Langırt

Langırt, dikdörtgen masa üzerindeki oyuncu bebekleri bulunan çubukları yöneterek küçük topları belirli deliklere sokmak veya bu deliklere girmesini önlemek amacına dayanan oyundur.

Masa futbolu (ya da Langırt) bildiğimiz futboldan yola çıkılarak tasarlanmış bir masa oyunudur. Oyunun kökenleri net değildir ama birçok tarih incelemecisi ilk langırt masalarının Fransa ya da Almanya'da 1880'ler ile 1890'lar arasında ortaya çıktığı konusunda birleşmektedirler.

Kelime Kökeni

"İçi boş kutu veya tenekenin çıkardığı ses" anlamına gelen langır kelimesinin +t eki alarak bu kelimenin türetildiği düşünülmektedir. Benzer şekilde "anlamsız ve can sıkıcı söz" anlamına gelen langırtı kelimesi de bu kelimeden türetilmiştir.

Tarihçe

İspanyol Alejandro Finisterre ve Fransız Lucien Rosengart langırtı icat etme iddiasında olsalar da henüz kimse sporun doğuş yeri ve zamanı ile ilgili sağlam bir kanıt ortaya koyamamıştır. Bununla beraber ilk langırt patentleri 1890'lara dek uzanmaktadır. Langırt Amerika Birleşik Devletleri'nde Almanca futbol anlamına gelen Fussball dan türetme "foosball", İngiltere'de ise " Table Football" olarak adlandırılmaktadır. İspanya'da futbolin Fransız ekolünde ise footie ya da baby-foot olarak oynanmaktadır.

2000 yılında Almanya da kurulan "P4P" Table Soccer Association tüm dünyada langırt müsabakaları yapmaktadır.

2002 yılında Uluslararası Langırt Federasyonu anlamına gelen "ITSF" Fransa'da kurulmuş; uluslararası langırt müsabakaları düzenlemek ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) bünyesinde lobi faaliyetlerinde bulunarak langırtın olimpik bir spor olmasını sağlamak misyonlarını üstlenmiştir.

Türkiye ITSF üyesi ülkelerden biridir. Türkiye'de de ITSF'ye puan veren uluslararası müsabakalar düzenlenmektedir. ITSF Türkiye 29 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Türkiye de yasak olan langırt 23 Aralık 2015 tarihli karar ile kaldırıldı.

Türkiye'ye ilk langırt makineleri sinema yönetmeni Ertem Eğilmez tarafından getirtilmişti. İş hayatına cep kitapları işiyle atılan Eğilmez bu işinde batınca sinema sektörüne girmeden önce Türkiye'nin ilk langırt makinelerini getirtti.

Oyun

Oyuna başlamak için top masanın uzun yanındaki bir delikten verilebileceği gibi elle masada herhangi bir noktaya da konulabilir. Oyuncular döner çubuklara (rotlara) monte haldeki bebekleri kullanarak topu rakibin kalesine sokmaya çalışırlar. Top müsabakalarda 64 km/saat hızlara çıkabilmektedir. Oyun üst düzeyde oynandığında oyuncuların hassas ve keskin becerileri, kontrolleri ve bilgileri altında hızlı refleksler ve her anlamda ince temaslar gerektirmektedir.

Temel hareketler arasında topu bir çubuğunuzdaki bebeklerden aynı çubuktaki diğer bebeklere ya da başka bir çubuktaki bebeklere geçirmek olarak tanımlanan "pas atma" ve rakibin kalesine topu sokmak için gerçekleştirilen vuruş anlamında "şut çekme" bulunmaktadır. (Bkz. Langırt Öğrenelim).

Kazanan önceden belirlenmiş gol sayısına önce ulaşan olmaktadır. Bu rakam genellikle 5 ya da 7 gol olarak belirlenmektedir. Bazı ekollerde iki gol farkı da aranabilmektedir. Müsabakada kaleye giren her top gol sayılmaktadır; fakat (1) golü atan takımın oyun esnasında herhangi bir kuralı ihlal etmiş olması ya da (2) oyun sırasında gol olana dek topun rakibin hiçbir bebeğine dokunmamış olması, durumlar istisna teşkil etmektedir. Önemli şampiyona ve müsabakalarda hakemler kural ihlallerini ve cezaları belirlemek üzere görev yapmaktadırlar.

