Nazilli

Aydın'ın ilçesi

Nazilli, Ege Bölgesi'nde Aydın ilinin en büyük nüfusa sahip olan ikinci ilçesidir. Aydın-Denizli Karayolu, İzmir-Denizli demiryolu üzerinde; Efeler ilçesine 45 km, Denizli'ye 81 km uzaklıkta bulunmaktadır. Yüzölçümü 664 km², nüfusu ise 2022 ADNKS verilerine göre 162,737'dir.

Nazilli
Nazilli Belediye Meydanı
Nazilli Belediye Meydanı
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlAydın
Coğrafi bölgeEge Bölgesi
İdare
 • KaymakamSedat Sırrı Arısoy
 • Belediye başkanıErtuğrul Tetik
(CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam664 km²
Rakım64 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam162.737
 • Kır
-
 • Şehir
160.877
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu09800 - 09900
İl alan kodu256
İl plaka kodu09

Etimoloji

değiştir

Evliya Çelebi, 1671 yılında Nazilli'yi ziyaret etmiştir. Şehirin güzelliğini, nazlılığını kızlara benzeterek Nazilli adının buradan geldiğini ileri sürmüştür. Başka bir görüş ise Nazilli'nin, Dereköy yakınlarında Nazlu ismindeki Türk boylarından bir oymak beyi tarafından kurulduğu rivayet edilir. Nazlu ismi zamanla Nazilli'ye evrilmiştir.

Tarihçe

değiştir
 
Mustafa Kemal Atatürk, Nazilli Dokuma Fabrikası'nda

Nazilli, Ege Bölgesinin en eski yerleşim merkezlerin­den birisidir. İlçe merkezinin ilk yerleşim yeri hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak Karya bölgesinde kalan Menderes Vadisine Luviler'in yerleştiği bilinmektedir.

Bu bölgede ilk yerleşim merkezi Lidyalıların kurduğu antik Mastaura kentidir. O dönemlerde bölgenin batısındaki İyonya kentlerinin ekonomik alanda gelişmesi ve kentin Ege ve Önasya ülkeleri arasındaki ticaret yolu (Hierapolis-Tripolis-Mas Tavra-Nysa-Tralleis-Magnesia-Efes) üzerinde bulun­ması Nazilli yöresinin önem kazanmasına ve gelişmesini sağladı. İlçedeki tren istasyonunun Türkiye'nin ilk demiryolu hattı olan İzmir-Aydın hattının üzerinde olması da ilçenin hızla nüfuslanmasını sağlamıştır. Ayrıca 1937 yılında Atatürk'ün açılışını yaptığı Nazilli Sümerbank Fabrikası Türkiye'nin ilk basma fabrikasıdır. Fabrika içinde 40 yataklı hasta kabul edilebilen bir hastane, bir eczane, bir de laboratuvar vardı.[1] Ancak bu fabrika 2002 yılında kapatılmış ve yerleşkesi Adnan Menderes Üniversitesi'ne devredilmiştir.

Coğrafya

değiştir

İlçenin yüzölçümü 664 km²'dir. Ortalama deniz seviyesi 64 metredir. Batısında Sultanhisar, güneyinde Bozdoğan, güneydoğusunda Karacasu, doğusunda Kuyucak, kuzeyinde de İzmir'in Beydağ ve Kiraz ilçeleri bulunmaktadır.

Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi (Köppen: Csa) etkilidir.

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[2] 49.872 9.325 40.547
1935[3] 60.404 12.005 48.399
1940[4] 68.720 16.478 52.242
1945[5] 68.011 18.986 49.025
1950[6] 79.936 25.106 54.830
1955[7][a] 70.381 31.487 38.894
1960[8][b] 64.731 36.660 28.071
1965[9] 72.256 41.330 30.926
1970[10] 77.230 45.159 32.071
1975[11] 85.205 52.176 33.029
1980[12] 94.790 60.003 34.787
1985[13] 115.077 77.627 37.450
1990[14] 121.762 80.277 41.485
2000[15] 145.963 105.665 40.298
2007[16] 140.922 103.759 37.163
2008[17] 143.627 108.056 35.571
2009[18] 146.235 109.800 36.435
2010[19] 146.543 110.116 36.427
2011[20] 146.624 110.401 36.223
2012[21] 147.668 111.298 36.370
2013[22] 148.531 148.531 veri yok
2014[23] 149.816 149.816 veri yok
2015[24] 151.789 151.789 veri yok
2016[24] 153.879 153.879 veri yok
2017[24] 155.320 155.320 veri yok
2018[24] 156.748 156.748 veri yok
2019[24] 159.544 159.544 veri yok
2020[24] 160.877 160.877 veri yok
2021[24] 160.581 160.581 veri yok
2022[24] 162.737 162.737 veri yok
2023[24] 162.074 162.074 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Mahalle ve köyler

