Londra Antlaşması (1840)
Londra Antlaşması (1840) (İngilizce adı: Convention for the Pacification of the Levant) 15 Temmuz 1840 tarihinde bir taraf olarak Osmanlı Devleti ve ikinci taraf olarak Mısır Hidivliği, Birleşik Krallık, Avusturya İmparatorluğu, Prusya, Rusya devletlerinden oluşan Büyük Avrupa Güçleri arasında imzalanmış bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır.[1] 1839-1841 Osmanlı-Mısır Savaşını sona erdirmiştir.
| Convention for the Pacification of the Levant | |
|---|---|
| Tür | Barış ve Düzenleme Antlaşması |
| İmzalanma | 15 Temmuz 1840 |
| Yer | Londra, Birleşik Krallık |
Bu antlaşmada Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesinin Avrupa üzerindeki denge bozucu etkisinden endişe eden Büyük Avrupa Güçlerinin etkisiyle Osmanlı İmparatorluğu ile Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Mısır'ı arasında daha önce imzalanan antlaşmaları ve hala devam eden savaş gelişmeleri özetlemektedir. Sonra şu şartları ihtiva eden bu antlaşma ile[2] bu antlaşmayı imzalayan devletler:
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve varisleri olan hükûmet idarecilerine Mısır ve Akka Eyaleti (şimdiki Filistin ve İsrail arazileri) üzerinde daimi hükümranlık hakkı tanımaktadırlar ama bu bölgeler Osmanlı İmparatorluğu'nun ayrılmayan bir parçası olmakta devam etmesi şartı da kabul edilmektedir.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa 10 gün içinde Suriye'nin geri kalan kısmından da askerlerini çekmesi gerekmektedir.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa İskenderiye gelip Mısır'a terk edilmiş olan Osmanlı Donanması'nı tümüyle Abdülmecid emrine geri vermesi gerekmektedir.
- Kavalalı Mehmet Ali Paşa Arabistan, Hicaz'da Kutsal Şehirler, Girit, Adana Mutassarıflığı'ndan ve Osmanlı İmparatorluğu'na ait diğer her bölgeden askerî güçlerini geri çekmesi gerekmektedir.
Bu antlaşmanın uygulamaya girmesini temin etmek için bu Büyük Avrupa Güçleri ellerinde bulunan ve imkân dahilinde olan her türlü inandırıcı etkenleri kullanma üzerinde anlaştıklarını da belirtmişlerdir.
Fakat bu antlaşmaya katılmayan ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa'ya arkalık sağlayan Fransa ve ona dayanan Kavalalı Mehmet Ali Paşa ilk önce bu antlaşmaya katılıp imzalamayı kabul etmemiştir.
Bunu üzerine bu antlaşmayı Mısır'a kabul ettirmek için zorlamalar kullanılması gerekmiştir. Osmanlı devleti ve (Fransa hariç) Büyük Avrupa devletleri Mısır üzerine gittikçe artan bir şekilde diplomatik, siyasi ve askerî tehdit ve baskı yapmaya başlamışlardır. Britanya ve Avusturya donanma ve kara güçleri Kavalalı Mehmet Paşa elinde bulunan Beyrut ve Akka'ya hücuma geçmişler; Mısır askerî güçlerine karşı galip gelmişlerdir ve 3 Kasım 1840'de Akka'yı ellerine geçirmişlerdir. Britanya donanması Nil deltası önündeki Mısır limanlarına blokaj uygulamaya başlamıştır. Mısır'ın askeri işgali altında bulunan diğer Osmanlı topraklarında da büyük halk ayaklanmaları ortaya çıkmasına destek sağlamışlar ve buralardaki Mısır güçleri sulh ve asayişi koruyamaz olmuşlardır. Böylece Mısır kuvvetlerini savaş içinde kazandıkları askerî galibiyetlere rağmen bu baskılar ve zorlamalar yüzünden Mısır askerî gücünün morali ve disiplini gittikçe bozulduğu açıkça ortaya çıkmaya başlamıştır.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa Akka'yı kaybettikten sonra, bu Londra Antlaşması'nın şartlarına uymayı kabul etmiştir. Ancak bu antlaşma şartları yanında Sultan Abdülmecit onun Mısır ve Sudan üzerindeki hükümranlık haklarını açıkça teyit eden fermanlar da ilan etmiştir. Londra Antlaşması (1840) ile Sultan'ın ilan ettiği fermanlar Mısır'ın özel imtiyazlı bir Osmanlı Eyaleti'nin hukuki temelini sağlamıştır. Bundan sonra Kavalalı Mehmet Ali Paşa Suriye'den, Girit'ten, Hicaz ve Arabistan'dan askerlerini geri çekmiş ve Osmanlı Donanmasını İstanbul'a geri göndermiştir.
Bu antlaşma ve akabindeki olaylar Osmanlı İmparatorluğu'nun kendi içindeki bir isyanı bile büyük devletlerin yardımı olmadan bastıramayacağını göstermesi bakımından önemli bir belgedir.
Notlar
değiştir- ^ Osmanlıca terimle "Düvel-i Muazzama"
- ^ Cargill, William (1841). Büyük Britanya, Avusturya, Prusya, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Ortadoğu'yu Barışa Kavuşturmak İçin Antlaşma (yeni tıpkı basım 2008). The Foreign Affairs of Great Britain (antlaşmanın tam İngilizce metni). s. 222. ISBN 0559255519.(İngilizce)
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir- Cargill, William (1841), The Foreign Affairs of Great Britain; Büyük Britanya, Avusturya, Prusya, Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Ortadoğu'yu Barışa Kavuşturmak İçin Antlaşma (antlaşmanın tam İngilizce metni, Google Books) (yeni tıpkı basım 2008 ISBN 0559255519) say.222
- Berger, Berger (1966), Military Elite and Social Change: Egypt Since Napoleon Princeton: Center for International Studies, say. 11 (İngilizce)
- Rich, Norman (1992), Great Power Diplomacy, 1814-1914. Boston: McGraw-Hill ISBN 0070522545 (İngilizce)