Langırt masaları büyüklük olarak farklı farklı olmakla beraber genellikle masa 120 cm uzunluk ve 61 cm genişlikte olmaktadır. Masada genellikle 8 çubuk kullanılmaktadır. Bebekler plastik, ahşap ve bazen de karbon fiber malzemeden yapılmaktadırlar. Çubuklar metal ve birbirine paralel haldedirler. 1, 2 ve bazen de 3 insandan oluşan her bir takım 4 sıra çubuğu kontrol etmektedir.

Bebeklerin dizilişi standarttır. Masaya soldan sağa baktığınızda şu serimi görebilirsiniz:

Çubuk 1	Kaleciniz	1 bebek
Çubuk 2	Defansınız	2 bebek (bazen 3)
Çubuk 3	Rakibin Forveti	3 bebek
Çubuk 4	Orta Alanınız	5 bebek (bazen 4)
Çubuk 5	Rakibin Orta Alanı	5 bebek (bazen 4)
Çubuk 6	Forvetiniz	3 bebek
Çubuk 7	Rakibin Defansı	2 bebek (bazen 3)
Çubuk 8	Rakibin Kalecisi	1 bebek

Langırt stratejileri çok çeşitlidir. Tekler oyunu olarak bilinen teke tek maçlarda dört çubuğun da tek bir insan tarafından eş zamanlı olarak kontrol edilebilmesi çok zor olmakla beraber bazı oyuncular sol elin başparmağı ve serçe parmağını kullanarak iki savunma çubuğunu (kaleci ve defans) ve sağ el ile dirseği kullanarak da orta alanla forvet çubuklarını kullanmak konusunda uzmanlaşmışlardır. Bu stil tabii ki biraz sıra dışı gözükmektedir ama bazı üst düzey oyuncular tarafından çok iyi uygulanabilmektedirler. Diğer oyuncular ise sol eli sürekli olarak kaleci ya da defans çubuğunu kontrol eder halde tutarken sağ elleri ile de diğer üç çubuğun yönetilmesini gerçekleştirmektedirler. Daha hücuma dönük oyuncular ise atak yaparken defans alanını(kaleci ve defans çubukları) kontrolsüz bırakmakta ve salt orta alanla forvet çubukları üzerinde yoğunlaşmaktadırlar.

Langırt dört kişi ile "çiftler oyunu" olarak da oynanabilir. Burada her takım iki insandan oluşmaktadır. Çiftler oyununda genellikle bir oyuncu kaleci ve defans çubuklarını kontrol ederken takım arkadaşı orta alan ve forvet çubuklarını kullanmaktadır.

Çalışarak son derece hızlı belli hareketler öğrenilebilir. Bunlar arasında "yılan vuruşu", "çekiç" ve "kepçe vuruşu" (Bkz. Langırt Öğrenelim) bulunmaktadır. Çekiç vuruşunda topu kendi orta forvet bebeğinizin yan kısmına konumlandırırsınız. Daha sonra çubuğu çekerek topu çektiğiniz istikamette harekete geçirirsiniz ve rakip defanstaki boşluklara topu göndermek için topun arkasına bebeğinizle dolaşarak şut çekersiniz. Yılan ve kepçe vuruşlarında ise topu bebeğin altında sıkıştırmak gerekmektedir. Bu vuruşlarda oyuncu kalenin ister sağına ister soluna saldırabilir.

Müsabaka

Langırt genellikle barlarda, publarda, birahanelerde, işyerlerinde, okullarda ve kulüplerde birkaç kural altında oynanmaktadır. Langırt ayrıca bir dizi ulusal organizasyon tarafından gerçekleştirilen kapsamlı müsabakalar şeklinde de oynanmaktadır. Böyle şampiyonlarda son derece detaylı kurallar ve düzenlemeler kullanılmaktadır. Müsabakalar Avrupa'da 1940'lar ve 50'lerden bu yana gerçekleştirilmektedir. Ama profesyonel langırt döngüleri ve yüksek ödüllü langırt şampiyonaları Amerika Birleşik Devletleri'nden Lee Peppard'ın çabaları sayesinde ortaya çıkmışlardır. Peppard 1975 senesinde toplamda 250 Bin Dolarlık bir dizi langırt turnuvası gerçekleştirmiştir. Peppard 1981 yılında işe son verene dek (iflas ç.n.) bu turnuvaları düzenlemeye devam etmiş ve birkaç milyon doların döndüğü turnuvalar düzenlemiştir. Ama onun işi bırakmasından sonra da tüm dünyada yüksek para ödüllü turnuvalar düzenlenmeye devam edilegelmişlerdir. FIFA Dünya Futbol Şampiyonası ile eş zamanlı olarak 4 yılda bir yapılan Dünya Langırt Şampiyonasını düzenlemektedir. 2006 yılında Avusturya altın, Almanya gümüş ve Belçika da bronz madalya sahibi olmuşlardır.

