NATO-Türkiye ilişkileri

NATO-Türkiye ilişkileri, Türkiye'nin, NATO üyesi olmak için girdiği Kore Savaşı ile 1952 yılında^[1] başlamıştır.

NATO ile birlikte yapılan harekâtlar ve katkılar

Türkiye, NATO müttefikleri arasında en çok katkıyı yapan ilk 5 ülkeden birisidir.

Katkılar

Ege Denizi'ndeki düzensiz geçişin önlenmesi, keşif gözetleme ve denetim konularında destek sağlanması. Aynı zamanda Türkiye NATO'nun faaliyetlerine daimi katılım sağlamaktadır.
Irak'a askeri eğitmen ve askeri danışmanlık sağlanması. Irak'ta kuvvet koruma timi konuşlandırılması.
IŞİD ile mücadele koalisyonu kapsamında gerçekleşen NATO uçaklarının uçuşlarına yakıt ikmali gerçekleştirilmesi.
Doğu Avrupa'ya yönelik yapılan tedbirlerde gerçekleşen uçuşlara yakıt ikmali yapılması.
Konya Hava Üssü'nün NATO'ya sunulması.
NATO Daimi Deniz Güçlerine ve NATO Daimi Mayın Karşı Tedbir Güçlerine daimi surette katılım.

Savaşlar

Körfez Savaşı

Irak'ın Kuveyt'i işgali nedeniyle başlatılan operasyondur. Havadan erken uyarı özellikli uçaklar Türkiye'nin güneydoğusuna gönderildi ve kısa süre sonra bölgeye birlikler sevk edildi.^[2] Türkiye savaşa fiili olarak katılmamış ama Saddam Hüseyin'in caydırılması için NATO'dan bölgeye hava savunma sistemi kurmasını istemiştir. Bu savaşta Çekiç güç kuvvetleri Türkiye'de konuşlanmıştır.

Ayrıca Bakınız: Körfez Savaşı

Bosna-Hersek Müdahalesi

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılmasının ardından Bosna Savaşı başladı. Durum 1992'de kötüleşmeye başladı ve NATO 1993'te Bosna'da uçuşa yasak bölgeye, Uçuş Yasağı Harekâtı ile Bosna Savaşı'na müdahale etmeye başladı. Türkiye bu savaşta ABD ile iş birliği yaparak ve Bosna askerlerine silah yardımında bulunarak destek verdi.^[3]^[4] Savaşta ABD mali destekte bulunurken Türkiye de Bosna ordusuna eğitim desteği verdi.^[4] Türkiye 1994 yılının Temmuz ayında Bosna'nın Zenica şehrine 1500 asker göndererek ateşkesin gözlemcisi olmuştur.^[4] Hırvatistan Ankara Büyükelçisi, Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, Hırvat Cumhurbaşkanı ile konuşmasının barışa zemin oluşturduğunu söylemiştir.^[4]

Ayrıca Bakınız: Bosna Savaşı,

Kosova Müdahalesi

Kosova Savaşı'nın başlaması ile milyonlarca insan ülkesinden başka ülkelere göç etmek zorunda kaldı. Göç edenlerin en çok göç ettikleri ülkeler Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Türkiye oldu. Türkiye bu olanlara sessiz kalmamış ve 1999 yılında Kosova'ya yardım etmiştir.^[5] Türk uçakları ilk olarak denetim uçuşları yapmıştır ve daha sonra da Barış Gücünün bir parçası olmuştur.^[5] Kosova'da Türklerin yaşıyor olması da Türkiye'nin Kosova'ya yardım etmesini tetikleyen unsurlardan birisi olmuştur.^[5] Savaşın sonunda bağımsızlığı ilan eden Kosova'yı tanıyan ilk devletlerden birisi Türkiye olmuştur.^[5]

Ayrıca Bakınız: Kosova Savaşı, KFOR

Afganistan Savaşı

Kararlı Destek Misyonu ile Afganistan'a yardım ve destek amaçlı koalisyon kurulmuştur. Kurulan koalisyona Türkiye, 600 asker göndererek katkı vermiştir. Ayrıca Türkiye bu savaşta Çerçeve Ülke görevini üstlenen devletlerden birisi olmuştur. Bu savaş sonrası Türkiye 2020 yılına kadar Hamid Karzai Uluslararası Havaalanının güvenliğini ve işletmesini üstlenmiştir.

Ayrıca Bakınız: Afganistan Savaşı (2001-2021)

İstanbul İş Birliği Girişimi

NATO'nun sınırlarını genişletmek ve Akdeniz Diyaloğu adı altında daha fazla Müslüman devlet ile iş birliği yapmak için 2004 yılında gerçekleştirdiği zirvedir. Türkiye, NATO'ya üye en gelişmiş Müslümanların çoğunlukta bulunduğu ülke olduğu için bu zirve İstanbul'da yapılmıştır.

Girişimde, birliğe katılması için görüşülen ülkeler;

Ayrıca Bakınız: İstanbul İş Birliği Girişimi

Türkiye'nin NATO'dan destek talepleri

Türkiye Whasington Antlaşmasının 4. maddesine dayanarak, NATO'dan dört defa yardım talebinde bulunmuştur.

Türkiye'nin destek amaçlı yardım talepleri
Tarih	Bölge	Sebep
10-16 Şubat 2003	Irak	Irak'da yaşanan gerginlik.
3 Ekim 2012	Akdeniz	Silahsız F-4 keşif uçağının Suriye rejimi tarafından düşürülmesi.
28 Temmuz 2015	Suruç, Türkiye	Terör örgütü IŞİD'in Suruç'da terör saldırısı yapması.
28 Şubat 2020	İdlib, Suriye	Suriye rejimi ve destekçileri tarafından Türkiye'nin, Suriye'deki askerlerine saldırı yapılması.

Türkiye'nin savunma amaçlı yardım talepleri
Tarih	Bölge	Sebep	Sonuç
3 Ocak - 8 Mart 1991	Türkiye	Körfez Savaşı'na karşı tedbir ve tehditleri ortadan kaldırma.	Körfez Savaşı sebebiyle tehditlere karşı Türkiye topraklarına hava savunma sistemleri yerleştirildi.
16 Şubat 2003	Diyarbakır ve Batman	Irak Savaşı'na karşı tedbir ve tehditleri ortadan kaldırma.	Irak Savaşı nedeniyle Diyarbakır ve Batman'a, MIM-104 Patriot hava savunma sistemi yerleştirildi.
22 Haziran 2012	Akdeniz	Silahsız F-4 keşif uçağının Suriye rejimi tarafından düşürülmesi.	4 Aralık 2012'de konsey kararı ile Türkiye'ye hava ve füze savunma sistemi konuşlandırıldı. İspanya'ya ait MIM-104 Patriot hava savunma sistemi Adana'ya konuşlandırıldı.
2 Ekim 2012	Akçakale	Suriye rejimi tarafından Akçakale'de 5 vatandaşın şehit edilmesi.

NATO ile bağlantılı tesis ve karargâhlar

Türkiye NATO'nun komuta ve kuvvet yapısına en çok katkıyı yapan ülkelerdendir. NATO'nun Kara Komutanlığının (LANDCOM) merkezi İzmir'de yer almaktadır.^[6] NATO Mukabele Kuvveti (NRF) kapsamındaki Çok Yüksek Hazırlık Seviyeli Görev Gücüne, 2021 yılında Türkiye liderlik etmiştir.

Türkiye Nato Üsleri

Türkiye'de bulunan NATO Tesisleri/Karargâhları
Tesis/Karargâh	Şehir	Kullanan Ülkeler	Açıklama
İncirlik Hava Üssü	Adana	Türkiye ABD NATO	ABD'nin Türkiye'deki en önemli askeri üssü. Bu üste nükleer silah olduğu iddia ediliyor.^[7]
Terörizme Karşı Mükemmeliyetçilik Merkezi	Ankara	Türkiye ABD NATO
Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezi			NATO'nun 6 eğitim merkezinden ilkidir.^[7]
ABD Savunma İşbirliği Ofisi			ABD'nin Türkiye'deki karargâhlarından birisidir. ABD askeri koordinasyonlarını buradan yönetmektedir.^[7]
Batman Hava Üssü	Batman	Türkiye ABD	ABD'nin acil durumlarda inmek için kullandığı karargâhlardan birisidir. Yedek karargâh konumundadır.^[7]
Diyarbakır Füze Savunma Radarı Komuta Merkezi	Diyarbakır	Türkiye ABD NATO	Füzelerin komutasını sağlayan merkezdir.^[7]
Diyarbakır Hava Üssü	Diyarbakır	Türkiye ABD NATO	Birçok askerin ve uçağın bulunduğu bir hava üssüdür.^[7]
NATO Yüksek Hazırlıklı Kara Kuvvetleri Karargâhı	İstanbul	Türkiye ABD NATO	2001 yılında NATO'ya tahsis edilen bir karargâhtır.^[7]
Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi	İstanbul	Türkiye ABD NATO	Ege Denizinin korunması amacıyla oluşturulan bir merkezdir.
NATO Kara Komutanlığı	İzmir	Türkiye NATO	NATO'nun Kara Komutanlığı merkezidir.^[7]
SAMP/T Bataryası	Kahramanmaraş	Türkiye İtalya NATO	İtalya'ya ait hava savunma sistemi SAMP/T'nin bataryasının bulunduğu yerdir.^[7]
Konya Hava Üssü	Konya	Türkiye Almanya NATO	Irak Savaşı sırasında kullanılan hava üssüdür.^[7]
Erhaç Hava Üssü	Malatya	Türkiye ABD NATO	ABD'nin acil durumlarda inmek için kullandığı karargâhlardan birisidir. Yedek karargâh konumundadır.^[7]
Kürecik Radar Üssü	Malatya	Türkiye ABD NATO	NATO'ya ait hava üssüdür.^[7]
Taşucu Limanı	Mersin	Türkiye ABD NATO	İncirlik'in korunması ve denizden taşınabilecek unsurlar için kullanılan üstür.^[7]

Karşılaştırma

	NATO	Türkiye
Bayrak
Arması
Harita
Başkent	Brüksel	Ankara
Resmî Dil	İngilizce ve Fransızca	Türkçe
Hükûmet	Genel Sekreter Jens Stoltenberg Norveç Askerî Komite Başkanı Petr Pavel Çekya Avrupa Komutanı Curtis Scaparrotti ABD Dönüşüm Komutanı Denis Mercier Fransa	Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz
Kuruluş	4 Nisan 1949	29 Ekim 1923

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
^ "NATO's Operations 1949 - Present" (PDF). NATO. 2009. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2013.
^ "Türkiye Bosna'ya silah sağladı". 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
^ ^a ^b ^c ^d "Türkiye'nin Bosna Hersek Savaşı'ndaki Politikası". Gülçin Sağır Keskin. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
^ ^a ^b ^c ^d Editör (26 Mart 2015). "1999 Kosova Krizi ve NATO Müdahalesi". TUİÇ Akademi. 30 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
^ "Home". lc.nato.int (İngilizce). 14 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m "Türkiye ve Suriye'deki ABD ve NATO askeri üsleri". tr.sputniknews.com. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

Türkiye ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[NATO_Operations-2] "NATO's Operations 1949 - Present" (PDF). NATO. 2009. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mart 2013.

[3] "Türkiye Bosna'ya silah sağladı". 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.

[:2-4] "Türkiye'nin Bosna Hersek Savaşı'ndaki Politikası". Gülçin Sağır Keskin. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[:3-5] Editör (26 Mart 2015). "1999 Kosova Krizi ve NATO Müdahalesi". TUİÇ Akademi. 30 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[6] "Home". lc.nato.int (İngilizce). 14 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[:4-7] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m "Türkiye ve Suriye'deki ABD ve NATO askeri üsleri". tr.sputniknews.com. 21 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]