Salıncak

Oturup sallanmaya yarayan oyuncak, mobilya, beşik veya yatak.

Değişik tipte 2 salıncak çeşidi

Hamak tipi salıncak

Çeşitleri

En alışılagelmiş, ilk akla gelen şekli 2 ip ve bir tahta parçasından oluşur. Sadece bir ip ve ipin ucunda kalınca bir düğüm olanı en basiti diye düşünülse de detayları emek ve bilgi gerektirebilir.

İp ucunda oturulan yer olarak tek ipte düğme düğümünün birden fazla katlı hali olabilir (düğümün üstü geniş ve düzcedir, rahat ettirir). İpin ağaca bağlanışı salıncak bağı ile olabilir ya da benzeri sarkıt bağı. Michoacan-Martin ile olabilir. Ağaca asıldığı yerde iple dal arasında kambiyum koruyucu olabilir. Dal esnediği için sallanan kişinin ağırlığı yüzünden yükseklik ayarı yenilenebilsin diye de sürtünme düğümlerinden salıncaktaki iplere uygun biri kullanılmış olabilir.

• 
  Tek ipte düğme ile salıncak oturağı
• 
  Sürtünme düğümü ile salıncak yükseklik ayarı
• 
  Salıncak bağı ile salıncağın asılışı

Salıncak şehirlerdeki çocuk parklarında genellikle zincir ve metal şeklindedir.

Balkonunuzda ya da bahçenizde sallandığınız mobilya da (örneğin hamak) bir salıncak çeşididir. Sallanan ipin alttaki ucuna değil de iki nokta arasına gerilen iki ipin ortalarına gerilmiş bir ağın oluşturduğu düzeye oturulur/yatılır.

Türkiye'nin geleneksel Askı beşiği ve urgan-kilim-salıncağı da hamak ile akrabadır ve salıncak çeşidi olarak anılabilir.

Askı beşikte iki ip yatay ve yan yana/paralel gerdirilir. Bebek, ipleri çevreleyip uçları bebeğin altında buluşan bir bez ya da kilime yatırılıp sallayarak uyutulur; bebeğin ağırlığı bez ya da kilimi bir arada tutar. İpler aynı noktalar arasına gerdirildilerse onları ayrı tutmak için mesafe çubukları gerekebilir.

Urgan-kilim-salıncağı da askı beşiğe benzer, yalnız urganlardan biri diğerinden daha yüksek asılır, kilim iki urgan çevresinde ikiye katlanır kilimin uçları alttaki urgan üstünde üst üste getirilir. Üst urgana tutunup alttaki urgana oturanların (birden fazla kişi oturabilir) ağırlığı sayesinde, uzun süre bozulmadan salıncak ya da askı-koltuk olarak kullanılabilir. Üstteki yerine alttaki urgana tutunmak çok tehlikelidir; kafa hızla ve bütün vücut ağırlığıyla yere vuracak şekilde öne doğru düşmeye sebep olur.

İşleyişi

Salıncağın salınımları en alt salınım noktasında yüksek olan kinetik enerji ile en üst iki noktada yüksek olan potansiyel enerjiler arasında git-gel li enerji dönüşümleri demektir.

Sallanmaktan maksat hız olunca en alt noktadaki hızı artırmak için, ya başka birisi en üst iki noktalarda hız sıfırlandığında bir sonraki hareket yönünde iteleyerek yardım edebilir ya da salıncakta oturan kişi kendisi kas gücüyle kendi vücut geometrisini ustaca değiştirerek hız arttırabilir ya da yavaşlatabilir.

Salıncakta oturan, vücudunu topladığında ağırlık merkezi yükselir ya da salınım merkezine yaklaşır yani potansiyel enerjisi artar, vücudunu salınım yayına paralel uzattığında ağırlık merkezi alçalır, merkezden uzaklaşır, yani potansiyel enerjisi azalır, en alt noktadaki hızı ya da kinetik enerjisi artar.

Bu yüzden salıncak oturağı yükselirken toplanmak, sonra en tepede açılmak inişte açık kalmak en alt noktadaki hızı arttırır. İnişte toplanıp yükselirken açılmak en alt noktadaki hızı azaltır.

Sallanmaktan maksat örneğin gemilerin dalgalar yüzünden yan yatmalarından ve bu hareketlerin sebep olduğu yana ivmelerden muaf bir ortam yaratmak, böylece gemici tayfaların uykusunda rahat etmesini sağlamak olabilir.

Sallanmaktan maksat ritim olabilir; Küçük bebeklerin alıştıkları, ana karnında ya da kucakta taşınırkenden bilindik ivmeler ve yeknesak salınımlar salıncak beşik ile yorulmadan taklit edilip kolay uyuması sağlanabilir. Bazı düğünlerde uzun oturaklı bir salıncağa birlikte oturanlar salınım ritmi uyan türküleri topluca çığırarak eğlenebilirler.

Kullanımı

Salıncak insanların salınımla ilgili hız, ivme, merkezkaç kuvvetleri gibi gerçekleri tecrübeyle daha en küçük yaşlarda bile öğrenmelerini sağlar.

Hız arttırılarak salınım yayı uzatılabilir. Uzun bir salınım yayı genellikle salıncağın diğer önemli özelliği olan uçma hissinin daha iyi algılanmasını sağlar.

Zeminin müsait olmadığı yerlerde hamak, salıncak ve urgan-kilim askı oturma mobilyası olarak işe yarar.