Dünyada çok sayıda yerel lig mevcuttur ve bar oyuncuları ile turnuva oyuncuları arasında belli teknik farklılıkların olduğu gözlenebilmektedir. İngiltere'de son zamanlarda ulusal lig oluşturulmuş ayrıca üniversiteler arası bir lig de hayata geçirilmiştir.

Masalar

Çok sayıda farklı masa mevcuttur. Dünya çapında ve resmi ITSF turnuvalarında kullanılan masalar arasında Fransız stili Bonziniler, Amerikan stili Tornadolar, İtalyan stili Roberto Sport ve Garlandolar, Belçika stili Eurosoccer/Wood (Jupiter/ABC) masalar ile Alman stili Tecball masalar bulunmaktadır. Diğer büyük masa markaları arasında Kicker, Rosengart, Löwen-Soccer, Warrior, Lehmacher, Leonhart ve Smoby sayılabilir. (Yerli masa üreticileri için Bkz. Türkiye'de Langırt/Yerli Masa Üreticileri) Sanatçı Maurizio Cattelan tarafından tasarlanan 7 metrelik Stadyum adını taşıyan masayı da unutmamak gerekir. Bu masanın her bir yanında 11 kişi langırt oynayabilmektedir. Bir diğer eşsiz langırt masası da Elevenforty şirketinin imal ettiği Opus Masasıdır. Opus masalar el yapımıdır ve her bir langırt bebeği tam karşısındaki bebekle eştir ama birbirinin aynısı hiçbir bebek çifti yoktur.

Masa tiplerindeki farklılık oyun stillerini büyük ölçüde etkilemektedir. Birçok masada kalecilerin oyun alanındaki hareket uzunluğu sınırlıdır. Bazı masalarda kaleciler topu top masanın köşesinde hareketsiz kaldığında alamamaktadırlar. Bazı masalarda ise topun hareketsiz kalmaması için köşe alanlar masanın merkezine doğru eğimlidirler. Diğer masalarda eğimli köşelere ihtiyaç duyulmaması adına kaleci çubuğunda 3 bebek bulundurulmaktadır. Bir başka büyük fark da topların, bebeklerin ve masa yüzeyinin kavranma/kavrama kabiliyetleridir. Bu bileşenlerin yapımında kullanılan mantar, plastik, ahşap ve hatta mermer ve metal malzemeler bebek-top masa- arasındaki kavrama olgusunu büyük ölçüde etkilediğinden şutların hızı ve tipi üzerinde de etkili olmaktadırlar.

Robotlar

Robot langırt makineleri Freiburg Üniversitesi'nde yaratılmışlardır ve sıradan oyuncuların %85ini yenebilmektedirler. Şeffaf bir masa yüzeyinin altına yerleştirilmiş kamera ile topu izlemekte ve bebekleri hareket ettirmek için de elektronik bir kontrol sistemi altında çalışan yüksek torklu motorlarını kullanmaktadırlar. Ama gene de ilersi seviyede bir oyuncu robotları 10 oyundan 9unda yenmektedir. Başka bir robot langırt makinesi de Foosbot'tur, henüz hiçbir insan tarafından yenilmediği iddia edilmektedir ama henüz hiçbir büyük oyuncu tarafından denenmediği de bilinmektedir. Başka bir langırt robotu da Danimarka Teknik Üniversitesinde iki öğrenci tarafında geliştirilmektedir ve masanın üst kısmına yerleştirilmiş bir kamera kullanması tasarlanmaktadır.