Kurtuba Emirliği

Kurtuba Halifeliği (Arapça: إمارة قرطبة, Arapça: Imārat Qurṭubah) 1031'de düşmesinden sonra, Endülüs şehirlerinin çoğu birer bağımsız emirlikler olarak yönetilmeye başladı.

Son halife III. Hişam tahttan çekildikten ve Córdoba'dan ayrıldıktan sonra, Kurtuba'nın önde gelen kabile reislerinden Ebü'l Hazem Cabbar ibn Muhammed halkın desteğini arkasına alarak şehrin yönetimini ele aldı. Ebü'l Hazem'in idaresi ile Kurtuba'da bakanlar kurulu ve adalet adamlarının yönetime katıldığı, karalar alınmadan önce her politik görüşün hesaba katıldığı sözde bir cumhuriyet dönemi başlamış oldu. Ebü'l Hazem'in yönetimi altında, ortak bir önderlik tarafından, tek bir önderin yönetimi altında olmayan bir yönetim anlayışı getirilmiştir. Ebü'l Hazem gerçekte kendisini insanların üstünde görüyor; şehrin ve sakinlerinin bakıcısı ve Kurtuba'nın koruyucusu olarak görüyordu.

Bu cumhuriyetçi sistem diğer tayfa emirlikleri kendi aralarında didişirken, şehrin barış içinde yaşamasına katkıda bulunuyordu. Kurtuba o dönemde tüm Endülüslülerin barış içinde yaşayabilecekleri bir sığınaktı. Bu durum kendi önemsiz emirliklerinin böyle bir barış ortamına geçmesini isteyen kimi emirliklerin imrenmesine neden oluyordu.

Şehir 1043 yılındaki yıkımına kadar, Ebü'l Hazem'in önderliğinde yönetildi. Onun ölümüyle oğlu Ebü'l Velid Muhammed yerine geçti. Ebü'l Velid babasının yönetimini 21 sene boyunca sürdürdü. Gücünün gittikçe arttığını görünce Kurtuba'nın cumhuriyetçi idaresine son verme çalışmalarına başladı. O bu gücü Abdürrahman ve Abdülmelik adlı iki oğlunun eline verdi. Sonunda Abdülmelik egemenlik kazandı ve kardeşi Abdürrahman'ın tüm gücünü elinden aldı. Kurtuba'da dengelerin değişmesine ve düşmanlık çıkmasına rağmen yine de Sevilya Emiri II. El Mutatid'in önerisiyle bir dostluk ortamı sağlandı. Córdoba ve Sevilla Emirlikleri arasındaki iş birliği, Toledo Emiri Yahya bin Dilnun'un kıskaçlık duygularını açığa çıkardı. Bunun sonucunda Toledo Emiri Kurtuba'yı kuşattı ve Abdülmelik'i tutsak etti. Bunun üzerine 1069 senesinde Sevilla Emiri II. El Mutatid'in halefi Muhammed ibn Abbad El Mutamid uygun zamanı kollayarak Kurtuba'yı kuşatmak için bir ordu gönderdi ve Kurtuba'yı ele geçirdi. Tutsaklıktan kurtulan Abdülmelik'i yeniden tahta oturttu. Muhammed ibn Abbad 1070 senesinde karşısına çıkan Toledo kuvvetlerini bozguna uğrattı ancak bu olaydan hemen sonra Kurtuba'ya geri döndü ve şehri yeniden ele geçirdi. Daha önce tutsaklıktan kurtardığı ve tahtını iade ettiği Abdülmelik'i tahtan indirerek kendisi şehrin yönetimini ele alarak tayfa emirliğini kurdu. Önceki hükümdar Abdülmelik ise önce hapsedildi daha sonra Saltés adasına sürgüne gönderildi. Böylece Kurtuba'da cumhuriyet dönemi sona ermiş oldu.

Kurtuba'yı ele geçirerek kendi tayfa yönetimini oluşturan Muhammed ibn Abbad ise 1075 senesinde Kurtuba'yı kaybetti ancak 1078'de tekrar ele geçirdi. 1086 senesinde Kastilya kralı VI. Alfonso ile Murabıt Emiri Yusuf ibni Taşfin'in arasında yaşanan ve Murabıtların zaferi ile sonuçlanan Ez-Zellaka Savaşına katılarak Murabıtları destekledi. Bu tarihten itibaren Murabıtlara bağlı olarak hem Sevilla hem de Kurtuba'yı yöneten Muhammed ibn Abbad 1091'de emirlikten azledildi. Böylece bu emirlik Murabıtların egemenliğine girmiş oldu.

Kaynakça

• Jayyusi, Salma Khadra and Marín, Manuela. The Legacy of Muslim Spain; published by BRILL 1994.