Vikipedi

Miheil Saakaşvili

3. Gürcistan devlet başkanı
(Mikhail Saakashvili sayfasından yönlendirildi)

Miheil Saakaşvili (Gürcüce: მიხეილ სააკაშვილი, Ukraynaca: Михайло Ніколозович Саакашвілі Mychajlo Nikolosowytsch Saakaschwili) (d. 21 Aralık 1967 Tiflis), Gürcü ve Ukraynalı siyasetçi ve hukukçudur. Gürcistan'ın 2004-2007, 2008-2013 yılları arasında iki farklı dönemde devlet başkanıydı.

Miheil Saakaşvili
Odessa Valisi
Görev süresi
30 Mayıs 2015 - 9 Kasım 2016
Yerine geldiği İgor Palitsa
Yerine gelen Maxim Stepanov
3. Gürcistan Devlet Başkanı
Görev süresi
20 Ocak 2008 - 17 Kasım 2013
Yerine geldiği Nino Burcanadze (vekaleten)
Yerine gelen Giorgi Margvelaşvili
Görev süresi
25 Ocak 2004 - 25 Kasım 2007
Yerine geldiği Nino Burcanadze (vekaleten)
Yerine gelen Nino Burcanadze (vekaleten)
Kişisel bilgiler
Doğum 21 Aralık 1967 (56 yaşında)
Tiflis, Gürcistan
Partisi Birleşik Ulusal Hareket
Evlilik(ler) Sandra Roelofs
İmzası

Saakaşvili, Mayıs 2015'ten Kasım 2016'ya kadar, Ukrayna'nın Odesa Oblastı'nın valisiydi.[1] Birleşik Ulusal Hareket partisinin kurucusu ve eski başkanıdır. Saakashvili, 7 Mayıs 2020'den beri Ukrayna Ulusal Reform Konseyi'nin yürütme kuruluna başkanlık ediyor. Şu anda Gürcistan'da, görevi kötüye kullanmak ve muhalefet milletvekilinin ağır şekilde yaralanmasını organize etmek suçundan hapis cezasını çekmektedir.[2]

Yaşam öyküsü

değiştir

Lisans eğitimini Kiev Üniversitesi Uluslararası Hukuk Fakültesi'nde alan Saakaşvili, yüksek lisansını New York'taki Columbia Üniversitesi'nde yaptı. Hukuk doktorasını ise Washington'daki George Washington Üniversitesi'nde tamamladı. Strazburg Uluslararası İnsan Hakları Enstitüsü'nden de diploma alan Miheil Saakaşvili, 1995'te Gürcistan parlamentosunun reform ve hukuk komitesine başkan seçildi ve 1999'da milletvekili oldu.

Eduard Şevardnadze'nin 2000 yılının Ekim ayında Adalet Bakanı yaptığı Saakaşvili, hükûmette bulunduğu süre içinde olup bitenlerden rahatsızlık hissetti. Adalet Bakanlığı görevine gelişi bir yılı bile bulmamışken, yolsuzlukları gerekçe göstererek 2001 yılının Eylül ayında görevi bıraktı.

 
Saakaşvili ve George W. Bush, 10 Mayıs 2005'te Gürcistan'daki Özgürlük Meydanı'nda

Hükûmetteki görevinden ayrılan Saakaşvili, ardından Birleşik Ulusal Hareket adlı siyasal oluşumu başlattı. Partisi Haziran 2002'de yapılan yerel seçimlerden zaferle çıktı. Ardından Saakaşvili, Tiflis şehir konseyi başkanlığına getirildi.

2 Kasım 2003'te yapılan parlamento seçimlerine hile karıştığını iddia eden Saakaşvili, Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze'ye karşı muhalefet başlattı. Aynı dönemde bölgede birçok ülkede aynı anda, bir düğmeye basılmış gibi ortaya çıkıveren "Kadife Devrim", "Turuncu Devrim" gibi hareketlerin benzeri, Gürcistan'da da, tarihin en önemli devlet adamlarından ve birçok uzman tarafından stratejik deha olarak tanımlanan Şevardnadze'ye karşı ortaya çıktı. Bunun sonucunda Gül Devrimi adıyla anılan barışçı halk hareketinin baskılarına dayanamayan Şevardnadze istifa etti; 4 Ocak 2004'te yapılan seçimlerde devlet başkanlığı koltuğuna ABD ve Avrupa ülkelerinin büyük desteğini arkasına almış olan Saakaşvili oturdu.

Ekim-Kasım 2007'de muhalefet partilerin yönetime karşı ortaklaşa kitlesel gösteriler yapması ve başkent Tiflis'teki mitingin 7 Kasım'da güç kullanılarak dağıtılmasının ardından Saakaşvili, görevinin dolmasına daha bir yıl varken başkanlık makamından istifa etti. 5 Ocak 2008'de başkanlık seçimlerini ilk turda yüzde 53 oy oranıyla kazanan Saakaşvili yeniden devlet başkanı olarak seçildi. Bölgede ortaya çıkıveren gelişmelerin ve Saakaşvili iktidarının Gürcistan millî menfaatlerine etkileri, yıllarca Şevardnadze'nin stratejik dehasıyla büyük bir diplomatik başarıyla idare edilmiş Osetya meselesinin gelmiş olduğu durumla ve sonuçlarıyla da net olarak görülebilir.

Koyu bir Batı ve AB yanlısı olan Saakaşvili, evli ve iki oğlu var.

Ölüm iddiaları

değiştir

Bir iddiaya göre Rus Ordusu Gürcistan'a girmiş ve Saakaşvili'yi öldürmüştür. Ancak Gürcistan Devlet Başkanı'nın Basın Sözcüsü olan Manana Mancgaladze, bunun üzerine açıklama yaparak, Rusya'nın ülkesine saldırı tehlikesinin bulunmadığını açıkladı.[3]

Devlet başkanlığı döneminin sonu

değiştir

Batı yanlısı politikalar izleyen Saakaşvili'nin 2008'de Rusya ile savaşa girmesinin ardından ekonomik ve siyasi alanda etkinliği giderek azaldı. Yasa gereği aday olamadığı 2013 Ekim'inde yapılan başkanlık seçiminde Bidzina İvanişvili’nın desteklediği aday Giorgi Margvelaşvili yüzde 62 oyla Gürcistan'ın dördüncü devlet başkanı seçildi. Saakaşvili’nin desteklediği eski meclis başkanı David Bakradze sadece yüzde 22’lik oy oranıyla ikinci oldu. Saakaşvili, 17 Kasım 2013'te görevini Giorgi Margvelaşvili'ye devretti.

Sonraki yaşamı

değiştir

Aralık 2013 yılında Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Tufts Üniversitesi, öğretim üyesi ve üst düzey devlet konumunu kabul etti. 7 Mart 2014 tarihinde Saakaşvili, Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in 22 Şubat'ta devrilmesinden sonra Ukrayna'daki kargaşa bağlamında ve Kırım'da 16 Mart 2014 tarihindeki referandumdan önce, "Putin, ülkemi işgal ettiğinde" başlıklı bir yazı kaleme aldı.[4]

İmedi televizyonunun kurucusu Badri Patarkaçişvili'nin mülküne el konulması ve görevini kötüye kullanmakla suçlanan Saakaşvili'ye Tiflis Mahkemesi tarafından 1 Ağustos 2014 tarihinde ''gıyaben tutuklama'' kararı verilmiştir.[5]

Yanukoviç'in devrilmesiyle birlikte Petro Poroşenko tarafından Ukrayna'ya davet edilmiş ve Ukrayna vatandaşlığına geçmiştir. Bununla da sınırlı kalmayıp Yanukoviç'in devrilmesiyle beraber Rusya karşıtı bir politika izleyen Poroshenko yönetimi tarafından 30 Mayıs 2015 tarihinde Odessa valisi olarak atanmıştır.[6][7][8] Odessa Güney Batı Ukrayna'da bulunan ve nüfusunun çoğunluğu Rus yanlıların oluşturduğu bir Karadeniz şehridir. Ukrayna'nın Odessa Valisi ve Gürcistan eski Devlet Başkanı Miheil Saakaşvili, Gürcistan vatandaşlığından Aralık 2015 itibarıyla çıkarılmıştır. Gürcistan Devlet Başkanı Giorgi Margvelaşvili'nin, Odessa Valiliği görevini yürüten Saakaşvili'nin vatandaşlıktan çıkartılmasına ilişkin kararnameyi onayladığı açıklanmıştır. Saakaşvili, Gürcistan hükûmetinin, kendisinin 2016 yılındaki parlamento seçimlerine katılmasının yolunu kesme çabası içinde olduğunu iddia ederek, tüm bu gelişmelerin arkasında, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Rusya Başbakanı Dmitri Medvedev'in bulunduğunu da ileri sürmüştür.[9]

Aralık 2015 tarihinde hükûmet tarafından Gürcistan vatandaşlığından çıkartıldığı açıklanmıştır.[10]

7 Kasım 2016'da Saakaşvili Odessa Valiliği görevinden istifa ettiğini açıklayıp, Kiev yönetiminin yolsuzlukla mücadele etme konusundaki isteksizliği nedeniyle bu kararı aldığını belirtti.[11] Dört gün sonra, Yeni Kuvvetler Hareketi adlı yeni bir siyasi parti yaratma amacını ilan etti.[12] Bundan sonra "Hedefimiz, mümkün olan en kısa sürede yapılacak erken parlamento seçimleridir" dedi.[13] 27 Kasım 2016'da parti (şimdi Yeni Kuvvetler Hareketi olarak anılmaktadır)[14] ilk toplantılarını Kiev'de gerçekleştirdi.[15]

Ukrayna vatandaşlığından çıkarılması

26 Temmuz 2017 tarihinde Saakaşvili'nin Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko tarafından Ukrayna vatandaşlığının geri aldığı bildirilmiştir. Söz konusu vatandaşlığın geri alınmasının Saakaşvili'nin vatandaşlık alımı esnasında yalan beyanda bulunduğu gerekçesiyle alındığı ifade edilmiştir.[16][17]

Saakaşvili, vatandaşlığın kaldırılmasına tepki olarak şunları söyledi: "Tek bir vatandaşlığa sahibim, Ukrayna vatandaşlığı ve bundan mahrum kalmayacağım! Şimdi beni zorla mülteci olmaya zorlayan bir girişim var. Bu olmaz! The Economist'e göre, gözlemcilerin çoğu, Poroshenko'nun vatandaşlığının "sadece siyasi bir rakibin ortadan kaldırılması olarak" görüldü (Saakaşvili'nin siyasi partisi Yeni Kuvvetler Hareketi'nin varsayımsal bir erken seçimde yaklaşık% 2 civarında olmasını sağladı). 28 Temmuz (2017) tarihinde Saakaşvili Newshour'a "oradaki eski yolsuz seçkinlerden kurtulmak" için Ukrayna'ya geri dönmek istediğini söyledi.

4 Ağustos'ta Saakaşvili Polonya'da ortaya çıktı; Litvanya'ya "Avrupa'da seyahat edeceğim" iddiasıyla 4 gün sonra ülkeyi terk etti. Saakashvili 16 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, 10 Eylül'de (2017) Krakovets kontrol noktasından Ukrayna'ya geri döneceğini ve kontrol noktasında kendisiyle görüşmeye çağırdığını söyledi.