değiştir

Nazilli ilçe sınırları içerisinde toplam 82 mahalle ve köy bulunmaktadır:[25]

Arazi varlığı, coğrafi konumu, iklim koşulları, su kaynakları ve toprak yapısının uygunluğu Nazilli'de tarım ürünleri ve bitkiler açısından büyük bir çeşitlilik ve zenginlik gösterir. Öyle ki özel iklim koşulları gerektiren çay ve birkaç tarım bitkisinin dışında Türkiye'de yetişen diğer bitkiler Nazilli'de de üretilir. Nazilli'nin güneyinde bulunan ve Menderes Irmağı ile beslenen Nazilli Ovasında ağırlıklı olarak pamuk, yonca ve mısır üretilir. Aynı zamanda Nazilli dağ köyleri, kestane, incir ve zeytinin en iyisini yetiştirmekle meşhurdur.

Alışveriş ve ticaret

değiştir

Bölgede Cuma günleri hariç her gün semt pazarı kurulmaktadır.[26] En büyük pazar ise Perşembe günü olur. Perşembe pazarı, birbirinden bağımsız iki ayrı yerde kurulur. İlçede; ayakkabıcılar sokağı, kuaförler sokağı, kargocular sokağı gibi aynı işi yapan esnafların bulunduğu arasta benzeri kümelenmeler mevcuttur. Ticari faaliyetler, Nazilli Ticaret Odası tarafından kayıt ve kontrol altında tutulur. Denizli-Aydın Yolu üzerinde, İsabeyli mahallesi yakınlarında bulunan alışveriş merkezi bölgeye hizmet verir.[27]

Kültür

değiştir

Kar helvası olarak adlandırılan, ilçenin güneyinde bulunan Bozdoğan'ın Madran Dağı'ndan getirilen kar ve şerbet ile yapılan özgün yaz içeceği diğer güney yörelerinin benzer içeceklerini andırır. Nazilli kar helvası 31 Mayıs 2018 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[28] Ayrıca; kıymalı, yumurtalı peynirli, tahinli ve Nazilli Gülü olarak da adlandırılan yuvarlak kıymalı çeşitleri olan[29] Nazilli Pidesi yöreye özgüdür. Nazilli pidesi de 18 Kasım 2020 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[30]

Gencer macunu, Nazilli ve yöresinde Kurban ve Şeker Bayramının son günü büyük kazanlar içerisinde yapılıp satılan, temelde üzüm suyu ve şeker ihtiva eden beyaz ve akışkan macundur.

İlçede 2. Ligde mücadele eden Nazillispor isimli spor kulübü vardır. Ayriyetten amatör olarak Arslanlıspor[27], Nazilli Işıklar Futbol Kulübü, İsabeylispor[31] ve Bozyurtspor[32] bulunmaktadır.[26]

Altyapı

değiştir

Ulaşım

değiştir

İlçede 302 numaralı otobüs ile Efeler, Sultanhisar, Köşk ilçelerine gidilebilir. 212 ile Sümer ve İsabeyli'ye, 213 ile İsabeyli ve Dallıca'ya, 214 ile Kuyucak ve Buharkent'e, 215 ile Kuyucak ve Bozdoğan'a, 216 ile Bozdoğan'a gidilebilir.[33]

Karayolu

değiştir

D 320 Devlet Yolu ve Avrupa E-yolu E87 üzerinde yer almaktadır. Yapımı devam eden Otoyol 31'in 140 km'lik Aydın - Denizli Otoyolu da Nazilli sınırlarından geçmektedir.

