Vikipedi

MV Savarona

MV Savarona, 28 Mart 1931'de Hamburg'da denize indiğinde dünyanın en büyük yatı olan, 23 Şubat 1938'de yedi yaşındayken Türk Hükûmeti tarafından satın alınarak devrin cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'e hediye edilmiş yat.

Tarihçe
ABD
Adı MV Savarona
Sahibi Emily Roebling Cadwallader
İnşa eden Blohm & Voss
Hamburg, Almanya
Yard numarası 490
Denize indirilişi 28 Şubat 1931
Bitirilişi Mart 1931
Hizmet 1931-1938
Akıbet Türkiye Cumhuriyeti'ne satıldı.
Tarihçe
Türkiye
Adı MV Savarona
Sahibi Türkiye Cumhuriyeti
Bitirilişi Yeniden onarıldı (1989-1992, 2013-2014).
Hizmet 1938-1979, 1992-2013, 2013-
Akıbet Türkiye Cumhuriyeti, kiralık bulunduğu iş insanı Kahraman Sadıkoğlu'ndan devraldı.
Statü Türkiye Cumhuriyeti protokol yatı
Genel karakteristik
Tonaj 4,646 GT (gros tonaj)
Uzunluk 408 ft (124 m) su yüzeyi
446 ft (136 m) - arka kısım
Genişlik 53 ft (16 m)
Yükseklik 52 ft (16 m)
Su çekimi 20 ft (6,1 m)
Kurulu güç 2 × 3.600 hp (2,7 MW) dizel
Hız 15,5 knot (28,7 km/sa) seyir
18 knot (33 km/sa) maksimum
Kapasite 34
Mürettebat 44

Günümüzde de dünyanın en büyük yatlarından birisidir. Türkiye'nin Ertuğrul yatı'ndan sonraki Cumhurbaşkanlığı yatıdır. Atatürk; ölümünden önce gemide elli gün vakit geçirmiş, bu süre boyunca yatta kabine toplantıları düzenlemiş, önemli konuklar ağırlamıştır.

Yatın sahibi Türkiye Cumhuriyeti Devleti'dir. 1989 yılında hurdaya çıkarılan, gelen tepkilerden sonra bir iş adamına kiralanan yat, 2013 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesine alınmış, 2019'da Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na devredilmiştir.

Tarihi

değiştir

İnşa edilmesi

değiştir

Büyük servet sahibi ABD'li bir hanım olan Emily Roebling Cadwallader[not 1] için tasarlanan gemi, adını Hint Okyanusu'nda yaşadığı iddia edilen "Sava" adlı efsanevi Afrika kuğusundan alır.[1] Bayan Cadwalader'in genç kızlık adı olan "Rona" ile "Sava" adının birleşmesinden "Savarona" adı ortaya çıkmıştır.[not 2] Alman gemi inşaat ve mühendislik şirket Blohm & Voss tarafından Hamburg'da inşa edilmiştir. Omurgası 29 Temmuz 1930 günü törenle kızağa konmuş ve tekne 28 Şubat 1931 günü tamamlanmıştır.[3]

Savarona, 124.3 metre gövde uzunluğuyla dünyanın en büyük yatıydı.[4] İç tasarımı Donald Starkey Designs, dış tasarımı Cox & Stevens, deniz mühendisliği ise Cox & Stevens ve Diana Yacht Design B.V. tarafından yapıldı.[5] Geminin toplam maliyeti 4 milyon $ (Ağustos 2021 eşdeğeri 70.7 milyon $) idi.[6]

Antikaya çok meraklı olan Cadwallader ve eşi, Fransa Kralı XVI. Louis'ye ait bir çift karyola satın alarak yata koydurmuştu,[7] yatın baş tarafındaki yemek salonu da tamamen Fransız Kralı XV. Louis’e ait orijinal bir salondu.[4] Diğer mobilyaları mutfak takımları da o dönemin ihtişamını yansıtacak değerdeydi.

Panama bandırası çektikleri yatla bir süre dünyayı dolaşan Bayan Cadwalader ve eşi, ağır vergiler nedeniyle Savarona'yı ülkelerine götüremeyince Almanya'da bir limana çektiler. 5 yıl denize açılmadan limanda bekledikten sonra Şubat 1937'de satışa çıkarıldı; İngiltere ve Almanya limanlarında alıcı bekledi.[4][8]

Türk hükûmeti tarafından satın alınıp Türkiye'ye getirilmesi

değiştir

Dünyanın en büyük yatı Savarona, 23 Şubat 1938'de Türk hükûmeti tarafından 1.2 milyon $ (Ağustos 2021 eşdeğeri 23.4 milyon $)[9] karşılığında satın alındı ve o sırada sağlığı kötüleşmekte olan Mustafa Kemal Atatürk'e hediye edildi. Amerikan bandıralı gemiyi Berlin'den Dr. Ftzer adlı bir kişi de satın almak istemiş; satın alma süreci ABD-Türkiye-Almanya arasında bir diplomatik faaliyete neden olmuştur.[2]


Yat, Türkiye'den Birleşik Krallık'a giden bir heyet[10] tarafından 24 Mart 1938'de düzenlenen bir törenle teslim alındı.[1] Southampton Limanı'nda düzenlenen bayrak çekme törenine İngiliz bahriyesinden amiral ve komutanlar, şehrin ileri gelenlerinden birçok kimse katıldı. Törende Türk bayrağı, Londra Büyükelçisi Ali Fethi Okyar tarafından çekildi.

