Mahkeme

Mahkeme, taraflar arasındaki hukukî anlaşmazlıkları (davaları) hukukun üstünlüğüne uygun olarak sivil ya da askerî, adlî veya idarî konularda adaleti sağlamak üzere yetkilendirilmiş, toplum yapısına ve kültüre göre değişiklikler gösterebilen bir yargılama formudur. Mahkemeler genellikle bir devlet kurumu şeklinde teşkilatlanır. Hem ortak hukuk, hem de medeni hukuk sistemlerinde mahkemeler, uyuşmazlıkların çözümü için merkezi araçlardır.

Hukuku yorumlayan ve uygulayan mahkemeler sistemi topluca yargı olarak bilinir. Mahkemenin bulunduğu yere mahkeme yeri denir. Mahkeme işlemlerinin yapıldığı oda mahkeme salonu, bina ise mahkeme binası olarak bilinir.

Etimoloji

Mahkeme kelimesi Türkçeye Arapçadan geçmiştir. Hüküm, hakim, muhakeme, vb. kelimeler mahkeme kelimesi ile aynı kökten gelmektedir.

Değişik modeller

Dünya'da iki tür mahkeme modeli ağır basar. Bunlar Ortak hukuk düzeni ve Kara Avrupası hukuk düzeni sistemlerindeki mahkemelerdir. Her iki sistemde de mahkemeler uyuşmazlıkların çözümünde merkezî durumdadır. Bu sistemlerde genellikle tüm vatandaşların iddia veya karşı iddialarını mahkemeye sunabilecekleri kabul edilir. Kara Avrupası Hukuk Sistemi, Fransa'daki yargı sistemini temel alır. Ortak Hukuk Sistemi ise temel olarak İngiltere'deki yargı sistemini almıştır. Kara Avrupası Sistemi'nde savcılık karşısında savunmayı oluşturan taraf veya vekil, iddialarını hakim ya da hakimlerden oluşan bir heyet karşısında sunar. Ortak Hukuk Sistemi'nde ise iki avukattan oluşan taraflar, iddialarını bir hakimin yönettiği salonda bulunan ve vatandaşlardan oluşan bir jüri heyetine sunarlar. Jüri heyetinin bulunmadığı, ancak daha az önemde kabul edilen davalar da bu sistemde tek hakim tarafından görülebilir. Üçüncü model mahkemeler ise dînî temellidirler ve ilâhî kanunları (mesela Kilise Hukuku ya da şeriat ve fıkıhı temel alırlar. Bu sistemlerde mahkemelerin yapısı ve görevi, din ve mezheplere göre değişebilir.

Başka bir sıralama da askerî ya da sivil mahkemelerdir. Genellikle askerler, ancak askerî mahkemeler tarafından yargılanabilir.

Mahkeme türleri

Ayrıca bakınız

Hukuk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.