Demiryolu

değiştir

Nazilli'de Basmane-Denizli Bölgesel Treni, Basmane-Nazilli Bölgesel Treni, Söke-Denizli Bölgesel Treni ve Söke-Nazilli Bölgesel Treni hatları tarafından kullanılmakta olan 2 istasyon bulunmaktadır. Bunlar Nazilli ilçe merkezinde bulunan Nazilli Tren İstasyonu ve İsabeyli mahallesinde bulunan İsabeyli Tren İstasyonu'dur.

Sağlık

değiştir

1 adet kamuya, 1 adet özel sektöre ait hastanenin yanı sıra çok sayıda özel poliklinik, görüntüleme merkezi, diyaliz merkezi vb. sağlık hizmet kurumları ilçede faaliyet göstermektedir. Nazilli Devlet Hastanesi'nde 485[34] yatak, özel hastanede de 71[35] yatak kapasitesi bulunmaktadır.

Türkiye'deki hemen her şehirde olduğu gibi Aydın'da ve dolayısıyla Nazilli'de de en büyük çevresel sorunlardan biri gürültü kirliliğidir.[36]

İlçede 12 adet[37] anaokulu, 34 adet[37] ilkokul, 26 adet[37] ortaokul, 13 adet[37] lise bulunmaktadır. Ayrıca Aydın Adnan Menderes Üniversitesi'ne ait Sümer Yerleşkesi ve İsabeyli Yerleşkesi bulunmaktadır.

Eğitim kurumları

değiştir

Okulöncesi

değiştir
  • 15 Temmuz Anaokulu
  • Aslı-Mustafa Takmaklı Kızılay Anaokulu
  • Cumhuriyet Anaokulu
  • Fatih Anaokulu
  • İsabeyli Anaokulu
  • Latife Hanım Anaokulu
  • Nazilli Bilim ve Sanat Merkezi Anaokulu
  • Nazlı Kız Anaokulu
  • Sümer Anaokulu
  • Sümer Özel Eğitim Anaokulu
  • Vakıfbank Anaokulu
  • Zübeyde hanım Anaokulu

İlkokul

değiştir
  • 15 Temmuz İlkokulu
  • Ahmet Yesevi İlkokulu
  • Aksu İlkokulu
  • Aşağı Örencik İlkokulu
  • Aşağı Yakacık İlkokulu
  • Aydoğdu Adnan Menderes İlkokulu
  • Bayındır İlkokulu
  • Bekirler İlkokulu
  • Cumhuriyet İlkokulu
  • Çapahasan İlkokulu
  • Çaylı İlkokulu
  • Dallıca İlkokulu
  • Demirciler İlkokulu
  • Fatih İlkokulu
  • Hasköy İlkokulu
  • Hisarcık İlkokulu
  • Işıklar İlkokulu
  • İbn-i Sina İlkokulu
  • İsabeyli İlkokulu
  • İstiklal İlkokulu
  • Ketendere İlkokulu
  • Kızıldere İlkokulu
  • Koçlar İlkokulu
  • Mastavra İlkokulu
  • Orhangazi İlkokulu
  • Ovacık İlkokulu
  • Pirlibey İlkokulu
  • Recebbey İlkokulu
  • Şehit Celal Güngör İlkokulu
  • Vakıfbank İlkokulu
  • Yavuz Selim İlkokulu
  • Yaylapınar İhsan İzgi İlkokulu
  • Yukarı Örencik İlkokulu
  • Zafer İlkokulu

Ortaokul

değiştir
  • Aksu Ortaokulu
  • Aşağı Yakacık Ortaokulu
  • Atatürk Ortaokulu
  • Bayındır Ortaokulu
  • Beşeylül Ortaokulu
  • Çaylı Ortaokulu
  • Demirciler Ortaokulu
  • Fatih Ortaokulu
  • Gazi Mustafa Kemal Ortaokulu
  • Hasköy Ortaokulu
  • İmam Hatip Ortaokulu
  • İsabeyli Ortaokulu
  • Kızıldere Ortaokulu
  • Koçlar Ortaokulu
  • Mehmet Sofuoğlu İmam Hatip Ortaokulu
  • Müşerref Gündoğdu Ortaokulu
  • Nahit Menteşe Ortaokulu
  • Nazilli Özel Eğitim Ortaokulu
  • Orhangazi Ortaokulu
  • Ovacık Ortaokulu
  • Pirlibey Ortaokulu
  • Şehit Celal Güngör Ortaokulu
  • Şehit Mehmet Dinek Ortaokulu
  • Şehitler Ortaokulu
  • Turan Ortaokulu
  • Yaylapınar İhsan İzgi Ortaokulu
  • Asımın Nesli Anadolu İmam Hatip Lisesi
  • İbn-i Sina Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Nahit Menteşe Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Nazilli 50. Yıl Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Nazilli Anadolu Lisesi
  • Nazilli Atatürk Anadolu Lisesi
  • Nazilli Fen Lisesi
  • Nazilli Lisesi
  • Nazilli Mehmet Akif Ersoy Anadolu Lisesi
  • Nazilli Menderes Anadolu Lisesi
  • Nazilli Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Nazilli Sosyal Bilimler Lisesi
  • Şehit Sümer Deniz Anadolu İmam Hatip Lisesi

Yükseköğretim

değiştir
  • Nazilli Bilim ve Sanat Merkezi
  • Nazilli Güzelköy Özel Eğitim İş Uygulama Merkezi (okulu)
  • Nazilli Güzelköy Özel Eğitim Uygulama okulu I. Kademe
  • Nazilli Güzelköy Özel Eğitim Uygulama okulu II. Kademe
  • Nazilli Halk Eğitimi Merkezi
  • Nazilli Mesleki Eğitim Merkezi
  • Nazilli Özel Eğitim Mesleki Eğitim Merkezi (okulu)
  • Nazilli Rehberlik ve Araştırma Merkezi
  • Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu
  • Süleyman Efendi Özel Eğitim Uygulama Okulu I. Kademe
  • Süleyman Efendi Özel Eğitim Uygulama Okulu II. Kademe

Kardeş şehirler

değiştir

Bibliyografya

değiştir
  1. ^ Kuyucak ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Sultanhisar ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Nazilli Sümerbank Basma Fabrikasında Çalışan İşçi Kadınlar". 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2019. 
  2. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  3. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  5. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f g h i
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Nazilli Nüfusu - Aydın". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Aydın Nazilli Nüfusu". nufusune.com. 
  25. ^ Mahalle 6 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Türkiye Mülki İdare Birimleri Envanteri. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023.
  26. ^ a b "Pazar Yeri Sorgulama". T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Hal Kayıt Sistemi. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021. 
  27. ^ a b "Nazilli'nin ilk AVM'si Bamboo AVM açıldı!". Aydınpost. 20 Mayıs 2016. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "Nazilli Kar Helvası". Türk Patent ve Marka Kurumu. 31 Mayıs 2018. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023. 
  29. ^ "Nazilli Pidesi". Nazilli Ticaret Odası. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023. 
  30. ^ "Nazilli Pidesi". Türk Patent ve Marka Kurumu. 18 Kasım 2020. 19 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2023. 
  31. ^ "İSABEYLİ SPOR KULÜBÜ - Kulüp Bilgileri TFF". www.tff.org. 28 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024. 
  32. ^ "Nazilli Bozyurtspor". 28 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2024. 
  33. ^ "T.C. Aydın Büyükşehir Belediyesi". aydin.bel.tr. 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2023. 
  34. ^ "Tarihçemiz". Nazilli Devlet Hastanesi. 10 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ "Tarihçe". Referans Hastanesi. 23 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2023. 
  36. ^ Metin Aydın (9 Kasım 2019). "Aydın gürültü kirliliği altında". sesgazetesi.com.tr. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ a b c d "Okullar ve Diğer Kurumlar". T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. 
  38. ^ "Nazilli'ye KKTC'den kardeş şehir: Serdarlı". Aydın Hedef Gazetesi. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2023. 

Ayrıca bakınız

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir