Sakız Adası Katliamı
Sakız Adası Katliamı (Yunanca: Η σφαγή της Χίου), 1822'de Yunan Bağımsızlık Savaşı sırasında Sakız Adası'ndaki on binlerce Yunan'ın Osmanlı askerleri tarafından öldürülmesi olayıdır.[1] Çevre adalarda yaşayan Yunanlar, Sakız Adası'na gelmiş ve ada halkını isyana katılmaları için cesaretlendirmişti. Buna karşılık Osmanlı askerleri adaya çıktı ve binlerce kişiyi öldürdü. Hristiyanların katledilmesi uluslararası toplumda kızgınlığa neden oldu ve Yunanların dünya genelinde destek görmesine yol açtı.
Arka plan
değiştirSakızlı tüccar ve armatörler, 2.000 yıldan fazla süre boyunca Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz'de ticaret ve diplomaside önemli bir konumdaydı. Osmanlı İmparatorluğu, Sakızlıların yaptığı ticaretin ve yalnızca adada yetişen damla sakızının öneminden dolayı ada halkını kendi işlerinde neredeyse tamamen serbest bırakmıştı. Kozmopolit bir yapı gösteren Sakızlılar ayrıca İstanbul'da da tanınırdı. Ancak katliamdan sonra ada, ticari ününü hiçbir zaman geri kazanamadı.
Adanın yönetici sınıfı, güvenliğini ve zenginliğini kaybetmekten korktuğu için Yunan İsyanı'na katılma konusunda isteksizdi.[2] Ayrıca adanın Türklerin egemen olduğu Anadolu'ya çok yakın olduğunun ve bunun güvenlik riski taşıdığının bilincindeydi.[2]
Katliam
değiştir
Mart 1822'de Yunan İsyanı anakarada güç kazanmışken yüzlerce silahlı Yunan, komşu ada Sisam'dan Sakız Adası'na geldi. Yunanların saldırısına uğrayan Türkler, adadaki hisara çekildi. Ada halkından pek çok kişi de isyana katılmaya karar verdi.[2] Ancak nüfusun büyük çoğunluğu misillemeyi kışkırtacak hiçbir eylemde bulunmadı ve Osmanlı İmparatorluğu'na karşı ayaklanan diğer Yunanlara katılmadı.[5]
Kaptan-ı derya Nasuhzade Ali Paşa komutasındaki Türk donanması 22 Mart'ta adaya geldi ve adayı yağmaladı. 31 Mart'ta adanın yakılması emri verildi ve sonraki dört ay içerisinde tahminî 40.000 Türk askeri adaya çıktı. Ateşe verme eylemlerine ek olarak askerlere üç yaşın altındaki tüm bebekleri, on iki yaşından büyük tüm erkekleri ve kırk yaşından büyük tüm kadınları İslam inancını benimsemeyi kabul edenler hariç öldürmeleri emri verildi.[6]
120.000 kişilik ada nüfusunun yaklaşık dörtte üçü katledildi, köleleştirildi veya hastalıktan öldü.[7][8] 21.000 kişi kaçmayı başardıktan, 52.000 kişi köleleştirildikten ve 52.000 kişi katledildikten sonra adada 2.000 kişinin kaldığı tahmin edilmektedir.[9] Hayatta kalan on binlerce kişi Avrupa'ya dağıldı ve Sakız diasporasının bir parçası oldu. Başka kaynaklarda öldürülen veya açlıktan ölen Sakızlıların sayısı 20.000 olarak verilmektedir.[10][11][12] Katliam sırasında köleleştirilen genç Yunanlar zengin Osmanlı aileleri tarafından evlat edinildi ve İslam'a geçirildi. Yorgo Stravelakis (sonraki adıyla Mustafa Haznedar) ve İbrahim Edhem Paşa gibi bazıları Osmanlı İmparatorluğu'nda tanınır hâle geldi.[13]
Olayların duyulması Avrupa'da kızgınlığa neden oldu[14] ve Fransız ressam Eugène Delacroix, Sakız Adası Katliamı adlı bir tablo yaptı.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- Özel
- ^ Dadrian, Vahakn N. (1999). Warrant for Genocide: Key Elements of Turko-Armenian Conflict. New Brunswick: Transaction Publishers. s. 153. ISBN 1-56000-389-8.
- ^ a b c St. Clair, William (1972). That Greece Might Still Be Free, The Philhellenes in the War of Independence. Londra: Oxford University Press. s. 79. ISBN 0-19-215194-0.
- ^ Simon, Reeva S.; Mattar, Philip; Bulliet, Richard W. (1996). Encyclopedia of the Modern Middle East. Macmillan Reference USA. s. 1018. ISBN 0-02-897062-4.
- ^ Morsy, Magali (1984). North Africa, 1800-1900: A Survey from the Nile Valley to the Atlantic. Longman. s. 185. ISBN 0-582-78377-1.
- ^ Shupp, Paul F. (1933). "Review: Argenti, Philip P. The Massacre of Chios". Journal of Modern History. 5 (3). s. 414. doi:10.1086/236057. JSTOR 1875872.
- ^ "Revolution - The massacre of the island of Chios". chioshistory.gr. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2011.
- ^ "Christopher A. Long - The Massacres of Chios 1822 (2)". christopherlong.co.uk. 8 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
- ^ "The Chios Massacre of 1822". Queens Gazette. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
- ^ "Η Ιστορία της Χίου και τα Μεσαιωνικά Χωριά της". chioshistory.gr. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
- ^ "Massacre at Chios". 13 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2018.
- ^ Christopher Long (1998-1999): The Massacres of Chios, Events & Massacres of 1822 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ The Open University: Massacres of Chios - Challenging the Establishment
- ^ Littell, Eliakim (Ekim 1888). The Living Age. 179. The Living Age Co. s. 614. OCLC 10173561.
- ^ Klose, Fabian (2016). The Emergence of Humanitarian Intervention: Ideas and Practice... Clays. s. 175. ISBN 9781107075511. 12 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2017.
- Genel
- Christopher A. Long – The Series of Events8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Massacres of Chios Described in Contemporary Diplomatic Reports, edited and with an introduction by Philip P. Argenti (London: John Lane the Bodley Head Ltd., 1932).