Savarona, teslim alındıktan sonra Almanya'ya götürüldü; imal edildiği tersanede iki aylık bir bakım gördü. Ertuğrul Yatı Süvarisi Said Özege idaresindeki 45 kişilik mürettebat ile Türkiye'ye getirildi. 1 Haziran 1938'de Türkiye'ye vardı.

Atatürk'ün yatta geçirdiği günler

değiştir

Savarona İstanbul'a vardığında Atatürk yatı görmeye Başvekil Celâl Bayar, Cumhurbaşkanlığı Başkâtibi Hasan Rıza Soyak, Başyaveri Celâl Tolgay, Kılıç Ali, yakınlarından Cevat Abbas, Salih Bozok, İstanbul Valisi ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ birlikte geldi.[1] Yatı çok beğendi ki 54 gün karaya çıkmadan Savarona'da kaldı.

Bu süre içinde Atatürk yatta, Romanya Kralı Carol da dahil olmak üzere önemli konuklar ağırladı; Bakanlar Kurulu ile toplantılar yaptı. Yaptığı son Bakanlar Kurulu toplantısı, 9 Temmuz 1938 günü Savarona'da yaptığı, ana konusu Hatay sorunu olan 3,5 saatlik toplantı oldu.

Sağlık durumunun ağırlaşması üzerine Atatürk, 24 Temmuz gece yarısında Acar motoru ile yattan alınarak Dolmabahçe Sarayı'na nakledildi.[1] 10 Kasım 1938'de öldü. Savarona, Atatürk'ün cenazesini İstanbul'dan İzmit'e taşıyan filoda da yer aldı. Cenazeyi taşıyan Yavuz zırhlısının ardında farklı ülkelerden gelen savaş gemileriyle birlikte Atatürk'ü uğurladı.  [1]

1938-1979

değiştir

Savarona, İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı döneminde de Cumhurbaşkanlığı yatı olarak korundu. Hava saldırısına uğramaması için II. Dünya Savaşı boyunca İstanbul Boğazı'nda Kanlıca Koyu'nda demirli kaldı.[3]

1946 seçimlerinden sonra Savarona politik tartışmalara konu oldu. 27 Aralık 1947'de Türkiye Büyük Millet Meclisinde Savorana'nın durumu tartışıldı ve satılması talep edildi. Tamir ettirilip hastane ya da okul gemisi olarak kullanılıp kullanılamayacağının araştırılmasına karar verildi. Satılması talebi daha sonraki yıllarda da Mecliste gündeme geldi. Basın, satılmasına tepki gösterdi ve satış gerçekleşmedi.

1950'de Demokrat Parti iktidara gelmesinden sonra Savarona, Mısırlı zenginlere kiraya verildi; ancak Atatürk'ün yadigarı olan yatta ölçüsüz eğlenceler düzenlenmesi tepkilere neden oldu. Celal Bayar'ın isteğiyle 1951 yılında okul gemisi olarak kullanılmak üzere Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na devredildi.1951'de Güneş Dil adıyla eğitim gemisine çevrildi. 65 öğrenciyle Hindistan'ın Bombay şehrini ziyareti sırasında büyük ilgi ile karşılandı.[1]

Yatta, yabancı devlet yetkilileri ağırlanmaya devam edildi. İran Şahı Rıza ve Şahbânu Süreyya 1956'da Savarona'da kaldı. Yunan Kralı Paulus, Irak Meliki II. Faysal bu yatta ağırlanan en tanınmış isimlerdendir.

