Kara Kedi
"Kara Kedi"[1] (İngilizce: "The Black Cat") Edgar Allan Poe tarafından yazılmış kısa öyküdür. Öykü ilk defa 19 Ağustos 1843'te The Saturday Evening Post adlı gazetede yayımlandı. Suç psikolojisinin ele alındığı öykü genelde yazarın Gammaz Yürek isimli öyküsüyle birlikte ele alınır.[2] Her iki öyküde de bir katil suçunu gizler ve hiç yakalanmayacağını düşünür, ancak kendisine suçunu sürekli hatırlatan rahatsız edici bir şey sebebiyle sonunda kendi kendini ele verir.
| "Kara Kedi" | |
|---|---|
 Aubrey Beardsley'nin öykü için yaptığı bir illüstrasyon | |
| Yazar | Edgar Allan Poe |
| Özgün adı | "The Black Cat" |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Tür | Korku |
| Yayımlanma | The Saturday Evening Post |
Konu
değiştirÖykü, güvenilmez bir anlatıcı tarafından birinci tekil şahıs ağzından anlatılır. Bu anlatıcı, söylediğine göre küçüklüğünden beri bir hayvanseverdir ve pek çok evcil hayvana sahip olmuştur. Eşiyle birlikte, Pluto adındaki bir kedi de dahil olmak üzere pek çok ev hayvanına sahiptir. Kedi anlatıcıyı özellikle sever, anlatıcı da kediyi sevmektedir. Yıllar süren bu dostluk, anlatıcının alkolik olmasıyla sonlanır. Bir gece eve sarhoş dönen anlatıcı, ayaklarına dolanan kediyi uzaklaştırmak ister. Korkuya kapılan kedi anlatıcıyı ısırır. Bunun üzerine öfkelenen anlatıcı hayvanı yakalar, cebinden çıkardığı bir çakı ile kedinin bir gözünü çıkarır.
Bu andan itibaren kedi, sahibini gördüğü anda korku içinde kaçmaya başlar. Anlatıcı ilk başta pişman olur ve suçundan dolayı vicdan azabı çeker. Ancak bu duygu zamanla hoşlanmamaya dönüşür ve anlatıcı kedinin etrafındaki varlığına dayanamamaya başlar. Bir gün kediyi bahçeye çıkarıp bir ağaca asarak öldürür. O gece anlatıcının evinde esrarengiz bir yangın çıkar, adam eşi ile birlikte kaçmak zorunda kalır.
Ertesi gün evin yıkıntılarını görmeye giden adam, ayakta kalan tek duvarın üzerinde, boynundan bir iple asılmış devasa bir kedi resmi görür. Bu görüntü anlatıcıyı önce dehşete düşürür. Adam daha sonra bu duruma mantıki bir açıklama bulur ve kedisini özlemeye başlar. Bir süre sonra meyhanede Pluto'ya benzeyen bir kedi bulur. Aynı büyüklükte ve renkteki bu kedinin bir gözü de yoktur. İki kedi arasındaki tek fark, ikincisinin göğsündeki büyük beyaz lekedir. Anlatıcı kediyi evine götürür ama bir süre sonra bu kediden de nefret etmeye, hatta korkmaya başlar. Anlatıcı bir süre sonra, hayvanın göğsündeki lekenin yavaş yavaş değiştiğini düşünmeye başlar. Leke gittikçe darağacına benzemektedir.
Bir gün, anlatıcı yeni evlerinde eşiyle birlikte kilere inerken, kedi adamın ayaklarına dolanır ve onun neredeyse düşmesine sebep olur. Çok sinirlenen anlatıcı bir balta ile kediyi öldürmeye kalkar. Eşinin kendisini durdurmasıyla daha da öfkelenen adam baltayı kadının kafasına saplar. Cesedi saklamak için, duvarlardan birindeki çıkıntının tuğlalarını söker, cesedi oraya koyduktan sonra duvarı tekrar örer. Duvarı ördükten sonra kediyi de öldürmeye karar verir ancak kedi ortadan kaybolur ve bir daha eve uğramaz.
Polis karısının kaybolması ile ilgili soruşturmada hiçbir kanıt bulamaz ve anlatıcı serbest kalır. Soruşturmanın son gününde anlatıcı evi gezen polislerle birlikte kilere iner. Burada anlatıcı, kendinden emin bir şekilde binanın sağlamlığından bahseder ve bunu göstermek için, karısının cesedinin bulunduğu duvara vurur. Hemen ardından bir inleme duyulur. Polis duvarı yıkınca, kadının cesedini ve cesedin kafasının üzerinde oturan kediyi bulur.
Analiz
değiştirPoe'nun bir başka öyküsü olan Gammaz Yürek'te olduğu gibi, öykünün anlatıcısının akıl sağlığı şüphelidir. Öykünün başlarında anlatıcı, bir okuyucunun bu öyküye inanacağını düşünecek olursa, "gerçekten delirmiş" olacağını söyler. Bu durum, anlatıcının akıl sağlığına ilişkin şüphelerin, daha önceden var olduğunu düşündürür.[3]
Poe'nun en karanlık öykülerinden biri olan Kara Kedi aynı zamanda yazarın alkole en güçlü karşı çıkışını da içerir. Anlatıcının sapkınca davranışlarının sebebi olan ve kişiliğini bozan alkolizmden öyküde "illet" ve "düşman" sözleriyle bahsedilir.[4]
Göndermeler
değiştirÖyküde kara bir kedinin kullanılması birçok batıl inancı akla getirir. Örneğin anlatıcının eşi kara kedilerin hepsinin gizlenmiş cadılar olduğunu söyler. İlk kedinin adı olan Pluto, Roma mitolojisinde yeraltı ülkesinin tanrısının adıdır.
Ana temalar
değiştir- Doppelganger – bkz. William Wilson
- Suç – bkz. Gammaz Yürek
Yayımlanma geçmişi
değiştir
The Black Cat ilk defa The Saturday Evening Post'un 19 Ağustos 1843 tarihli sayısında yayımlandı. O dönemde gazete, geçici olarak United States Saturday Post ismini kullanıyordu.[5] Okuyucuların öyküye hemen ilgi göstermesiyle birlikte öykünün, Poe'nun uzun süreli hasmı Thomas Dunn English'in yazdığı The Ghost of the Grey Tadpole gibi parodileri yayımlandı.[6]
Uyarlamalar
değiştirSinema
değiştirThe Black Cat'ten aynı isimle uyarlanan ilk film 1934'te çekildi ve başrollerinin Bela Lugosi ile Boris Karloff oynadı. 1941 tarihli aynı isimli ikinci filmde ise yine Lugosi, bu defa Basil Rathbone ile birlikte rol aldı. Ancak her iki film de özgün öyküyle çok az ortak noktaya sahipti.[6] 1934 tarihli Maniac isimli film de kabaca bu öyküden uyarlanmıştı. Filmde eski bir vodvil aktörü, bir doktoru öldürüyor, suçunun açığa çıkmaması için de doktorun kılığına giriyordu.
Öykünün birçok başka uyarlaması yapıldı ama öyküye en sadık olanı, Roger Corman'ın üç parçalı filmi Tales of Terror'da (1962) yer alan ikinci bölümdü.[6] Bu filmin genelinde başrolde yer alan Vincent Price, bu bölümde ana karakteri oynayan Peter Lorre'nin yanında yardımcı oyuncuydu. İtalyan korku filmi yönetmeni Lucio Fulci de 1981'de öyküyü aynı isimle sinemaya uyarladı. Dario Argento ise, iki bölümden oluşan 1990 tarihli filmi Two Evil Eyes'da yine bu öyküye dayanan bir bölüme yer verdi.
Televizyon
değiştir"The Black Cat", Masters of Horror dizisinde ikinci sezonun on birinci bölümü olarak yer aldı. Yarı otobiyografik şekilde anlatılan öyküde, Poe'nun bir kara kedinin de içinde yer aldığı garip olaylar yaşaması ve bu olaylardan ilham alarak öyküyü yazması anlatılıyordu.
Ayrıca Wunschpunsch adlı çizgi filmde de bu hikâyeden kısaca söz edildi.
CD
değiştir1997'de Poe'nun eserlerinden oluşan bir antoloji, Closed on Account of Rabies başlığı ile CD olarak yayımlandı. Bu çalışmada Poe'nun eserleri farklı ünlüler tarafından okundu. Kara Kedi bu çalışmada Diamanda Galás'ın sesiyle yer aldı.
Kaynakça
değiştir- ^ Öykünün Türkçe isminin alındığı çeviri: Poe, Edgar Allan. Bütün Hikâyeleri, çeviren: Dost Körpe, İthaki Yayınları, 2002. s. 491 - 498
- ^ Meyers, Jeffrey. Edgar Allan Poe: His Life and Legacy. Cooper Square Press, 1992. s. 137. ISBN 0-8154-1038-7
- ^ Cleman, John. "Irresistible Impulses: Edgar Allan Poe and the Insanity Defense"
Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe içinde, editör: Harold Bloom, Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2002. s. 73. ISBN 0-7910-6173-6 - ^ Cecil, L. Moffitt. "Poe's Wine List 20 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,"
Poe Studies, Vol. V, no. 2 içinde. Aralık 1972. s. 42. - ^ Quinn, Arthur Hobson. Edgar Allan Poe: A Critical Biography. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998. s. 475. ISBN 0-8018-5730-9
- ^ a b c Sova, Dawn B. Edgar Allan Poe: A to Z. Checkmark Books, 2001. ISBN 0-8160-4161-X. p. 28
Dış bağlantılar
değiştir
- Project Gutenberg: Edgar Allan Poe'nun Eserleri, Cilt 2 11 Haziran 2004 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
- The Poe Decoder: The Black Cat 11 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Öykünün ses kaydı 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)