Mehmed Kazım Efendi

Mehmed Kazım Efendi (1858, İbradı – 1923, İstanbul), Osmanlı Devleti'nin son yıllarında nazırlık görevinde bulunmuş Türk hukukçu, akademisyen, hakim ve bürokrat.

Mehmed Kazım Efendi
Mekteb-i Hukuk-ı Şahane Müdürü
Görev süresi 12 Kasım 1891 - 4 Ağustos 1908
Yerine geldiği	Mehmed Aziz Efendi
Yerine gelen	Abdülhalik Mithat Efendi
Adliye Nazırı
Görev süresi 10 Şubat 1920 - 3 Mart 1920
Yerine geldiği	Mustafa Sıtkı Efendi
Yerine gelen	Mahmut Celalettin Bey
Kişisel bilgiler
Doğum	Mehmed Kâzım 1858 İbradı, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	1923 İstanbul, Türkiye
Evlilik(ler)	Zübeyde Hanım
Çocuk(lar)	Vesika Türegün Hazım Türegün Münime Esen İbrahim Türegün İsmail Türegün
Bitirdiği okul	Söke Mekteb-i Rüşdiyesi Süleymaniye Medresesi Mekteb-i Hukuk-ı Şahane
Mesleği	Akademisyen, hakim, bürokrat

Hayatı

İbradı kadı naibi Ahmed Hilmi Efendi'nin oğlu olarak 1858 yılında Antalya'nın İbradı ilçesinde dünyaya gelmiştir. Baba tarafından dedesi İbrahim Şemseddin Efendi de İbradı bölgesinde naiblik yürütmekteydi.

Eğitim Hayatı

İlköğrenimini sıbyan mektebinde tamamlamış, daha sonra ise Söke Mekteb-i Rüştiyesi'nden mezun olmuştur. Rüştiye eğitiminden sonra İstanbul'a gelmiş ve ilmiye kökenli bir aileye mensup olması itibarıyla Süleymaniye Medresesi'nde eğitimini sürdürmüş, Kuduri'ye kadar medrese tahsilini devam ettirmiştir. 29 Mayıs 1886'da aliyyü'l-ala (pekiyi) derecesiyle Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'den mezun olmuştur.

Meslek Hayatı

Memuriyet hayatına, rüştiye eğitimini sürdürdüğü Aydın'da 6 Haziran 1875 tarihinde Aydın Vilayeti mektupçu odasında başlamış, daha sonra bu memuriyetten istifa ederek Haziran 1882'de Dersaadet Cinayet Mahkemesi'nde ve 20 Şubat 1885'te Dersaadet Bidayet Mahkemesi İkinci Hukuk Dairesi'nde, 15 Eylül 1885'te ise Mahkeme-i Temyiz Hukuk Dairesi'nde zabıt katibi olarak memuriyetini sürdürmüştür.

29 Mayıs 1886 tarihinde Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'den mezun olmasının ardından 13 Temmuz 1886'da aynı kurumda müdür muavinliğine getirilmiştir. 12 Kasım 1891 tarihinde ise, aralıksız olarak 17 yıl boyunca sürdüreceği Mekteb-i Hukuk-ı Şahane müdürü olarak tayin edilmiş, bu görevinden 4 Ağustos 1908 tarihinde istifa etmiştir.

Özellikle ilmiye sınıfından gelen bir aileye mensup olması sebebiyle 23 Şubat 1887'de kendisine Bursa ile mûsıle-i sahn payesi verilmiştir. Daha sonra ise memuriyet hayatına devam etmesinden ötürü, ilmiye payeleri 13 Mart 1888 tarihinde mülkî rütbelere çevrilmiş ve kendisine rütbe-i sânî sınıf-ı sânîsi tevcih edilmiştir. Daha sonra bu rütbeleri 31 Temmuz 1892'de rütbe-i sânî sınıf-ı mütemâyiz ve 21 Şubat 1894'te rütbe-i ûlâ sınıf-ı sânîsi takip etmiştir.

Memuriyet hayatına; 19 Aralık 1888'de Mahkeme-i Temyiz Baş Müddeî-i Umumi muavini, 14 Şubat 1892'de Dersaadet Ticaret-i Bahriye Mahkemesi azası, 19 Şubat 1895'te Dersaadet İkinci Ticaret Mahkemesi azası, 7 Nisan 1896'da Dersaadet Ticaret-i Bahriye Mahkemesi reisi, 22 Temmuz 1896'da Beyoğlu Bidayet Mahkemesi İkinci Dairesi reisi, 21 Kasım 1902 ve 23 Haziran 1909'da Dersaadet İstinaf Mahkemesi hukuk kısmı azası, 24 Ekim 1905 ve 23 Haziran 1911'de Mahkeme-i Temyiz azası, 23 Şubat 1913'te Ganaim-i Bahriye Mahkemesi Divan-ı İstinaf reisi olarak devam etmiştir.

Bu görevlerin yanı sıra, Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'de hukuk muhakemesi usulü, icra kanunu ve kara ticaret hukuku derslerini asaleten; idare hukuku dersini vekaleten vermiştir. Müdürlükten istifa ederek ayrıldıktan dokuz yıl sonra (1917) Darülfünun Hukuk Medresesi'nde tatbikat-ı hukukiyye dersleri okutmuştur.

1919 yılında Şûrâ-yı Devlet Mülkiye Dâiresi reis-i sânîliği görevi kendisine tevcih edilmiş, 10 Şubat 1920 tarihinde Ali Rıza Paşa kabinesinde Adliye nazırlığına tayin edilmiş, Ali Rıza Paşa'nın 3 Mart 1920 tarihindeki istifası ile kabine dağılmış ve görevi sona ermiştir.

Kendisine hizmetleri dolayısıyla 6 Haziran 1890'da dördüncü rütbeden ve 1 Ocak 1901'de ikinci rütbeden Nişan-ı Âli Osmanî, 16 Ocak 1901'de ise birinci rütbeden Mecidiye Nişanı verilmiştir.

Ölümü

Mehmed Kazım Efendi, 1923 yılında İstanbul'da ölmüştür. Cenazesi Fatih Camii haziresine defnedilmiştir.

Baba tarafından, Minkarizade Yahya Efendi'nin torunlarından olup, eski milletvekili ve Danıştay başkanlarından Hazım Türegün'ün babası, Gençlerbirliği kulübünün eski başkanlarından Necip Türegün'ün dedesidir. Aynı zamanda Pertev Naili Boratav'ın annesi Sıdıka Boratav ile kuzendir.

Eserleri

• Telhis-i Hukuk-ı Mevzua
• Ticaret-i Berriye Kanunnamesi Şerhi
• İcra Kanunnamesi Şerhi
• Teşkilat-ı Mehakim ve Usul-i Muhakemat-ı Hukukiye

Akademik görevi
Önce gelen: Mehmed Aziz Efendi	Mekteb-i Hukuk-ı Şahane Müdürü 1891-1908	Sonra gelen: Abdülhalik Mithat Efendi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). DH.d.SAİD. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri) No: 7/1029-1030
• Mekteb-i Hukuk'un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Ali Adem Yörük, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008
• Salt Araştırma: Kazım Bey, memur, muavin, müdür, aza, zabit