toprak kazdırdı" şeklindeki konuşması basında suçlamalara neden olmuş ve doğum yeri olan Edirne'de yayınlanan Edirne Postası Gazetesi'nde hakkında şu ifade kullanılmıştır: "Salamon Adato TBMM'nin bir üyesi gibi değil, bir siyonist misyoneri gibi konuşmaktadır."
Meclis'te yaptığı en önemli girişimlerden biri, 1938 yılında kabul edilen ve cemaat vakıfları mütevelli heyetlerinin Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından atanmasını öngören kanunu değiştirterek, seçimlerin cemaat üyeleri tarafından yapılmasını sağlayan yasayı kabul ettirmiş olmasıdır. Böylece 1931 yılından beri boş olan hahambaşılık makamı için seçim yapılmasını sağlamıştır. 25 Ocak 1953 günü düzenlenen ve Rafael Saban'ın Hahambaşı seçilmesiyle sonuçlanan seçimi bizzat yönetmiştir.
Demokrat Parti iktidara geldiğinde, Cumhurbaşkanı Celâl Bayar'ın Amerikan Yahudi Komitesi (AJC) tarafından davet edilmesinin sağlanmasında destek olmuştur.[2]
Siyasi yaşamı boyunca etkin bir kimse olan Salamon Adato, 1954 yılında Adana'daki bir duruşmadan dönüşündeki uçak kazasında hayatını yitirmiştir. Neve Şalom Sinagogu'nda Hahambaşı Rafael Saban ve üst düzey siyasetçiler, Demokrat Parti milletvekilleri ve avukat meslektaşlarının hazır bulunduğu cenaze töreninden sonra naaşı aynı gün Şişli İtalyan Musevi Mezarlığı’nda toprağa verildi.[1]
Zürih'te yaşayan Sami Hayim (lic. oec. et rer.publ. HSG, Dipl. Wirtschaftsprüfer) ve Almanya'da yaşayan Dr. Cem Jak Hayim adlı 2 torunu bulunmaktadır.[2]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Güleryüz, Naim A. (2012). "Meşrutiyet ve Cumhuriyet Dönemlerinde Yahudi Milletvekilleri". Toplumsal Yasamda Türk Yahudileri. Gözlem Gazetecilik. ISBN 9944994588.
- ^ a b Şalom Gazetesi 11 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.