Norodom Sihanuk
Norodom Sihanuk (Khmerce: នរោត្តម សីហនុ) (d. 31 Ekim 1922, Punon Pen, Kamboçya - ö. 15 Ekim 2012, Pekin, Çin), 1941-1955 ve 1993-2004 yılları arasında iki defa Kamboçya Kralı olarak tahtta kalmıştır. 7 Ekim 2004 yılında tahtı kendi isteğiyle oğlu Norodom Sihamoni'ye devretmiştir. Tahta ilk çıkışından itibaren ‘Baba-Kral’ olarak bilinmekteydi. Uzun kariyeri boyunca Kamboçya'yı çeşitli unvanlar ile yönetti, Kamboçya'nın hem Kralı hem de Başbakanı olarak görev yaptı. Sihanuk'un yaşamı boyunca Kamboçya, Fransız sömürge yönetimi (1953'e kadar), bağımsız krallık (1953–1970), cumhuriyet (1970–1975), Kızıl Kmer rejimi (1975–1979), komünist bir rejim (1979–1989), bir eyalet (1989–1993) ve yine krallık (1993'ten beri) rejimlerini yaşamıştı.
| Norodom Sihanuk | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Kamboçya Kralı | |
| Görev süresi 24 Nisan 1941 - 3 Mart 1955 | |
| Yerine geldiği | Sisowat Monivong |
| Yerine gelen | Norodom Suramarit |
| Görev süresi 24 Eylül 1993 - 7 Ekim 2004 | |
| Yerine geldiği | Chea Sim |
| Yerine gelen | Norodom Sihamoni |
| Kamboçya Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 20 June 1960 - 18 March 1970 | |
| Yerine geldiği | Chuop Hell |
| Yerine gelen | Cheng Heng |
| Halkın Sosyalist Topluluğu Genel Başkanı | |
| Görev süresi 22 Mart 1955 - 18 Mart 1970 | |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Punon Pen, Kamboçya |
| Ölüm | Pekin, Çin |
| Partisi | Halkın Sosyalist Topluluğu |
| Evlilik(ler) | Phat Kanhol (1942–46) Sisowath Monikessan (1944–46) Mam Manivan Phanivong (1949–52) Norodom Monineath (1952-2012) |
| Çocuk(lar) | Norodom Sihamoni |
| Mesleği | Politikacı |
| Dini | Theravada, Budist |
| İmzası | 
|
İlk kralık dönemi
değiştirBabası Prens Norodom Suramarit, annesi Kral Sisowath Monivong'un kızı Prenses Sisowath Kossamak'tır. Ailenin tek çocuğu olduğu için 1941 yılında büyükbabası Monivong öldüğünde, Sihanuk, Fransız sömürge yönetimi tarafından kral olarak tahta çıkartıldı.[1]
II. Dünya Savaşı sırasında Japon İmparatorluğununu Kamboçya'yı işgalinin ardından, ülkesinin Fransız Çinhindi'den ayrılıp bağımsızlığını kazanması için başlatılan harekete katıldı. 1953'te Kamboçya'nın Fransa'dan bağımsızlığını sağladı. 1955'te siyasete doğrudan katılmak için tahttan çekildi ve yerine babası Suramarit geçti.
Başbakanlık dönemi ve devrilmesi
değiştirSihanouk Halkın Sosyalist Topluluğu (Sangkum) adlı siyasi partiye katıldı. Liderlik ettiği bu parti, 1955 Kamboçya Genel Seçimleri'nden %82,7 oyla birinci çıktı ve Sihanuk başbakan oldu. Sihanouk bir tek parti yönetimi kurdu ve siyasi muhalefeti bastırdı. 1960 yılında babası öldükten sonra Sihanouk, Kamboçya Devlet Başkanı olarak yeni bir göreve başladı.[1]
Dış ilişkilerde resmi olarak tarafsız olan Sihanuk, uygulamada komünist bloğa daha yakındı. 1970 düzenlenen bir darbe ile devirildi. Darbenin ana nedenleri, Sihanuk'un Amerika destekli Güney Vietnam ile savaşan Kuzey Vietnamlıların Kamboçya sınırları içindeki faaliyetlerine tolerans göstermesi ve ağır silahlı Vietnam Ulusal Kurtuluş Cephesi militanlarının Doğu Kamboçya'yı fiilen kontrol etmesine izin vermesiydi. Darbe gerekçesini ise Sihanuk'un tarafsızlığı sürdürme politikalarının dolaylı bir sonucu olan Kamboçya ekonomisinin korkunç durumda olması olarak ilan etmişti.[2]
Darbe ile mevcut Kamboçya Krallığı bir Kmer Cumhuriyeti haline geldi. Yeni rejim Sihanuk'un Kuzey Vietnam rejimi ve Viet Cong ile gizli işbirliği dönemini sona erdirdi ve devam eden İkinci Çinhindi Savaşı'nda Kamboçya'yı Güney Vietnam ile işbirliğine soktu.[1]
Darbe Sonrası dönem
değiştirSihanouk önce Çin, ardından Kuzey Kore'ye giderek sürgünde bir hükûmet ve Kızıl Kmerlerin partisi Kamboçya Komünist Partisi ile ittifak kurarak Kamboçya Ulusal Birleşik Cephesi isimli, liderliğini yaptı bir direniş hareketi oluşturdu.