10 Eylül'de Saakaşvili'nin Ukrayna'ya girmeye çalıştığı tren, Polonya Przemysl'deki bir tren istasyonunda tutuldu. Ardından aynı gün otobüsle Medyka-Shehyni sınır kapısına gitti ve burada Ukrayna sınırındaki Polonya kontrol noktasından geçmesine izin verildi ancak geçici sınır muhafızları tarafından Ukrayna kontrol noktasına ulaşımı geçici olarak engellendi. Sonunda, kendi taraftarı olan bir kalabalık zorla Ukrayna tarafına girdi ve bu kalabalık Saakaşvili'yi Ukrayna'ya aldı. Ukrayna'nın ceza kanununa göre, bu suçun üç yıla kadar hapis cezası, altı aylık tutukluluk veya elli minimum maaş ödemesine kadar para cezası bulunmaktadır. 12 Eylül'de (Lviv'deki Leopolis Otelinde), Ukrayna Sınır Muhafızı Servisi, Saakaşvili'ye idari ihlal konulu protokolü "Yasadışı geçme veya Ukrayna devlet sınırının yasadışı geçişi girişiminde bulunduğunu" söyledi.

13 Eylül'de batıdaki Chernivtsi kentinde düzenlenen bir toplantıda Saakaşvili, destek toplamak amacıyla diğer bazı şehirlere seyahat ettikten sonra 19 Eylül'de Kiev'e döneceğini açıkladı.

22 Eylül'de, Lviv bölgesindeki Mostysky Bölge Mahkemesi Saakashvili'yi devlet sınırını yasadışı olarak geçmekten suçlu buldu. Mahkemenin kararına göre, vergilendirilemez minimum 200(3400 UAH) ceza ödemesi gerekiyor.

2017 yılının ilk yarısında ve Aralık 2018 ve Ocak 2019'da Saakashvili, "Zik" TV kanalında siyasi talk-show'lara ev sahipliği yaptı. Saakashvili, programının 2019'da yayınlandığını, çünkü Yulia Timoşenko'nun 2019 Ukrayna cumhurbaşkanlığı seçimine adaylığı konusundaki görüşünün çarpıtıldığını iddia etti (TV şovunun tam tersini önerirken adaylığını desteklediğini iddia etti).

Yasal kovuşturma (Ukrayna'da)

5 Aralık 2017'de, o sırada hükûmet karşıtı protestolara öncülük eden Saakashvili, Kiev'in merkezindeki oturduğu apartmanının çatısında bulunan Ukrayna Güvenlik Hizmeti tarafından geçici olarak gözaltına alındı ve evi arandı. Polisin elinden büyük bir protestocu grubu tarafından serbest bırakıldı. Saakashvili'nin avukatı, politikacının Ukrayna'nın anayasal sistemini devirmeye teşebbüs etmek için gözaltına alındığını bildirdi. 8 Aralık'ta Ukrayna Başsavcısı Yuriy Lutsenko, Ulusal Polis memurlarının, Saakashvili'nin yerini bulduğunu, tutuklandığını ve geçici bir gözaltı merkezine yerleştirdiğini açıkladı. Ertesi gün, Saakashvili, zorunlu beslenmeye yönelik her türlü girişime karşı olduğunu iddia ederek belirsiz bir açlık grevine başladı. 11 Aralık'ta bir Ukrayna mahkemesi onu gözaltına aldı.

12 Şubat 2018'de Saakaşvili Polonya'ya sürüldü. Ukrayna sınır servisi "Bu kişi yasadışı olarak Ukrayna topraklarındaydı ve bu nedenle tüm yasal prosedürlere uygun olarak geldiği ülkeye geri gönderildi" dedi. Saakashvili'nin daha sonra Ukrayna sınır hizmetleri tarafından Ukrayna'ya 2021 yılına kadar girmesi yasaklandı. Saakashvili son aylarda, Gürcistanlı korumalarının ve destekçilerinin kaçırıldığını, işkence görüp Gürcistan'a sürüldüğünü iddia etti. 14 Şubat 2018'de Hollanda'da ailesiyle yeniden bir araya gelmek suretiyle daimi ikamet hakkı verildi.

