Siyah çeneli yunus
Siyah çeneli yunus (Lagenorhynchus australis) ya da Peale yunusu, yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir. Bu küçük yunus türü Güney Amerika'nın en güneyinde yer alan Ateş Toprakları'nın çevresindeki sularda yaşar.
| Siyah çeneli yunus | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  Ortalama bir insan ile boyut karşılaştırması
| ||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Lagenorhynchus australis
Peale, 1848 | ||||||||||||||||||||
 Siyah çeneli yunus doğal yaşam alanı |
Sınıflandırma
değiştirGeleneksel olarak Lagenorhynchus cinsi içinde sınıflandırılsalar da son zamanlarda yapılan moleküler analizler siyah çeneli yunusun aslında Cephalorhynchus cinsinde yer alan yunuslar ile daha yakın akraba olduğunu göstermektedir. Eğer bu doğruysa bu yunus türü ya Cephalorhynchus cinsine geçirilmeli ya da kendi cinsi altında sınıflandırılmalıdır. Bu yunus türü için (ve ayrıca Pasifik beyaz yanlı yunusu ile Gölgeli yunus için de) Sagmatias diye yeni bir cins önerilmiştir.[1] Siyah çeneli yunusu Cephalorhynchus cinsi altında sınıflandırmak için bazı morfolojik ve davranışsal özellikler vardır. Schevill & Watkins'e (1971) göre siyah çeneli yunus ve Cephalorhynchus cinsi yunuslar ıslık çalmayan tek yunus türleridir. Ayrıca siyah çeneli yunus diğer Cephalorhynchus yunus türleri ile göğüs yüzgeçlerinin arkasında yer alan beyaz "koltukaltı" bölgeye sahiptir.
Özellikleri
değiştirDoğuşta boyları 1 m. olan siyah çeneli yunuslar erişkin olduklarında 2,1 m'ye ulaşırlar. Yetişkin ağırlıkları da 115 kg. civarındadır. Koyu gri bir yüze ve çeneye sahiptirler. Sırtlarının büyük bir kısmı siyahtır ve sırtlarının her iki yanında gittikçe kalınlaşan beyaz bir çizgi bulunur. Karınları beyazdır. Her iki ön yüzgeçlerinin arkasında da beyazlık bulunur. Bunlara "koltukaltı" adı verilir. Yanları da ön yüzgeçlerin arkasından başlayarak beyaz-gri renktedir. Sırt yüzgeçleri bu boyutta bir yunus için oldukça büyüktür ve eğri biçimlidir. Ön yüzgeçleri küçük ve uçları belirgindir. Kuyruklarının uçları da belirginidir ve tam ortasında bir çentik bulunur. Bu yunus türü uzaktan bakıldığında Gölgeli yunus ile karıştırılabilir.
Nüfus ve dağılımı
değiştirSiyah çeneli yunus Güney Amerika'nın güney kıyısularına endemik bir türdür. Pasifik kıyısında en kuzeyde 38° S enleminde bulunan Şili'nin Valdivia Nehri yakınlarında görülmüşlerdir. Atlantik kıyısında genellikle 44° S enleminde Arjantin'in San Jorge Körfezi'nde görülürler. En güney noktası olarak 60° S enleminde, Drake Boğazı'nda görülürler.
Genellikle hızlı akıntıların olduğu ya da koylar gibi kıyıya yakın güvenli yerlerde gözlemlenirler.
Toplam nüfus bilinmese de bölgesel olarak sık rastlanan bir tür olduğu düşünülmektedir.
Davranış özellikleri
değiştirSiyah çeneli yunus 5 ile 20 birey arasında küçük gruplar halinde yaşarlar. Yaz ve sonbahar aylarında nadiren de olsa 100 bireye varan büyük gruplar halinde rastlanmışlardır. Gruplar tipik olarak kıyıya paralel bir hat boyunca hareket ederler. Genellikle yavaş yüzseler de bazen hareketli davranışlar da sergileyebilirler.
Korunma durumu
değiştirSiyah çeneli yunusun yalnızca küçük alanlarda hareket etmesi ve kıyıya yakın durması insanoğlunun üzerindeki etkilerine açık kalmasına neden olmuştur. Şilili balıkçılar 1970'ler ve 80'lerde yengeç yemi olması için binlerce siyah çeneli yunus öldürmüştür. Bu davranıştan yavaş yavaş vazgeçilmiş olsa da yasadışı sayılmamıştır.
Arjantin'de balıkağlarına takılıp ölen siyah çeneli yunuslar olduğu bildirilmiştir ama bunun yaygınlığı bilinmemektedir. Whale and Dolphin Conservation Society (Balina ve Yunus Koruma Derneği) gibi koruma grupları bu tür hakkında daha detaylı araştırma yapılmasını istemektedir.
Kaynakça
değiştir- ^ Shirihai, H. and Jarrett, B. (2006). Whales, Dolphins and Other Marine Mammals of the World. Princeton Field Guides. s. 205–207. ISBN 978-0691127576.(İngilizce)