Türkiye'nin üçüncü cumhurbaşkanı Celâl Bayar, Hazine adına 1954'deki Yugoslavya, 1955'deki Pakistan resmî ziyaretlerini bu gemiyle yaptı.[11]

Yangın

değiştir

Gemi, 3 Ekim 1979'da Heybeliada'da demirliyken makine dairesinde çıkan yangın sonucu büyük hasar aldı. 24 saat süren yangının ardından gemiden geriye sadece teknesi kaldı. Tüm salon ve kamaraları değerli eşyasıyla beraber kül oldu. Atatürk'e ait eşyaların bazısı denize atılarak kurtarılabildi.[7] Yangının sebebi anlaşılamadı.[7]

Gölcük Tersanesi'nde 6 ay boyunca onarıldı ve tekrar eğitim gemisi olarak hizmet vermeye başladı, ancak 27 Temmuz 1986'da Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterinden çıkarıldı. Yangından kurtarılan bazı eşyaları 1986'da İstanbul Deniz Müzesi'ne devredildi.[12]

Hurdaya çıkarılması ve kiralanması

değiştir
Savarona, Kuruçeşme'de (Şubat 2013)

1989 yılında gemi hurdaya çıkartıldı. Bu haberin basında yer alması sonrasında Savarona, 49 yıllığına Türk iş insanı ve armatör Kahraman Sadıkoğlu tarafından kiralandı.[13] Sadıkoğlu'nun firması, Tuzla tersanesinde üç yıllık onarım sürecinde 45 milyon dolarlık harcama ile gemiyi tamamen yeniledi. Orijinal buhar türbini motorları sökülerek, yerine modern Caterpillar dizel motorlar takıldı. Yenilenen gemi, turizm amacıyla kullanıldı. Kışlarını İstanbul'da; yazlarını ise Cote d ’Azur'da geçirdi. Atatürk'e ait oda müze olarak, aslına uygun biçimde muhafaza edildi.[3]

Savarona, 2010 yılında Antalya'da düzenlenen bir fuhuş baskını ile gündeme geldi ve fuhuş çetelerine kiralandığı anlaşıldı.[14][15][16] 25 yıl boyunca yatı işleten Sadıkoğlu'nun sözleşmesi 2013'te iptal edildi ve Savarona, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından devralındı.[17][18]

Kültür ve Turizm Bakanlığı

değiştir

Devlet büyüklerinin Türkiye'de ve yabancı ülkelerde gerçekleştireceği toplantı ve görüşmelerde prestij amaçlı olarak değerlendirilmek üzere bakım ve restorasyonu yapıldı.[19] 10 ay süren restorasyon ve bakımın ardından yapılan tecrübe seferinden sonra. İstanbul Kuruçeşme Limanı'nda demirlendi.

Devrin cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a tahsis edilen yatta, cumhurbaşkanı Erdoğan İstanbul’daki bazı uluslararası kabullerini yaptı. Yenilemenin ardından yatta ilk resmî resepsiyon, Mart 2015'te Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı Konseyi Üyesi Bakir İzzetbegoviç'in ağırlanması oldu.[20]

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı

değiştir

2019'da Savarona, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Deniz Kuvvetleri Komutanlığına devredildi ve Pendik’teki İstanbul Tersane Komutanlığına getirildi.[21]

Donanımlar

değiştir

Savarona'nın donanımları arasında yüzme havuzu, Türk hamamı, orijinal tasarımından beri korunan 86 metrelik altın işlemeli büyük merdivenler, sinema salonu ve Atatürk'ün şahsi eşyalarının yer aldığı kütüphane bulunmaktadır.

Atatürk'ün 55 gününü geçirdiği odasında Selanik'te kullandığı belirtilen ahşap karyolası ve yatağı bulunur. Üzerinde "MKA "yazılı sigarası ile mendili, eldiveni, fotoğrafları, Atatürk'ün el yazısının yer aldığı tabloyla Cumhurbaşkanlığı forsu, bardakları ve bastonu odada sergilenmektedir. Savarona'ya ait o dönemden kalma tek belge olan kroki, geminin güvertesine çıkış noktasındadır.[22]

Özellikler

değiştir

Kaynak[23]

  • Uzunluk: 1949: 349,5 ft (106,5 m) su hattı - 408,5 ft (124,5 m) toplam; 2010: 408 ft (124 m) su hattı - 446 ft (136 m) pupadan burun direğine
  • Genişlik: 1949 ve 2010: 53 ft.
  • Su çekimi: 1949: 20'6" ortalama; 2010: 20 ft.
  • Tonaj: 1949: 5,710 ton; 2010: 4,646 gross ton
  • Motorlar: 1949: 6 oranlanmış türbin, 2 şaft, 10,750 h.p.; 1993: 2 × 3,600 h.p. Caterpillar 3608 dizel motoru
  • Kazanlar: 1949: 4 su tüplü, 400 lb. çalışma basınçlı, fuel oil kazanı
  • Hız: 1949: 18 knot (tasarımda 21); 2010: 15.5 knot seyir, 18 knot maksimum
  • Menzil: 1949: 15 knot ile 9,000 mil
  • Mürettebat: 1949: 79; 2010: 44
  • Odalar: 2010: 17 duble suit
  • Silahlar: 1949: 2 3-pdr. deniz topu

Savarona hakkında yayınlar

değiştir

1939 yılında İkdam gazetesinde "Atatürk’ün Savarona'daki 56 Günü" başlıklı bir yazı dizisi yayımlandı. Rahmi Yağız tarafından hazırlandığı düşünülen bu yazı dizisi gazeteci Sinan Onuş tarafından 2022'de kitap olarak yayımlandı.[24]

Savarona yatının satın alma süreci, yazar Rıfat Bali tarafından "Savarona: Atatürk'e Son Armağan" (2010) adıyla kitaplaştırıldı.[2]

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Emily Roebling Cadwallader, Brooklyn Köprüsü'nün mühendisi Amerikalı John A. Roebling'in mirasçısıdır
  2. ^ Bu yat, Bayan Cadwallader'in "Savarona" adını taşıyan üçüncü yatıdır.[2]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d e f g "24 Mart | Dünyanın en büyük ve lüks yatı Savarona'ya Türk bayrağı çekildi". Independent Türkçe. 24 Mart 2021. 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  2. ^ a b c "Savarona'non Hikayesi Yeniden Yazıldı" (PDF). NTV Tarih dergisi. Haziran 2010. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ a b c Tütel, Eser (Kasım 1997). "Atatürk'ün 54 gün geçirdiği yat: Savarona" (PDF). 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ a b c "Savarona kimseye uğurlu gelmedi". Hürriyet. 3 Ekim 2010. 20 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  5. ^ "Savarona". superyachttimes.com. 17 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2019. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  7. ^ a b c Ekinci, Ekrem (13 Ekim 2010). "DENİZLERİN UĞURSUZ PERİSİ". Ekrembugraekinci.com sitesi. 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2023. 
  8. ^ "Savarona Yatı". Atatürk Ansiklopedisi. 26 Şubat 2021. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  10. ^ 1927-1938 arasında Atatürk'ün uşaklığını yapmış olan Cemal Granda'ya göre heyette kendisi de dahil olmak üzere Londra Büyükelçisi Fethi Okyar, Cumhurbaşkanığı Genel Sekreteri Rıza Soyak, Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Sadullah Güney, Nakliyat Şefi Burhanettin, mühendis Naci Ark, komisyoner Zeki ve Bal Mahmut vardı. Limanda bir ay kalan heyet, yatın dış kısmının beyaza boyanmasına nezret eder. Sonra yatın içinde yapılacak değişiklikler için İngilizler fahiş fiyat istedikleri için Hamburg Limanına gidilir ve yatın yapıldığı Blonios tersanesinde işlemler yapılır. Bakınız Turhan Gürkan, Atatürk'ün Uşağının Gizli Defteri, Fer Yayınları, İstanbul, 1971 s.168-169
  11. ^ Ülkütekin, Deniz (25 Kasım 2018). "Savarona müze olmalı". Cumhuriyet.com.tr. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  12. ^ "Başkanlık Yatları ve Savarona, Dr. Jale Nur Ece, 1 Ekim 2010". 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2014. 
  13. ^ "İşte Savarona'nın Bilinmeyen Hikayesi, Soner Yalçın, 2 Ekim 2010". 12 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2014. 
  14. ^ "Savarona'ya fuhuş baskını". Hürriyet. 29 Eylül 2010. 18 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  15. ^ "Savarona skandalı dünya basınında". Cumhuriyet. 30 Eylül 2010. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  16. ^ Ensonhaber (19 Mayıs 2013). "Savarona'da bir kez daha fuhuş skandalı". Ensonhaber. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  17. ^ "Savarona'nın sözleşme feshi başladı". CNN Türk. 11 Aralık 2018. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  18. ^ Yılmaz, Erhan (13 Ocak 2014). "Savarona Kültür Bakanlığı'na devredildi". İhlas Haber Ajansı. 22 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  19. ^ hurriyet.com.tr. "Atatürk'ün yatı 'Savarona' kullanıma hazır". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2014. 
  20. ^ "Cumhurbaşkanı Erdoğan Savarona Yatı'nda yabancı konuğu İzzetbegoviç ile resmi temaslarda bulundu". Haberturk.com sitesi. 4 Mart 2015. 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ Dergisi, Denizcilik (10 Eylül 2019). "Ata yadigarı Savarona artık Mehmetçiğe emanet". Denizcilik Dergisi. 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 
  22. ^ hurriyet.com.tr. "Savarona'da işlem tamam, artık devletin". 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. 
  23. ^ 1949 figures are from Francis E. McMurtrie and Raymond V.B. Blackman, Jane's Fighting Ships 1949-50, p. 334. New York: McGraw-Hill Book Company Inc., 1949.
  24. ^ "Savarona'da sadece iki güzel gün geçirdi". Milliyet. 19 Mayıs 2022. 19 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta MV Savarona ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wiki.x.io/w/index.php?title=MV_Savarona&oldid=34007394" sayfasından alınmıştır