Ukrayna'ya dönüş

değiştir
 
Mikhail Saakaşvili (2019)
 
Mikheil Saakashvili (2020)

Mayıs 2019'da, Ukrayna'nın yeni Devlet Başkanı Volodımır Zelenskıy, Saakashvili'ye tekrar Ukrayna vatandaşlığını verdi.[18][nb 1] 29 Mayıs'ta (2019) Saakashvili, Ukrayna'ya döndü; ancak kısa bir süre sonra Ukrayna'da siyasi hırslarının olmadığını belirtti.[20]

4 Haziran'da Kiev Belediye Başkanı Vitali Klitschko, UDAR partisine katılmak ve UDAR ile Temmuz 2019'daki erken parlamento seçimlerine katılması için Saakashvili'ye teklif verdi.

Saakashvili, 22 Nisan 2020 tarihinde Facebook sayfasında, Başkan Zelensky'den Shmyhal Hükûmetindeki reformlar için Ukrayna'nın Başbakan Yardımcısı olma önerisini aldığını yazdı.[21] Saakashvili Financial Times gazetesine şunları söyledi: "Başkan Zelensky, IMF ile görüşmelerden sorumlu olmamı istiyor ... Tecrübem var" şeklinde konuştu.[22] Ukrayna parlamentosu, 24 Nisan ve 30 Nisan 2020'deki toplantılarında konuyu değerlendirmedi.[23] 7 Mayıs 2020'de Başkan Zelensky, Saakashvili'yi Ulusal Reform Konseyi'nin başına atadı.[24]

Gürcistan'a dönüş

değiştir

1 Ekim 2021'de Saakashvili, sekiz yıllık bir aradan sonra Gürcistan'a döndüğünü iddia etti ve takipçilerini başkent Tiflis'e yürümeye çağırdı.[25][26] Ancak Gürcü polisi, Saakaşvili'nin ülke sınırını geçmediğini iddia etti.[26] Daha sonra 1 Ekim 2021'de Gürcistan'da tutuklandı ve hapishaneye gönderildi.[27]

Saakaşvili, devletin kendisini ve Gürcistan'ı yok edeceğini söylediği suçlamalarla kendisine adil bir yargılama yapmayı reddetmesini protesto etmek için açlık grevine başladı.[28] 10 Ekim 2021'de özel doktoru, tutuklanmasından bu yana açlık grevine devam ettiği ve sağlık durumunun kötüleştiği iddia edildiğinden yetkililerden onu hastaneye kaldırmalarını istedi.[29]

8 Kasım 2021'de Saakashvili, Gldani cezaevi hastanesine taşındı. 9 Kasım'da Uluslararası Af Örgütü, Twitter'a Saakashvili hakkında şu açıklamayı yükledi: "#Gürcistan: eski Devlet Başkanı #Saakashvili (açlık grevinin 5. haftası) şiddetli bir şekilde cezaevi hastanesine transfer edildi; iddiaya göre tehdit edildi; haysiyet, mahremiyet ve yeterli sağlık hizmeti verilmedi. Sadece seçici değil adalet ama görünüşte siyasi intikam."[30]

Gürcistan'ın insan hakları ombudsmanı, Saakashvili'ye uygun tıbbi bakım verilmediğini ve diğer mahkûmlar tarafından istismara uğradığını belirtti.[31] 18 Kasım 2021'de ABD Dışişleri Bakanlığı, Gürcistan Hükûmetini Saakashvili'ye adil davranmaya ve onun adil yargılanma hakkını güvence altına almaya çağırdı ve ayrıca hapishane koşullarını eleştiren bağımsız sağlık ekibini övdü.[32] Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski de, Saakashvili'nin 2015 yılında Gürcistan vatandaşlığından çıkarılan bir Ukrayna vatandaşı olduğu için Saakashvili'nin serbest bırakılmasını sağlamak için çalışacağını belirtti.[31]

Saakaşvili, sivil bir hastaneye götürülmek istemesine rağmen Gori'deki bir askerî hastaneye götürüldü. Saakashvili'nin doktoru Nokoloz Kipshidze ve avukatı Nika Gvaramia'ya göre, 19 Kasım 2021 itibarıyla, yetkililer onu hastaneye götürmeyi kabul ettikten sonra 50 günlük açlık grevini sonlandıracaktı.[33]

12 Aralık 2021'de, Gürcistan'ın insan hakları komiseri ile bir doktor olan Otar Toidze, Saakashvili'nin yurtdışında uzman tedavisine ihtiyacı olduğunu söyledi.[34]

Muhalif liderlere ve medyaya göre 29 Aralık 2021'de hastaneden Rustavi hapishanesine götürüldü, sağlık koşulları hala kötüydü ve avukatı Nika Gvaramia'ya göre hala kilo vermeye devam ediyordu.[35][36]

28 Haziran 2022'de Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Mikheil Saakashvili'nin yurtdışındaki özel bir kurumda derhal muamele edilmesi gerektiğini söyledikleri beyan yayınladı.

1 Aralık 2022'de Saakashvili'nin avukatları, mahkemeye Saakashvili'nin cezasının ertelenmesi veya tıbbi gerekçelerle hapishaneden serbest bırakılması için itirazda bulundu.

24 Ocak 2023'te Saakashvili'nin COVID-19 testi pozitif çıktı.[37]

1 Şubat'ta Saakaşvili mahkemede uzaktan ifade verdi.[38] Çıkıntılı kaburgalarını ɡösterdiği gibi, çok fazla kilo kaybetmiş gibi görünüyordu. 195 cm boyunda, sadece 69,7 kilo olan Saakashvili'nin avukatına göre, 1 Ekim 2021'den bu yana 52 kilo vermiş ve tekerlekli sandalye olmadan hareket edemiyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky, Gürcistan hükûmetini Ukrayna vatandaşı Saakaşvili'ye "alenen işkence yapmakla" ve onu "öldürmeye" çalışmakla suçladı.

Yanıt olarak Gürcistan Adalet Bakanı Rati Bregadze, Saakashvili'nin kendine zarar vererek hapishaneden kaçmaya çalıştığını söyledi. Saakashvili'nin işkence gördüğüne dair ilgili bir kanıt olmadığını belirtti ve "tıbbi reçetelere uymayı reddetmesi de dahil olmak üzere mahkumun kendine zarar vermesinden devletin sorumlu tutulamayacağını" kaydetti.[39][40]

6 Şubat'ta mahkeme, Mihail Saakaşvili'nin cezasının ertelenmesine veya serbest bırakılmasına ilişkin davada savunmanın yaptığı önergeyi kabul etmedi.[41]

Mart 2023'te Polonya, Saakaşvili'nin sağlığıyla ilgili endişeler üzerine doktorların Gürcistan'a gönderilmesini önerdi.[42]

14 Temmuz 2023'te 44 Avrupa Parlamentosu Üyesi, Cumhurbaşkanı Zurabishvili, Parlamento Başkanı Papuashvili ve Başbakan Garibashvili'ye hitaben bir mektup yazarak eski Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikheil Saakaşvili'nin Avrupa Birliği üye ülkelerinden birine transfer edilmesi çağrısında bulundu. Milletvekilleri, Saakaşvili'nin gerekli ve uygun tıbbi bakımı alması gerektiğini vurguladı.