Kamboçyalılara yeni hükûmetle savaşmaya çağıran Sihanouk Kamboçya İç Savaşı sırasında Kızıl Kmerleri destekledi.[3] Amerika Birleşik Devletleri'nin askeri ve mali yardımına rağmen, Kmer Ulusal Silahlı Kuvvetleri (Forces armées nationales khmères veya FANK) yetersiz eğitilmişti ve Kızıl Kmerlere, Sihanouk'un güçlerine ve Kızıl Kmerlerin koruyucusu olan komunist Kuzey Vietnam'a karşı yenildi. Cumhuriyet 17 Nisan 1975'te, Kızıl Kmerler ve Vietnam Halk Kara Kuvvetleri Phnom Penh'i alınca resmi olarak dağıldı ve Vietnam desteğiyle Demokratik Kampuçya kuruldu.[4]
Kızıl Kmerlerin 1975'teki zaferinden sonra, Sihanouk yeniden devlet başkanı olarak ülkesine geri döndü. Ancak kısa süre sonra yeni hükûmetle ilişkileri bozuldu ve 1976'da istifa etti. Demokratik Kampuçya'nın Vietnam'dan bağımsız kararlar alması ve çıkar çatışmasıyla gerilen ilişkiler, sınır ihlalleri gerekçe gösterilerek iki ülke arasında savaşa dönüştü. Vietnam'ın Kamboçya-Vietnam Savaşı'nı kazanmasının ardından bu sefer de Kampuçya Halk Cumhuriyeti kuruldu. Kızıl Kmerler ise ülkenin batısındaki küçük bir bölgeye çekildiler. Kızıl Kmer rejimi tarafından 1975 yılında "BüyükYurtsever Şahsiyet" ilan edilen[5] Sihanouk, Vietnam güçleri 1979'da Kızıl Kmerleri devirene kadar ev hapsinde tutulmuştu.
İkinci sürgün dönemi
değiştir1979 yılında Sihanuk tekrar sürgüne gitti ve 1981'de bir direniş partisi olan FUNCINPEC'i kurdu. Ertesi yıl, Kamboçya'nın Birleşmiş Milletler'deki koltuğunu koruyan ve onu Kamboçya'nın uluslararası alanda tanınan devlet başkanı yapan Vietnam karşıtı direniş gruplarından oluşan geniş bir koalisyon olan Demokratik Kampuchea Koalisyon Hükümeti'nin (CGDK) başkanı oldu. 1980'lerin sonlarında, Vietnam destekli Kampuçya Halk Cumhuriyeti ile CGDK arasındaki düşmanlıkları sona erdirmek için gayri resmi görüşmeler başlatıldı. 1990 yılında, Kamboçya'nın egemenlik meselelerini denetlemek için bir geçiş organı olarak Kamboçya Yüksek Ulusal Konseyi kuruldu ve başkanlığına Sihanouk getirildi.[1]
İkinci krallık dönemi
değiştir1991 yılında Paris Barış Anlaşmaları imzalandı ve ertesi yıl Kamboçya'daki BM Geçiş Dönemi Otoritesi (UNTAC) kuruldu. UNTAC, 1993 Kamboçya genel seçimlerini düzenledi ve ardından oğlu Norodom Ranariddh ve Hun Sen'in ortaklaşa liderliğinde bir koalisyon hükûmeti kuruldu. Sihanouk yeniden Kamboçya'nın kralı olarak iade edildi.[1]
2004 yılında, kendi isteğiyle tahtı bıraktı ve önce Kuzey Kore'nin başkenti Pyongyang'a, sonra da Çin'in başkenti Pekin'e yerleşti. Kraliyet Taht Konseyi, halefi olarak oğlu Sihamoni'yi seçti. Sihanuk, 15 Ekim 2012 tarihinde Pekin'de, bir kalp krizi sonrasında 89 yaşında öldü. Kolon kanseri, diyabet ve hipertansiyon gibi sağlık sorunlarından dolayı Ocak ayından beri Çin'de tıbbi tedavi görmekteydi.[1]
Sinema ve müzik kariyeri
değiştir1941 ile 2006 yılları arasında Sihanuk, bazılarında rol aldığı 50 filmin yapımcılığını ve yönetmenliğini üstlenmişti. Daha sonra düşük kaliteli olarak tanımlanan filmler, yazdığı bazı şarkılar gibi genellikle milliyetçi unsurlar içeriyordu. Şarkılarından bazıları eşi Monique, Kamboçya'ya komşu ülkeler ve sürgünde onu destekleyen komünist liderler hakkındaydı. 1980'lerde Sihanuk, New York'ta diplomatlar için konserler verdi. İkinci saltanatı sırasında sarayındaki konserlere de katıldı.[1]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g "Norodom Sihanouk". 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ "Kmer Cumhuriyeti". 11 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ "Kamboçya İç Savaşı". 26 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ "Demokratik Kampuçya". 11 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ Mehmet Ataberk ve Nuri Çolakoğlu (1979). Savaşan Kamboçya. Aydınlık Yayınları.
 | Kamboçya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Soyluluk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |