Katırcıoğlu Mehmet Paşa

Katırcıoğlu Mehmet Paşa, I. İbrahim ve IV. Mehmed dönemlerindeki Celali isyanları'na önderlik etmiş kişilerdendir.

Muhtemelen 1601'de Isparta’nın köylerinden birinde doğdu. Babası Ahmed Ağa ile birlikte katırlarla nakliyatçılık yaptığı için "Katırcıoğlu" lakabıyla tanındı. Isparta mütesellimiyle Isparta halkı arasında çıkan anlaşmazlıklarda ara buluculuk rolü üstlendiyse de hapse atıldı ve halkın yardımıyla kurtuldu. Isparta müteselliminin yaralanması olayı üzerine soruşturmaya uğradı ve ardından Haydaroğlu Mehmet ile birlikte eşkıyalığa başladı. Üzerlerine gönderilen Anadolu Beylerbeyi Ahmed Paşa'yı öldürmesi (1648) Celaliler arasındaki şöhretini artırdı. Haydaroğlu'nun yakalanıp idam edilmesinden sonra yanındaki Akyakaoğlu adlı Celâlî reisiyle hac kafilelerine ve ticaret kervanlarına saldırılar düzenlemeye başladı. Kısa zamanda Afyonkarahisar'dan Beyşehir'e kadar olan bölgede hakimiyet sağladı. Çay kasabasını bastı. Akşehir'i tehdit etti. Bu sırada 1648 yılında İstanbul'da Sultanahmed Vakası'nda öldürülen sipahilerin kanını dava etmek üzere ayaklanan Gürcü Abdünnebî'ye katıldı. Gürcü Abdünnebî maiyetinde yer alan Katırcıoğlu ve diğer bir Celâlî reisi olan Kazzaz Ahmed İstanbul'a yürüdüler.

Gürcü Abdünnebî’ye haber gönderip Celâlîler'i dağıtmak şartıyla kendisine Türkmen ağalığı, Katırcıoğlu ile Kazzaz Ahmed'e de birer sancak verilebileceğini bildirdi. Fakat Katırcıoğlu ile Kazzaz Ahmed Bursa civarında eşkıyalığa devam edince anlaşma sağlanamadı. 1649'da yenilgiye uğratılan Celâlî kuvvetleri dağıldı. Gürcü Abdünnebî Niğde'ye, Katırcıoğlu Söğüt'e, Kazzaz Ahmed Akşehir'e çekildi. Gürcü Abdünnebî, Kırşehir sancak beyi İshak Bey tarafından yakalanıp İstanbul'a getirildi ve Parmakkapı'da idam edildi. Kendisine en yakın Celâlî reislerini kaybeden Katırcıoğlu, bir müddet daha etrafı yağmalamayı sürdürdükten sonra af dilemeye karar verdi. Eski bir yeniçeri olan İsa Ağa'yı af talebini iletmek üzere İstanbul'a gönderdi. İsa Ağa eski kapı yoldaşlarından Sadrazam Kara Murad Paşa’nın yanına giderek, Katırcıoğlu’nu affettirdi. İstanbul’a gelen ve padişahın huzuruna çıkarılarak iltifat gören Katırcıoğlu’na Beyşehir sancağı verildi. Katırcıoğlu, Beyşehir’e mütesellim gönderip bir müddet İstanbul’da kaldı, Köprülü Mehmed Paşa’nın ekibi arasında yer aldı. Bu arada İstanbul’da idareye hâkim olan ocak ağalarıyla da yakın temas içindeydi. Bu sayede Karaman beylerbeyliğine tayin edildi ve isyan halinde olan Abaza Hasan Paşa’nın üzerine gönderildi. Ancak yenilgiye uğrayıp Konya’ya sığındı. Bunun üzerine Şehrizor valiliğine gönderildiyse de gitmeyip Karaman’da kaldı. Konya etrafında İbşir Mustafa Paşa’ya karşı tahkimat yaptı. Katırcıoğlu daha sonra Hamit sancak beyliğine tayin edildi. İbşir Mustafa Paşa sadrazam olunca onu Anadolu’dan uzaklaştırmak için Girit’e gönderdi.

Katırcıoğlu Mehmed Paşa, Kaptan-ı derya Zurnazen Mustafa Paşa emrinde 1655 yılında gerçekleşen sefere katıldı. Osmanlı donanmasının Venedik donanmasıyla Boğaz dışında yaptığı savaştaki yararlılığıyla padişahın iltifat gördü. Katırcıoğlu bu tarihten itibaren Karaman beylerbeyi olarak yıllarca Girit’te hizmet etti. 21 Eylül 1667’de Kandiye kuşatmasındaki gayretlerinden dolayı Anadolu Beylerbeyliğine getirildi. Ancak kale önünde uzun süren metris savaşları sırasında 17 Aralık 1668’ de hayatını kaybetti.

Ayrıca bakınız

• Celali isyanları