Saakaşvili hapishanedeyken siyasi olarak aktif kaldı. Newsweek Ağustos 2023'te, Saakashvili'nin Gürcistan'a dönme kararını ve hapishanede karşılaştığı zorlukları[43] yansıttığı kapsamlı bir görüş yazısını yayınladı:

Bir yıl önce, sağlığımın önemli ölçüde bozulduğu ve ölümün yakınlaştığı bir dönemde Gürcistan'a döndüğüme pişman olmuştum. Kendi kendime, eğer bu çileyi atlatırsam, özgürlüğün tadını yeniden tadabilirsem, Gürcü siyasetini tamamen geride bırakacağımı düşündüm. Fedakarlığımın bir yanlış hesaplama, bir budalalık olduğunu hissettim. Ancak Gürcü siyasetine sırtımı dönmeye çalıştığımda bile Gürcü siyaseti bana dönmeye devam etti. Dışarıyla sınırlı teması olan bir mahkum olarak bile Gürcistan'ın geleceğinde oynayacağım çok önemli bir rolün olduğunu fark ettim. Bu, öylece bırakıp gidemeyeceğim bir rol..

Özel hayatı

değiştir

1993 yılında Strazburg'da tanıştığı Hollandalı dilbilimci Sandra Roelofs ile evlidir. Saakaşvili akıcı derecede İngilizce, Fransızca, Rusça ve Ukraynaca[44][45] konuşuyor ve biraz Osetçe ve İspanyolca bilmektedir.[46][47]

2014'te yapılan haberde, Saakaşvili egzersiz yapmaktan hoşlanır ve genellikle bisikletleriyle halk arasında görülmekteydi.[48]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Georgian Saakashvili quits as Ukraine Odessa governor 15 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC News (7 November 2016).
  2. ^ Statement of the Prosecution Service of Georgio 14 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prosecutor's Office of Georgia (1 October 2021).
  3. ^ "'Cumhurbaşkanı öldürüldü'". 22 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2010. 
  4. ^ "washingtonpost.com: "When Putin invaded my country" (Saakashvili) 7 Mar 2014". 4 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2015. 
  6. ^ "Saakashvili Confirmed As Governor Of Ukraine's Odesa Region". RFE/RL. 29 Mayıs 2015. 29 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2015. 
  7. ^ "Georgian ex-President Saakashvili named Ukraine regional governor - BBC News". Bbc.com. 22 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  8. ^ "euronews – Ex-Georgian President Sakaashvili appointed governor of Ukraine's Odessa region". M.euronews.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2015. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2015. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2015. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  12. ^ Saakashvili Announces New Political Force, Calls For Early Ukraine Elections 2 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe (11 November 2016)
  13. ^ We will create new political force, our goal is early parliamentary elections, change of Ukrainian political elites 17 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Interfax-Ukraine (11 November 2016)
  14. ^ Poll shows seven parties would qualify for Ukrainian Rada if elections were held early 10 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., KyivPost (14 December 2016)
    Saakashvili announced the title of his party – the “Movement of new forces” 10 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ukrop News 24 (19 November 2016)
  15. ^ Saakashvili Holds Rally In Support Of New Political Movement In Ukraine 26 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe (28 November 2016)
  16. ^ "Saakaşvili Ukrayna vatandaşlığını da kaybetti". 26 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  17. ^ "Saakaşvili'nin vatandaşlığı iptal edildi". 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2017. 
  18. ^ "Georgia's Saakashvili has Ukrainian citizenship restored". bbc.com. 28 Mayıs 2019. 30 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2019. 
  19. ^ Kyiv Court Rules Saakashvili Eligible To Run For Parliament 17 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Free Europe (21 June 2019)
  20. ^ "Сакварелідзе розповів, чому Саакашвілі відмовився очолити «Удар»". Главком | Glavcom. 7 Haz 2019. 14 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2024. 
  21. ^ Saakashvili says he received offer from Zelensky to become deputy PM on reforms in Ukraine 13 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Interfax-Ukraine (22 April 2020).
  22. ^ "Saakashvili: Georgia's ex-leader set to become Ukraine deputy PM". www.aljazeera.com. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020. 
  23. ^ Political Explainer: Ukraine’s System of Government 3 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., VoxUkraine
  24. ^ Mikheil Saakashvili appointed to spearhead reform drive in Ukraine 29 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Financial Times (7 May 2020).
    Georgian Ex-President Saakashvili to Get Ukraine Reform Role: Sources, New York Times (6 Mayıs 2020).
  25. ^ "Саакашвили призвал сторонников пойти колоннами на Тбилиси". РБК (Rusça). 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  26. ^ a b "Михаил Саакашвили заявил, что вернулся в Грузию. Там он приговорен к двум тюремным срокам". Meduza (Rusça). 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  27. ^ "Georgian ex-leader detained after returning ahead of local election". Reuters. 1 Ekim 2021. 1 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2021. 
  28. ^ "Jailed, on hunger strike and humiliated on camera: how Georgia treats its ex-president | Natalia Antelava". the Guardian (İngilizce). 19 Kasım 2021. 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  29. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Hunger-striking former Georgian lea isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  30. ^ "Amnesty International". 13 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  31. ^ a b "Former Georgian president Saakashvili ends 50-day prison hunger strike after transfer to military hospital". Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  32. ^ "Treatment of Former President of Georgia Mikheil Saakashvili". United States Department of State (İngilizce). 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  33. ^ "Georgia's Ex-President Saakashvili To End 50-Day Hunger Strike". RadioFreeEurope/RadioLiberty (İngilizce). 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2021. 
  34. ^ Reuters (12 Aralık 2021). "Georgia's ex-president Saakashvili needs treatment abroad, doctor says". Reuters (İngilizce). 12 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021. 
  35. ^ "Mtavari tv". 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  36. ^ "Mtavari TV". 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  37. ^ "The Daily Beat: 24 January". 25 Ocak 2023. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  38. ^ nikoladze, Tatia (1 Şubat 2023). ""Unethical picture": Saakashvili trial continues with his remote participation". 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Minister of Justice Insists on Saakashvili "Self-Harm" as EU Parliament Plans Urgent Debate". 1 Şubat 2023. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ "Justice Minister: Ukrainian President's statement on ex-Pres. Saakashvili "unfair, insulting"". Agenda.ge. 1 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  41. ^ "Judge Giorgi Arevadze did not postpone Mikheil Saakashvili's sentence". mtavari.tv. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  42. ^ "Mikheil Saakashvili: Poland offers medics to examine Georgia ex-leader". BBC News (İngilizce). 13 Mart 2023. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  43. ^ "I'm a Georgian political prisoner. My death means embracing the Kremlin". Newsweek (İngilizce). 8 Ağustos 2023. 9 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2023. 
  44. ^ "Profile: Mikhail Saakashvili". BBC News. 25 Ocak 2004. 13 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008. 
  45. ^ Barry, Ellen (2008). "Mikheil Saakashvili". The New York Times. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008. 
  46. ^ Murray, Don (29 Şubat 2008). "Can bountiful Georgia escape the Russian bear?". CBC. 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008. 
  47. ^ Smock, John (13 Ağustos 2004). "As prospect of South Ossetian conflict grows, Georgia prepares to send troops to Iraq". EurasiaNet. 11 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2008. 
  48. ^ Horowitz, Jason (19 Eylül 2014). "Mikheil Saakashvili, Georgia's Ex-President, Plots Return From Williamsburg, Brooklyn". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2019. 

Dış bağlantılar

değiştir
Vikipedi'nin kardeş projelerinden

hakkında daha fazla bilgi edinin
  Commons'ta dosyalar
  Vikisöz'de alıntılar


Kaynak hatası: <ref> "nb" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="nb"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)

"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=Miheil_Saakaşvili&oldid=34410736" sayfasından alınmıştır