Lişan Didan
Lişan Didan bir modern Yahudi Aramicesi dilidir ve genellikle Neo-Aramice denir. Asıl olarak Salmas ve Mahabad bölgeleri arasında Urmiye Gölü civarında konuşulurdu. Bu dili konuşanların birçoğu şu anda İsrail'de yaşamaktadır. Lişan Didan "bizim dilimiz" anlamına gelir; bu sebeple bu dil için yakın anlamı olan Lişanan ("dilimiz") veya Lişanid Naş Didan ("kendi dilimiz") terimleri de kullanılır. Bu terimler Lişana Deni ve Lişanid Noşan gibi diğer lehçelerin adlarına benzediği için dilbilimciler daha teknik bir terim olan İran Azerbaycanı Yahudi Neo-Aramicesini tercih ederler. Lişan Didan'ı diğer lehçelerden ayırabilmek için edat ve zamirlerinde farklılık olduğunu belirtmek amacıyla bazen Lakhlokhi ("sana(kız)-sana(erkek)") veya Galihalu ("benim-senin") isimleri de kullanılır.
| Lişan Didan | |
|---|---|
| לשן דידן Lişan Didan, לשנן Lişanan | |
| Ana dili olanlar | İsrail, Azerbaycan, Gürcistan (Köken: İran, Türkiye) |
| Konuşan sayısı | 4378 (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | İbrani |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | arc |
| ISO 639-3 | trg |
Kökeni ve Bugünü
değiştirUrmiye Gölü, Van Gölü, Musul ve Senendec arasında kalan bölgede çeşitli Neo-Aramice lehçelerine rastlanır. Bahsi geçen bölgenin kuzeydoğu köşesinde konuşulan Aramice Hulaula ve Lişanid Noşan dilleriyle benzerlikler gösterir. Yahudiler ile Hristiyanların konuştukları Neo-Aramice diller birbirlerine benzemez.
Lişan Didan iki ana lehçeden oluşur. Biri kuzeyde, yani daha çok Urmiye ve Salmas olmak üzere Batı Azerbaycan'dan Van'a kadar olan bölgede konuşulan lehçe, diğeri ise güneyde, yani Mahabad ve Urmiye Gölü'nün güneyinde kalan köylerde konuşulan lehçedir. Bu iki lehçeyi konuşan insanlar kolaylıkla anlaşabilirken farklılığın doğmasının sebebi bu dile başta Farsça, Kürtçe ve Türkçe olmak üzere giren yabancı kelimelerdir.
I. Dünya Savaşı ve İsrail devletinin kurulmasıyla Tel Aviv ve Kudüs'e yerleşen Azerbaycanlı Yahudiler modern İbranice'ye adapte oldular. Yeni nesiller İbranice konuşurken Lişan Didan dilini konuşan 5.000'den az kişi kalmıştır ve bunların çoğunluğu 50 yaşın üzerindedir. Bu dil birkaç on yıl içinde neslinin tükenme riskiyle karşı karşıyadır.
Lişan Didan İbrani alfabesi ile yazılır. Fonetik bir dil olan bu dilde yuvarlanan sesler yazılmaz.
Kaynakça
değiştir- Heinrichs, Wolfhart (ed.) (1990). Studies in Neo-Aramaic. Scholars Press: Atlanta, Georgia. ISBN 1-55540-430-8.
- Mahir Ünsal Eriş, Kürt Yahudileri - Din, Dil, Tarih, Kalan Publishing, Ankara, 2006
- Maclean, Arthur John (1895). Grammar of the dialects of vernacular Syriac: as spoken by the Eastern Syrians of Kurdistan, north-west Persia, and the Plain of Mosul: with notices of the vernacular of the Jews of Azerbaijan and of Zakhu near Mosul. Cambridge University Press, London.
Ayrıca bakınız
değiştir |
| Yahudi dilleri |
|
Diğer
|
Dış bağlantılar
değiştir- Ethnologue'da Lişan Didan 4 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Nash Didan(İbranice)
- 20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İbranice/İngilizce/Türkçe)
 | Yahudilik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Afro-Asyatik diller ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |