Kentum ve satem dilleri
Hint-Avrupa ailesinin dilleri, yeniden yapılandırılmış Proto-Hint-Avrupa dilinin dilüstü ünsüzlerinin ("K" ve "G" tipindeki sesler) nasıl geliştiğine göre ya kentum dilleri (bazen centum'da denir) veya satem dilleri olarak ikiye ayrılır. Bu ayrıma bir örnek olarak erken Hint-Avrupa dillerindeki "100" kelimesi verilmektedir. Kentum dillerinde tipik olarak /k/ sesi ile başlayan 100 (Latince centum /k/ ile okunur), satem dillerinde genellikle /s/ ile başlar (satem Avestaca dilinden gelir).
Kentum-satem bölümü, Hint-Avrupa dillerinin senkronik tasvirinde bir izoglos oluşturur. Günümüzde Proto-Hint-Avrupa dilinin, sırasıyla kentum ve satem dillerine ayrıldığı ve tüm kentum ve satem dillerinin bu iki dilden türeyerek doğu ve batı kollarına ayrıldığı yerine bu özelliklerin birbirinden bağımsız oluşmuş olabileceği düşünülmektedir. Bu sav özellikle en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Tohar dilinin bir kentum dili olmasının keşfiyle büyük destek görmüştür.[1]
Kentum dilleri
değiştirHint-Avrupa ailesinin kentum dilleri genellikle batıda bulunur. Helenik, Kelt, İtalik ve Cermen dilleri ve Anadolu dilleri bu gruba üyedir.[2]
Kentum-satem ayrımı dillerin erken formlarıyla ilişkili olduğundan ötürü bazı modern diller Kentum grubuna üye olmalarına rağmen bazı farklılaşmalar yaşamıştır. Buna örnek olarak bir Latin kentum dili olan Fransızcada 100 manasına gelen cent kelimesinin /s/ sesiyle okunması örnek verilebilir.
Satem dilleri
değiştirSatem dilleri genellikle doğuda yer alan Hint-İran ve Baltık-Slav dilleri gibi dil gruplarını kapsar, ancak en doğuya yayılmış Hint-Avrupa dili olan Toharca bu gruba ait değildir.
Dilüstü ünsüzlerinde meydana gelen değişimlerin kentum dillerini satem dillerine dönüştürmesine satemizasyon denir.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Fortson 2010, chpt. 3.2–3.25
- ^ J.P. Mallory and D.Q. Adams (eds.), The Encyclopedia of Indo-European Culture (1997), p. 461.