Kuvâ-yi Milliye
Kuvâ-yi Milliye[2] (Osmanlıca: قواى مليه, Türkçe: Ulusal Güçler), Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki yenilgisini takiben Mütareke döneminde ortaya çıkan milis gruplarıdır. Kuvâ-yi Milliye, Kurtuluş Savaşı'nın ilk silahlı savunma kuruluşudur.
| Kuvâ-yi Milliye | |
|---|---|
 Yozgat Ayaklanması'nı bastırmak üzere görevlendirilen Çerkez Ethem (Atatürk'ün sağında) ve adamları, Ankara Garı'nın karargah binası önünde Mustafa Kemal Paşa'yla (Haziran 1920) | |
| Etkin | 1918-1921 |
| Ülke | Osmanlı İmparatorluğu |
| Bağlılık |  Ankara Hükûmeti (27 Aralık 1920'ye dek) |
| Sınıfı | Milis (ilkin), Düzenli Ordu (sonradan) |
| Tipi | Yarı askerî |
| Büyüklük | 5.000 (1919) 15.000 (1920)[1] |
| Slogan | Ya istiklâl ya ölüm |
| Renkleri | Kırmızı, beyaz |
| Savaşları | |
| Komutanlar | |
| Ünlü komutanları | Mustafa Kemal Paşa (Başkomutan) İsmet Paşa (Komutan) Ali Fuat Paşa (Komutan) Demirci Mehmet Efe (Komutan) Yörük Ali Efe (Komutan) Şahin Bey (Komutan) Çerkez Ethem (Komutan) Topal Osman (Komutan) |
Etki alanları
değiştirKuvâ-yi Milliye her ne kadar tüm cephelerde direniş göstermişse de, milisleri birbirine bağlı değildir. Kuvâ-yi Milliye milisleri, bölgesel ve yereldi. Fakat her ne kadar bölgesel olsalar da amaçları ve ilkeleri aynıydı. Sırasıyla yoğunluklarına göre Kuvâ-yi Milliye'nin çarpıştığı düşmanlar ve savunma alanları:
- Güney Cephesi: "Fransızlar ve Ermeni Lejyonu" (Adana, Gaziantep, Mersin ve Şanlıurfa kısımları)
Tarihçe
değiştirKuvâ-yi Milliye mevcudu, 1919 yılı sonuna kadar, Batı Anadolu'da 6.500-7.500 arasında değişmiştir. 1920 yılı ortalarında ise, bu mevcudun yaklaşık 15.000 kişiye ulaştığını tahmin edilmektedir.[4] İlk Kuvâ-yi Milliye kıvılcımı (ilk silahlı direniş) Güney Cephesi'nde Dörtyol'da 19 Aralık 1918'de Fransızlara karşı başlamıştır. Bunun en önemli nedeni, Fransızların, Güney Cephesi'nde gerçekleştirdikleri işgallerine Ermenileri ortak etmeleridir.
İkinci etkili silahlı direniş hareketi (örgütlü ilk Kuvâ-yi Milliye hareketi) İzmir'in İşgali'nden sonra; Kuvâ-yi Milliye hareketini, milliyetçi ve yurtsever olan bazı subaylar halkı örgütleyerek Ege Bölgesi'nde resmen başlatmışlardır. Batı Anadolu'daki Kuvâ-yi Milliye birlikleri düzenli ordu kuruluncaya kadar geçen sürede Yunan birliklerine karşı vur kaç taktiği ile savaşmıştır. Güney Cephesi'nde (Adana, Maraş, Antep ve Urfa) Kurtuluş Savaşı'nı düzenli ve disiplinli Kuvâ-yi Milliye birlikleri yapmıştır. Ulukışla'da faaliyet gösteren Kuvâ-yi Milliye de ilk kurulanlardan olup Fransızların Toroslar'ın ardında ulaştığı bu en iç noktadan kısa sürede püskürtülmelerini sağlamışlardır. Çalışmalarını belgeleyen bir karar defterinin çabalarıyla günümüze ulaşmıştır.[5]
Yerel sivil örgütlenmeler, çeteler olarak ortaya çıkan Kuvâ-yi Milliye, düzenli ordulardan oluşan işgalci güçlere karşı, bugünkü deyimiyle bir gerilla savaşı uygulamıştır. İlk direniş olayları Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Fransızlara karşı görülmüşse de, örgütlü direniş İzmir'in düşmanca ele geçirilmesinden sonra Ege Bölgesi'nde Kuvâ-yi Milliye olarak başlamış ve bağımsız yerel örgütlenmeler olarak yayılmıştır. Bölgesel kuruluşlar, daha sonra TBMM'nin kurulması ile birleştirilmiş ve I. İnönü Muharebesi sırasında da düzenli orduya dönüşmüştür.
Mustafa Kemal Paşa Kuvâ-yi Milliye'nin kuruluşunu şöyle açıklar:
| “ |
Hükümet merkezi, düşmanların şiddetli çemberi içindeydi. Siyasal ve askerî bir çember vardı. İşte böyle bir çember içinde yurdu savunacak, ulusun ve devletin bağımsızlığını koruyacak kuvvetlere emrediyorlardı. Bu biçimde yapılan emirlerle, devlet ve ulusun araçları temel görevlerini yapamıyorlardı. Yapamazlardı da. Bu araçları savunmanın birincisi olan ordu da, 'ordu' adını korumakla birlikte, elbette temel görevini yerine getirmekten yoksundu. İşte bunun içindir ki yurdu savunmak ve korumak olan temel görevi yerine getirmek, doğrudan doğruya, ulusun kendisine kalıyor. Buna Kuva-yi Milliye diyoruz... |
„ |
Kuvâ-yi Milliye'nin oluşmasının nedenleri
değiştirNot: Videoyu izlemek için mavi düğmeye tıklayınız.
- Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndan yenilgiyle çıkması.
- Mondros Ateşkes Antlaşması uyarınca Osmanlı ordusunun terhis edilmesi.
- Damat Ferid Paşa hükûmetinin, işgallere seyirci kalan ve itidal tavsiye etmekten başka herhangi bir girişimde ve faaliyette bulunmaması.[6]
- İzmir'in Yunanlar tarafından işgali ve Yunan mezalimi.[7]
- İtilaf Devletleri'nin Mondros Ateşkes Anlaşması'nın hükümlerini tek taraflı uygulayarak savunmasız kalan Anadolu'yu yer yer işgal etmeleri.
- İşgalcilerin halka zulmetmesi.
- Osmanlı hükûmetinin halkın can ve mal güvenliğini koruyamaması.
İsyanlar
değiştirDüzenli orduya geçildiği sırada bazı Kuvâ-yi Milliyeciler isyan etmiştir. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması I. İnönü Muharebesi'nden önce, Çerkez Ethem Ayaklanması ise I. İnönü Muharebesi'nden sonra bastırılmıştır.
Notlar
değiştir- ^ Batı Cephesi'nin sonda olmasının sebebi Batı'daki kuvvetlerin çoğunu TBMM Düzenli Ordusunun oluşturmasıdır. Bunun asıl nedeni Kuvâ-yi Milliye üyelerinin de düzenli orduya katılmasıdır.
Kaynakça
değiştir- ^ Sabahattin Selek: Anadolu İhtilâli (1. Cilt), Kastaş A.Ş. Yayınları, 1987, s. 127 5 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Türkçe)
- ^ Sina Akşin, Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi, s. 137.
- ^ "Kurtuluş'un Öyküsü "Batı"". 4 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ [1] 10 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kuva-yı Milliye'nin Askeri Açıdan Etüdü, Atatürk Araştırma Merkezi
- ^ [2] M. Ali Eren 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ İNÖNÜ; Hatıralar (Yayıma Hazırlayan: Sabahattin Selek), İstanbul 1985, s. 176
- ^ Atatürk ile ilgili Arşiv Belgeleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 1982, s. 83
Dış bağlantılar
değiştir
- Kuvâ-yi Milliye'nin Askeri Açıdan Etüdü - Yrd. Doç. Dr. Kadir Kasalak 10 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.