Martti Ahtisaari
Martti Oiva Kalevi Ahtisaari (23 Haziran 1937 - 16 Ekim 2023), Fin siyasetçi. Yakın tarihte başta Kosova olmak üzere, Avrupa, Afrika, Orta Doğu ve Uzak Doğu Asya'da birçok sorunun çözümü sürecinde üstlendiği arabuluculuk görevinden ötürü 2008 Nobel Barış Ödülüne layık görüldü.
| Martti Ahtisaari | |
|---|---|
.jpg)
| |
| Finlandiya cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 1 Mart 1994 - 1 Mart 2000 | |
| Başbakan | Esko Aho Paavo Lipponen |
| Yerine geldiği | Mauno Koivisto |
| Yerine gelen | Tarja Halonen |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Martti Oiva Kalevi Ahtisaari 23 Haziran 1937 Viipuri, Finlandiya (şimdi Vıborg, Rusya) |
| Ölüm | 16 Ekim 2023 (86 yaşında) Helsinki, Finlandiya |
| Partisi | Sosyal Demokrat Parti |
| Evlilik(ler) | Eeva Hyvärinen[1] |
| Çocuk(lar) | Marko |
| Bitirdiği okul | Oulu Üniversitesi |
| Mesleği | Diplomat |
| İmzası | 
|
Ailesi ve çocukluğu
değiştir23 Haziran 1937'de, günümüzde Rusya sınırları içinde kalan Viipuri'de (Vyborg) dünyaya geldi. Babası Oiva Ahtisaari astsubay olarak görev yapıyordu. Dedesi, Norveç'in güneyinden Finlandiya'ya göç etmiş, aile, 1929'da Finlandiya vatandaşlığına geçiş kararı almıştı. Aile, Norveçli Adolfsen soyadını da 1935'te Ahtisaari olarak değiştirdi. Baba Oiva Ahtisaari, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'ne karşı savaşa gidince anne Tyyne oğlu ile birlikte Finlandiya'nın doğusundaki Kuopio kentine kaçtı. Martti Ahtisaari, çocukluğunun büyük kısmını burada geçirdi ve ilkokula başladı.
Ahtisaari ailesi, baba Oiva'nın işleri nedeniyle 1952'de batıda, Norveç sınırındaki Oulu kentine yerleşti. Martti, burada kısaca "YMCA" veya "the Y” olarak anılan Genç Hristiyanlar Birliği'ne (Young Men's Christian Association) üye oldu. Askerlik hizmetini yüzbaşı rütbesiyle tamamladı. Oulu Eğitim Fakültesi'nde uzaktan eğitim dersleri aldı. Bu derslerin sonunda 1959'da ilkokul öğretmenliği sertifikasını edindi. Fincenin yanı sıra İsveççe, Fransızca, İngilizce ve Almanca biliyor. 1968'de Eeva Irmeli Hyvärinen (1936- ) ile yaptığı evlilikten olan oğlu Marko Ahtisaari müzisyen ve girişimci olarak isim yaptı.
1960'ta YMCA tarafından Pakistan'ın Karaçi kentine eğitim görevlisi olarak gönderildi. 1963'te döndüğü Finlandiya'da Helsinki'de bir yandan üniversite eğitimine devam ederken diğer taraftan YMCA'nın kalkınmakta olan ülkelere yardım faaliyetlerini organize etti.
Diplomasi hayatı
değiştir1965'te, Finlandiya Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Kalkınma Yardımları Departmanı'nda görev alarak diplomasi hayatına adım attı. 1973-1976 yıllarında Finlandiya'nın Tanzanya Büyükelçisi olarak atandı. 1977'de Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin Namibya özel temsilcisi oldu. Bu görevinde Namibya'nın 1990'da bağımsızlığını kazanmasında önemli rol oynadı.
1980'lerin başında BM'den tekrar Finlandiya diplomasisine döndü. 1987'de ise BM Genel Sekreteri Yardımcılığına getirildi. 1991'e kadar bu görevinde kaldıktan sonra döndüğü Avrupa'da Balkanlar'da barışın sağlanması için çaba sarf etti.
Eylül 1992-Nisan 1993'te Bosna-Hersek'te, Uluslararası Eski Yugoslavya Konferansının çalışma grubuna başkanlık etti. 1993 yılının Temmuz ayında eski Yugoslavya Uluslararası Konferansı Özel Danışmanlığına getirildikten sonra BM Genel Sekreterinin eski Yugoslavya özel temsilcisi olarak görev yaptı.
1994'te 6 yıl için Finlandiya cumhurbaşkanı seçildi. Bu görevi sırasında da uluslararası alandaki faaliyetlerine aktif şekilde devam etti. 1999'da eski Rusya Başbakanı Viktor Çernomirdin ile birlikte, eski Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'i Kosova'daki askerî operasyonları sona erdirmesi yönünde ikna etti.
Cumhurbaşkanlığı döneminde uzlaşmazlıkları çözmeyi amaçlayan sivil toplum örgütü CMI'yı (Crisis Management Initiative-Kriz Çözüm Girişimi) kurdu. 2005'in Ocak ayında, Endonezya hükûmeti ve ayrılıkçı Özgür Açe Hareketi arasındaki görüşmelerde arabuluculuk yaptı. 6 ay devam eden görüşmeler sonrası, 1976'dan beri çatışan taraflar barış anlaşması imzaladılar.
2006'da Sırplar ve Kosovalı Arnavutlar arasında Kosova'nın nihai statüsünün belirlenmesi amacıyla yapılan görüşmelere BM özel temsilcisi sıfatıyla katıldı. Taraflar arasında uzlaşmanın mümkün görülmediği raporunu 2007'nin Mart ayında BM Güvenlik Konseyi'ne sundu; Kosova'ya BM denetiminde kontrollü bağımsızlık verilmesi önerisinde bulundu. Kosova, bir yıl sonra bağımsızlık ilan etti. Ahtisaari, 16 Ekim 2023'te sağlık sorunları nedeniyle 86 yaşında vefat etti.[2]
Ödülleri
değiştir- 2000: Fulbright Ödülü
- 2000: Four Freedoms Ödülü
- 2000: Hessen Barış Ödülü
- 2004: Oliver Tambo Ödülü
- 2008: Delta Ödülü
- 2008: Félix Houphouët-Boigny Barış Ödülü
- 2008: Nobel Barış Ödülü
Kaynakça
değiştir- ^ http://www.tpk.fi/ahtisaari/fin/henkilot/eeva_ahtisaari.cv.html 14 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Finnish Nobel Peace laureate and former president Ahtisaari dies at 86". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2023.
Dış bağlantılar
değiştir- Martti Ahtisaari kişisel sayfası 7 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Martti Ahtisaari'nin Syndicate op/eds projesi
- Nobel Barış Ödülü resmi sitesinin Martti Ahtisaari ile ilgili duyurusu